DOI Artikel:
Lewicki, Jakub: Stropy kasetonowe w Polsce
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0584
577
JAKUB LEWICKI
Stropy kasetonowe w Polsce
Stropy kasetonowe są powszechnie w Polsce
kojarzone z epoką renesansu i w potocznym
przekonaniu uważa się je za bardzo ważny
element wystroju wnętrz w wieku XVI. Pomimo
częstego używania terminu „kasetonowy” wiedza
dotycząca stropów tego typu jest fragmentaryczna,
a ich konstrukcję omówiono zaledwie w kilku opra-
cowaniach, które nie wyczerpują wszystkich zagad-
nień związanych z tym tematem1-
Przed rokiem 1500 stropy otrzymywały bogate
opracowanie plastyczne. Tworzyło je profilowanie
belek, na których opierano górny pułap. Zarówno
belki jak i deski zdobiono dekoracją figuralno-
roślinną. Jej poszczególne fragmenty zgodnie z ów-
czesnym odczuwaniem przestrzeni kształtowano
niezależnie, a wykonywane w tym samym wnętrzu
dekoracje z reguły znacznie się różniły między sobą.
Dominowały motywy ukwieconej wici nawiązującej
do rajskiego ogrodu, na tle której umieszczano zwie-
1 Najważniejsze opracowania ogólnej problematyki pol-
skich stropów kasetonowych: W. KALINOWSKI, CZ.
KRASSOWSKI, J. A. MIŁOBĘDZKI, Z problematyki
budownictwa drewnianego epoki odrodzenia. „Biuletyn
Historii Sztuki” R. 15, 1953, nr 3-4, s. 45-47; A. MI-
SIĄG-BOCHEŃSKA, O głowach wawelskich i przypusz-
czalnych ich twórcach. „Studia do Dziejów Wawelu”,
T. 1, 1955, s. 139-193 (wcześniej skrót w: Sprawozdania
PAU, T. 52, 1951, nr 6, s. 401-403); B. WOLFF-ŁOZIŃ-
SKA, Malowidła stropów polskich 1 połowy XVI w. Deko-
racje roślinne i kasetonowe. Warszawa 1971; J. TAJCH-
MAN, Stropy drewniane w Polsce. Propozycja systematyki.
„Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków”, Seria C,
T. IV, 1989, s. 24-30 (wcześniej skrót w: „Kwartalnik Ar-
chitektury i Urbanistyki”, R. 32, 1987, z. 3-4, s. 342-346).
O stropach kasetonowych wspomina się na marginesie
syntez sztuki renesansu w Polsce, ale nigdzie nie wykra-
cza to poza nie wnoszące nic nowego wzmianki. Najważ-
niejsze prace dotyczące poszczególnych zabytków (w
układzie chronologicznym): I. BURNATOWA, Ornament
rzęta i postacie religijne lub świeckie. Zagadnienie
to nie wiążące się z analizowanym tematem zostało
wyczerpująco opracowane2 i nie ma tu potrzeby
dokładniejszego jego omawiania. Przełom w deko-
racji stropów stanowiło pojawienie się rozwiązań
kasetonowych.
Nawcześniejszepolskie stropy kasetonowe
Pierwsze stropy kasetonowe, jakie pojawiły się
w Polsce są częścią większych dzieł plastyki
renesansowej. Powstały w Krakowie, a ich wyko-
nawcami byli artyści pracujący nad przebudową
Wawelu. Wykonano je w kamieniu. Są to: podłucze
obramienia nagrobka Jana Olbrachta (przed 1507
rokiem, Franciszek Florentczyk) oraz wnętrze arka-
dy okiennej pokoju z wykuszem w tak zwanym
Domu Królowej Elżbiety na drugim piętrze zachod-
niego skrzydła zamku na Wawelu (przed 1507 ro-
kiem). Kolejna grupa dekoracji tego typu wiąże się
z budowaną Kaplicą Zygmuntowską (Bartłomiej
renesansowy w Krakowie. „Studia renesansowe”, T. IV,
1964, s. 38-70; M. ZLAT, Sztuki śląskiej drogi od gotyku.
[W:]„Późny gotyk”. Materiały sesji Stowarzyszenia Hi-
storyków Sztuki. Wrocław 1962, Warszawa 1965, s. 193-
196; S. SZYMAŃSKI, Wystroje malarskie kościołów
drewnianych. Warszawa 1970, s. 80; J. KOWALCZYK,
Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich trakta-
tów architektonicznych w dobie nowożytnej. Wrocław
1973, s. 119-125; A. SWARYCZEWSKI, Nowo odkryte
drewniane stropy gotyckie w Krakowie. „Teka Komisji
Urbanistyki i Architektury” XV, 1981, s. 41-48; K. KUCZ-
MAN, Renesansowe głowy wawelskie. Stan wiedzy i postu-
laty badawcze. „Studia waweliana”, T. IV, 1995, s. 71-92;
W. PUGET, Stropy kasetonowe właściwe i pozorne. [W:]
Ars sine scientia nihil est. Księga ofiarowana Profesoro-
wi Zygmuntowi Swichowskiemu. Warszawa 1997, s. 224-
228; M. ZLAT, Zagadki głów wawelskich [W:] Artes
Atque Humaniora.Studia Stanislao Mossakowski sexage-
nario dictata. Warszawa 1988, s. 59-71.
2 WOLFF-ŁOZIŃSKA, op. cit.
JAKUB LEWICKI
Stropy kasetonowe w Polsce
Stropy kasetonowe są powszechnie w Polsce
kojarzone z epoką renesansu i w potocznym
przekonaniu uważa się je za bardzo ważny
element wystroju wnętrz w wieku XVI. Pomimo
częstego używania terminu „kasetonowy” wiedza
dotycząca stropów tego typu jest fragmentaryczna,
a ich konstrukcję omówiono zaledwie w kilku opra-
cowaniach, które nie wyczerpują wszystkich zagad-
nień związanych z tym tematem1-
Przed rokiem 1500 stropy otrzymywały bogate
opracowanie plastyczne. Tworzyło je profilowanie
belek, na których opierano górny pułap. Zarówno
belki jak i deski zdobiono dekoracją figuralno-
roślinną. Jej poszczególne fragmenty zgodnie z ów-
czesnym odczuwaniem przestrzeni kształtowano
niezależnie, a wykonywane w tym samym wnętrzu
dekoracje z reguły znacznie się różniły między sobą.
Dominowały motywy ukwieconej wici nawiązującej
do rajskiego ogrodu, na tle której umieszczano zwie-
1 Najważniejsze opracowania ogólnej problematyki pol-
skich stropów kasetonowych: W. KALINOWSKI, CZ.
KRASSOWSKI, J. A. MIŁOBĘDZKI, Z problematyki
budownictwa drewnianego epoki odrodzenia. „Biuletyn
Historii Sztuki” R. 15, 1953, nr 3-4, s. 45-47; A. MI-
SIĄG-BOCHEŃSKA, O głowach wawelskich i przypusz-
czalnych ich twórcach. „Studia do Dziejów Wawelu”,
T. 1, 1955, s. 139-193 (wcześniej skrót w: Sprawozdania
PAU, T. 52, 1951, nr 6, s. 401-403); B. WOLFF-ŁOZIŃ-
SKA, Malowidła stropów polskich 1 połowy XVI w. Deko-
racje roślinne i kasetonowe. Warszawa 1971; J. TAJCH-
MAN, Stropy drewniane w Polsce. Propozycja systematyki.
„Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków”, Seria C,
T. IV, 1989, s. 24-30 (wcześniej skrót w: „Kwartalnik Ar-
chitektury i Urbanistyki”, R. 32, 1987, z. 3-4, s. 342-346).
O stropach kasetonowych wspomina się na marginesie
syntez sztuki renesansu w Polsce, ale nigdzie nie wykra-
cza to poza nie wnoszące nic nowego wzmianki. Najważ-
niejsze prace dotyczące poszczególnych zabytków (w
układzie chronologicznym): I. BURNATOWA, Ornament
rzęta i postacie religijne lub świeckie. Zagadnienie
to nie wiążące się z analizowanym tematem zostało
wyczerpująco opracowane2 i nie ma tu potrzeby
dokładniejszego jego omawiania. Przełom w deko-
racji stropów stanowiło pojawienie się rozwiązań
kasetonowych.
Nawcześniejszepolskie stropy kasetonowe
Pierwsze stropy kasetonowe, jakie pojawiły się
w Polsce są częścią większych dzieł plastyki
renesansowej. Powstały w Krakowie, a ich wyko-
nawcami byli artyści pracujący nad przebudową
Wawelu. Wykonano je w kamieniu. Są to: podłucze
obramienia nagrobka Jana Olbrachta (przed 1507
rokiem, Franciszek Florentczyk) oraz wnętrze arka-
dy okiennej pokoju z wykuszem w tak zwanym
Domu Królowej Elżbiety na drugim piętrze zachod-
niego skrzydła zamku na Wawelu (przed 1507 ro-
kiem). Kolejna grupa dekoracji tego typu wiąże się
z budowaną Kaplicą Zygmuntowską (Bartłomiej
renesansowy w Krakowie. „Studia renesansowe”, T. IV,
1964, s. 38-70; M. ZLAT, Sztuki śląskiej drogi od gotyku.
[W:]„Późny gotyk”. Materiały sesji Stowarzyszenia Hi-
storyków Sztuki. Wrocław 1962, Warszawa 1965, s. 193-
196; S. SZYMAŃSKI, Wystroje malarskie kościołów
drewnianych. Warszawa 1970, s. 80; J. KOWALCZYK,
Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich trakta-
tów architektonicznych w dobie nowożytnej. Wrocław
1973, s. 119-125; A. SWARYCZEWSKI, Nowo odkryte
drewniane stropy gotyckie w Krakowie. „Teka Komisji
Urbanistyki i Architektury” XV, 1981, s. 41-48; K. KUCZ-
MAN, Renesansowe głowy wawelskie. Stan wiedzy i postu-
laty badawcze. „Studia waweliana”, T. IV, 1995, s. 71-92;
W. PUGET, Stropy kasetonowe właściwe i pozorne. [W:]
Ars sine scientia nihil est. Księga ofiarowana Profesoro-
wi Zygmuntowi Swichowskiemu. Warszawa 1997, s. 224-
228; M. ZLAT, Zagadki głów wawelskich [W:] Artes
Atque Humaniora.Studia Stanislao Mossakowski sexage-
nario dictata. Warszawa 1988, s. 59-71.
2 WOLFF-ŁOZIŃSKA, op. cit.