DOI article:
Jakowlewa, Jelena P.: Nikołaj Rerich i balet Igora Strawińskiego "Święto wiosny"
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0140
135
JELENA P. JAKOWLEWA
Sankt Petersburg, Państwowe Muzeum Rosyjskie
Nikołaj Rerich i balet Igora Strawińskiego
„ Święto wiosny ”
W biografii Nikołaja Rericha balet Igora Strawińskiego Święto wiosny zajmuje
niezwykle ważne miejsce. Podjęty w nim temat pogańskiej Rusi był bowiem
swoistym leitmotiyem artystycznej, literackiej i naukowej twórczości Rericha.
W latach 1910-1940 artysta czterokrotnie opracowywał scenografię Święta wiosny dla
teatrów Paryża, Londynu, Filadelfii, Mediolanu i Sztokholmu. Najważniejszą pozostała
jednak pierwsza inscenizacja baletu, przygotowana dla piątego „Rosyjskiego sezonu
Siergieja P. Diagilewa” i zaprezentowana w roku 1913 w Paryżu i Londynie. Balet, cho-
ciaż miał wtedy tylko sześć (według innych źródeł - osiem) spektakli, na zawsze okrył
sławą swoich twórców: kompozytora Igora Strawińskiego, baletmistrza Wacława Niżyń-
skiego, oraz autora libretta i scenografa Nikołaja Rericha. Pierwsza jego inscenizacja
zapisała się w historii jako najlepsza ze wszystkich zrealizowanych w ciągu ostatnich
siedemdziesięciu lat. Jesienią 1987 roku dokonano nawet jej rekonstrukcji, z aplauzem
przyjętej przez publiczność Los Angeles i Nowego Jorku.
Pierwsze przedstawienie Święta wiosny, łamiące niemal wszystkie obowiązujące kano-
ny muzyczne i choreograficzne, było prawdziwą rewelacją. W ogromnym stopniu przy-
czyniła się do tego także scenografia Rericha. Mimo że napisano o tej inscenizacji wiele,
nasza wiedza o udziale artysty w jej przygotowaniu wciąż jest bardzo fragmentaryczna.
W spisie dzieł Rericha, opublikowanym w 1916 roku, wymieniono dziesięć projektów
dekoracji do Święta wiosny1. Obecnie niektóre z nich znajdują się w zbiorach Państwowe-
go Muzeum Rosyjskiego w Petersburgu. Należało więc odszukać pozostałe projekty,
ustalić ich chronologię oraz wyjaśnić, dlaczego sporządzono ich aż tyle dla dwuaktowego
baletu. Niejasne pozostawały także inne kwestie. Które z przygotowanych przez artystę
wariantów zostały wykorzystane w inscenizacji? Czy rzeczywiście „dla obniżenia kosz-
tów” oba akty baletu rozgrywały się na tle tej samej dekoracji, czy też każdy z nich miał
własną oprawę plastyczną?
Godny uwagi wydawał się również problem „syntezy sztuk”: muzyki, tańca i malar-
stwa. Czy w przypadku Święta wiosny można mówić o takim połączeniu?
1 Pierieczien ’ proizwiedienij N. K. Riericha w chronołogiczeskom poriadkie, w swiazi s oboznaczenijem niekotorych
swiedienij iz żyzni chudożnika. [W:] Rierich. Tiekst Ju. Bałtruszajtis, A. N. Bienua, A. I. Gidoni, A. M. Riemizow, S. P.
Jariemicz. Pietrograd 1916. W tym spisie projekty dekoracji do Wielkiej ofiary pomyłkowo zostały powtórnie umiesz-
czone pod datą 1912.
JELENA P. JAKOWLEWA
Sankt Petersburg, Państwowe Muzeum Rosyjskie
Nikołaj Rerich i balet Igora Strawińskiego
„ Święto wiosny ”
W biografii Nikołaja Rericha balet Igora Strawińskiego Święto wiosny zajmuje
niezwykle ważne miejsce. Podjęty w nim temat pogańskiej Rusi był bowiem
swoistym leitmotiyem artystycznej, literackiej i naukowej twórczości Rericha.
W latach 1910-1940 artysta czterokrotnie opracowywał scenografię Święta wiosny dla
teatrów Paryża, Londynu, Filadelfii, Mediolanu i Sztokholmu. Najważniejszą pozostała
jednak pierwsza inscenizacja baletu, przygotowana dla piątego „Rosyjskiego sezonu
Siergieja P. Diagilewa” i zaprezentowana w roku 1913 w Paryżu i Londynie. Balet, cho-
ciaż miał wtedy tylko sześć (według innych źródeł - osiem) spektakli, na zawsze okrył
sławą swoich twórców: kompozytora Igora Strawińskiego, baletmistrza Wacława Niżyń-
skiego, oraz autora libretta i scenografa Nikołaja Rericha. Pierwsza jego inscenizacja
zapisała się w historii jako najlepsza ze wszystkich zrealizowanych w ciągu ostatnich
siedemdziesięciu lat. Jesienią 1987 roku dokonano nawet jej rekonstrukcji, z aplauzem
przyjętej przez publiczność Los Angeles i Nowego Jorku.
Pierwsze przedstawienie Święta wiosny, łamiące niemal wszystkie obowiązujące kano-
ny muzyczne i choreograficzne, było prawdziwą rewelacją. W ogromnym stopniu przy-
czyniła się do tego także scenografia Rericha. Mimo że napisano o tej inscenizacji wiele,
nasza wiedza o udziale artysty w jej przygotowaniu wciąż jest bardzo fragmentaryczna.
W spisie dzieł Rericha, opublikowanym w 1916 roku, wymieniono dziesięć projektów
dekoracji do Święta wiosny1. Obecnie niektóre z nich znajdują się w zbiorach Państwowe-
go Muzeum Rosyjskiego w Petersburgu. Należało więc odszukać pozostałe projekty,
ustalić ich chronologię oraz wyjaśnić, dlaczego sporządzono ich aż tyle dla dwuaktowego
baletu. Niejasne pozostawały także inne kwestie. Które z przygotowanych przez artystę
wariantów zostały wykorzystane w inscenizacji? Czy rzeczywiście „dla obniżenia kosz-
tów” oba akty baletu rozgrywały się na tle tej samej dekoracji, czy też każdy z nich miał
własną oprawę plastyczną?
Godny uwagi wydawał się również problem „syntezy sztuk”: muzyki, tańca i malar-
stwa. Czy w przypadku Święta wiosny można mówić o takim połączeniu?
1 Pierieczien ’ proizwiedienij N. K. Riericha w chronołogiczeskom poriadkie, w swiazi s oboznaczenijem niekotorych
swiedienij iz żyzni chudożnika. [W:] Rierich. Tiekst Ju. Bałtruszajtis, A. N. Bienua, A. I. Gidoni, A. M. Riemizow, S. P.
Jariemicz. Pietrograd 1916. W tym spisie projekty dekoracji do Wielkiej ofiary pomyłkowo zostały powtórnie umiesz-
czone pod datą 1912.