DOI article:
Torbus, Tomasz: [Rezension von: T. Mroczko, Architektura Gotycka w Polsce]
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0498
491
TOMASZ TORBUS
Warszawa. Hamburg
Architektura Gotycka w Polsce. Pod red. T. Mroczko
i M. Arszyńskiego Warszawa, Instytut Sztuki PAN 1995.
T. 1: [Teksty]], ss 172; t. 2: Katalog zabytków. Pod red. A. Włodarka,
ss. 603, plany; t. 3: Album ilustracji. Wybór i układ A. Włodarek, cz. 1 i 2,
ss. 801, il. 1522. Dzieje sztuki w Polsce. T. II
Ambitny projekt kompendiów poświęconych
poszczególnym epokom, które nakreślić
miały obraz całej historii sztuki w Polsce,
rozpoczął w 1971 roku Michał Walicki dwutomową
syntezą sztuki romańskiej. Dzisiaj po upływie poko-
lenia pełna realizacja owego projektu wydaje się być
bardziej odległa niż kiedykolwiek wcześniej. W tym
czasie powstały jedynie dwa dzieła - Adama Miło-
będzkiego o architekturze XVII wieku oraz omawia-
ne tu opracowanie dotyczące architektury gotyckie.
Już sama koncepcja całościowego ujęcia dzie-
jów sztuki polskiej uzmysławia ważkość dzieła i
trudności, z którymi musieli zmierzyć się jego twór-
cy. Imponująco prezentują się rozmiary publikacji.
Na Architekturę Gotycką w Polsce składa się tom
tekstowy z krótkimi syntezami na temat architektu-
ry, uporządkowany według historycznych regionów
oraz pod względem funkcji budowli i materiału,
z którego zostały wykonane. Po wstępie Stanisława
Mossakowskiego i wprowadzeniu Mariana Arszyń-
skiego następują rozdziały dotyczące Małopolski
i ziem ruskich Korony (Tomasz Węcławowicz), Po-
morza Wschodniego (Tadeusz Chrzanowski, Marian
Kornecki), Pomorza Zachodniego i Nowej Marchii
(Szczęsny Skibiński), Śląska (dla którego wyodręb-
niono dwa okresy: lata 1200-1350 pióra Mariana
Kutznera oraz 1350-1550 autorstwa Mieczysława
Zlata), Wielkopolski, Kujaw, ziemi sieradzkiej i łę-
czyckiej (Marian Kutzner) oraz dyskusyjne, aczkol-
wiek nie bez racji wspólne opracowanie Mazowsza
i Wielkiego Księstwa Litewskiego (Robert Kunkel).
Osobno poddano analizie urbanistykę miast (Zbi-
gniew Morawski), architekturę obronną (Janusz
Bogdanowski) i drewnianą (Ryszard Brykowski).
Drugi tom pod redakcją Andrzeja Włodarka zawie-
ra 500 pozycji katalogowych, opisanych przez 52
autorów. Katalog uzupełnia 514 rzutów i przekro-
jów, w dużej części wykonanych specjalnie dla po-
trzeb tej publikacji. Zamyka go natomiast ogromna
bibliografia (5071 tytułów), indeksy i konkordancje.
Dwa ostatnie tomy zawierają 1522 zdjęcia.
Z powyższego zestawienia wynika, że w wydaw-
nictwie niniejszym wyeksponowano przede wszyst-
kim katalog, jako podstawę do dalszych badań. Każ-
dy obiekt architektury został dokładnie opisany
z podaniem materiałów źródłowych i streszczeniem
stanu badań do roku 1993. Mimo pewnej przypad-
kowości, wynikającej z burzliwej historii dzieła,
efekt końcowy zgodny jest z credo Teresy Mrocz-
ko, inicjatorki i głównego twórcy Architektury Go-
tyckiej w Polsce. Ten sam styl warsztatu naukowego
- szacunek do źródeł, skrupulatność architektonicz-
nych badań każdej budowli oraz żmudne poszuki-
wanie konkretnych analogii architektonicznych -
emanował już z najważniejszego autorskiego opra-
cowania Mroczko o gotyckich kościołach ziemi
chełmińskiej {Architektura gotycka na ziemi cheł-
mińskiej, Warszawa 1980). Rezygnacja z wielkich
dyfuzjonistycznych teorii, minimalnie lub wręcz nie-
uchwytnych źródłowo, jest walorem, a nie wadą
dzieł Mroczko, nawet jeżeli - to na marginesie -
autorka wykazywała pewną słabość do wysoce po-
dejrzanych prób wiązania zjawisk artystycznych
w krzyżackich Prusach z Palestyną, łacińskimi pań-
stwami krzyżowców oraz Bizancjum. Przedwczesna
śmierć Teresy Mroczko w 1990 roku była ciosem
również dla dalszych losów Architektury... Już wte-
dy ochrzczono projekt mianem „cegły gotyckiej“,
TOMASZ TORBUS
Warszawa. Hamburg
Architektura Gotycka w Polsce. Pod red. T. Mroczko
i M. Arszyńskiego Warszawa, Instytut Sztuki PAN 1995.
T. 1: [Teksty]], ss 172; t. 2: Katalog zabytków. Pod red. A. Włodarka,
ss. 603, plany; t. 3: Album ilustracji. Wybór i układ A. Włodarek, cz. 1 i 2,
ss. 801, il. 1522. Dzieje sztuki w Polsce. T. II
Ambitny projekt kompendiów poświęconych
poszczególnym epokom, które nakreślić
miały obraz całej historii sztuki w Polsce,
rozpoczął w 1971 roku Michał Walicki dwutomową
syntezą sztuki romańskiej. Dzisiaj po upływie poko-
lenia pełna realizacja owego projektu wydaje się być
bardziej odległa niż kiedykolwiek wcześniej. W tym
czasie powstały jedynie dwa dzieła - Adama Miło-
będzkiego o architekturze XVII wieku oraz omawia-
ne tu opracowanie dotyczące architektury gotyckie.
Już sama koncepcja całościowego ujęcia dzie-
jów sztuki polskiej uzmysławia ważkość dzieła i
trudności, z którymi musieli zmierzyć się jego twór-
cy. Imponująco prezentują się rozmiary publikacji.
Na Architekturę Gotycką w Polsce składa się tom
tekstowy z krótkimi syntezami na temat architektu-
ry, uporządkowany według historycznych regionów
oraz pod względem funkcji budowli i materiału,
z którego zostały wykonane. Po wstępie Stanisława
Mossakowskiego i wprowadzeniu Mariana Arszyń-
skiego następują rozdziały dotyczące Małopolski
i ziem ruskich Korony (Tomasz Węcławowicz), Po-
morza Wschodniego (Tadeusz Chrzanowski, Marian
Kornecki), Pomorza Zachodniego i Nowej Marchii
(Szczęsny Skibiński), Śląska (dla którego wyodręb-
niono dwa okresy: lata 1200-1350 pióra Mariana
Kutznera oraz 1350-1550 autorstwa Mieczysława
Zlata), Wielkopolski, Kujaw, ziemi sieradzkiej i łę-
czyckiej (Marian Kutzner) oraz dyskusyjne, aczkol-
wiek nie bez racji wspólne opracowanie Mazowsza
i Wielkiego Księstwa Litewskiego (Robert Kunkel).
Osobno poddano analizie urbanistykę miast (Zbi-
gniew Morawski), architekturę obronną (Janusz
Bogdanowski) i drewnianą (Ryszard Brykowski).
Drugi tom pod redakcją Andrzeja Włodarka zawie-
ra 500 pozycji katalogowych, opisanych przez 52
autorów. Katalog uzupełnia 514 rzutów i przekro-
jów, w dużej części wykonanych specjalnie dla po-
trzeb tej publikacji. Zamyka go natomiast ogromna
bibliografia (5071 tytułów), indeksy i konkordancje.
Dwa ostatnie tomy zawierają 1522 zdjęcia.
Z powyższego zestawienia wynika, że w wydaw-
nictwie niniejszym wyeksponowano przede wszyst-
kim katalog, jako podstawę do dalszych badań. Każ-
dy obiekt architektury został dokładnie opisany
z podaniem materiałów źródłowych i streszczeniem
stanu badań do roku 1993. Mimo pewnej przypad-
kowości, wynikającej z burzliwej historii dzieła,
efekt końcowy zgodny jest z credo Teresy Mrocz-
ko, inicjatorki i głównego twórcy Architektury Go-
tyckiej w Polsce. Ten sam styl warsztatu naukowego
- szacunek do źródeł, skrupulatność architektonicz-
nych badań każdej budowli oraz żmudne poszuki-
wanie konkretnych analogii architektonicznych -
emanował już z najważniejszego autorskiego opra-
cowania Mroczko o gotyckich kościołach ziemi
chełmińskiej {Architektura gotycka na ziemi cheł-
mińskiej, Warszawa 1980). Rezygnacja z wielkich
dyfuzjonistycznych teorii, minimalnie lub wręcz nie-
uchwytnych źródłowo, jest walorem, a nie wadą
dzieł Mroczko, nawet jeżeli - to na marginesie -
autorka wykazywała pewną słabość do wysoce po-
dejrzanych prób wiązania zjawisk artystycznych
w krzyżackich Prusach z Palestyną, łacińskimi pań-
stwami krzyżowców oraz Bizancjum. Przedwczesna
śmierć Teresy Mroczko w 1990 roku była ciosem
również dla dalszych losów Architektury... Już wte-
dy ochrzczono projekt mianem „cegły gotyckiej“,