DOI Artikel:
Szafrańska, Małgorzata: [Rezension von: Margrethe Floryan, Gardens of the Tsars. A study of the aesthetics, semantics and uses of late 18th century Russian gardens]
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0236
231
MAŁGORZATA SZAFRAŃSKA
Warszawa, Zamek Królewski
Margrethe Floryan, Gardens of the Tsars.
A Study of the Aesthetics, Semantics and Uses
ofLate 18th Century Russian Gardens.
Aarhus: Aarhus University Press 1996, ss. 263, il. 106
Na temat rosyjskiej sztuki ogrodowej - obfitu-
jącej w piękne realizacje, a rozwijającej się
w sposób specyficzny i godny uwagi - nie-
wiele możemy przeczytać. Bariera językowa i zatrza-
śnięte przed obcymi drzwi radzieckich archiwów nie
sprzyjały podejmowaniu tych zagadnień przez uczo-
nych z krajów, w których badania nad historią ogro-
dów prowadzone są od wielu lat. Rosyjscy badacze
natomiast nader rzadko podejmowali temat historii
sztuki ogrodowej. Ogólnikowa książka W. Kurbatowa
(1916), dobre prace B. Losskiego (lata 30. XX wieku)
oraz T. Dubjago (ok. 1960), artykuły poświęcone po-
szczególnym dziełom, wreszcie pierwsza gruntow-
niej sza monografia Russkie sady i parki
A. Wergunowa i W. Gorochowa (1988) - to niemal
wszystko, co godnego uwagi opublikowano o rosyj-
skich ogrodach. Kuriozalną Poezję ogrodów^). Licha-
czowa (przetłumaczoną niestety na język polski)
można najwyżej poczytać sobie do poduszki, nie trak-
tując jej jako rzetelne źródło wiedzy.
W tej sytuacji z dużym zaciekawieniem bierze się
do ręki, pięknie wydrukowany w Anglii, tom omawia-
jący rosyjskie ogrody XVIII wieku - zwłaszcza jego
2. połowy - wchodzące głównie w skład rezydencji car-
skich. Autorka - duńska historyczka sztuki - pracuje
w kopenhaskim Muzeum Thorvaldsena, dzieląc swe
pasje badawcze między neoklasycyzm a sztukę ogrodo-
wą. Omawianapracapowstała w wyniku jej kilkuletnie-
go pobytu w Moskwie i jest dowodem gruntownego
wykorzystania rosyjskojęzycznych źródeł, dotarcia do
licznych archiwaliów (z których część czytelnicy na Za-
chodzie ujrzeć mogli po raz pierwszy), a także nie-
śpiesznych badań w samych ogrodach. Znaczna część
fotografii została wykonana właśnie dla potrzeb książ-
ki; ujawniają one stan obecny omawianych ogrodów,
ich atmosferę i sposoby użytkowania.
To publikacja ze wszech miar zasługująca na po-
lecenie. Uzmysławia ona, w jak interesujący sposób
można uprawiać historię ogrodów. Nie jest, bo nie
miała być, wyczerpującym kompendium wiedzy
o ogrodach czasów Katarzyny II. Na 263 stronach
Autorka językiem klarownym i celnym mówi nam
o głównych cechach formalnych tych ogrodów,
a zwłaszcza o ich sensie, o powodach, dla których
powstawały i niejednoznacznych związkach z za-
chodnioeuropejskimi wzorami. Książkę kończy po-
żyteczna Appendix zawierająca noty historyczne
osiemnastu najważniejszych dla tej pracy ogrodów.
Nie mniej przydatny jest spis literatury przedmiotu
(14 stron) oraz indeksy: osobowy i topograficzny.
Praca Margrethe Floryan prezentuje oryginalne
i zasługujące na rozważenie ujęcie prostego - zdawa-
łoby się - tematu: omówienia parady najświetniej-
szych ogrodów carów i wielmożów XVIII-wiecznej
Rosji. Autorka ukazuje nam ten temat trzykrotnie,
w trzech różnych perspektywach: historii form, sym-
bolicznego języka ogrodów oraz ich związku z inny-
mi zakresami ówczesnego świata.
Część pierwsza - Zleceniodawcy i programy —
jest przeglądem podstawowego dla książki materiału
artystycznego. Widzimy dwa z najważniejszych ogro-
dów Piotra Wielkiego, rozkwitłych w oczarowaniu za-
chodnimi wzorami, a tworzonych przez Francuzów,
Holendrów, Szwedów i Niemców (Peterhof i Letni
Ogród w Petersburgu). Sztuka ogrodowa w Rosji,
znalazłszy impuls za panowania Piotra Wielkiego,
rozwinęła się wspaniale w czasach Katarzyny II i jej
synowej Marii Fiodorowny. W oparciu o takie ogro-
dy, jak Oranienbaum (pierwotnie Aleksandra Mien-
szikowa), Carskie Sioło, Carycyno, Gatczina,
Margrethe Floryan przekonuje nas o autentycznym
zainteresowaniu carycy sztuką ogrodową i jej naj-
nowszymi założeniami, formułowanymi w Anglii
i Francji, choć na początku jej panowania w Rosji do-
minowały ogrody regularne. Katarzyna miała prze-
tłumaczyć (za pośrednictwem wersji francuskiej)
MAŁGORZATA SZAFRAŃSKA
Warszawa, Zamek Królewski
Margrethe Floryan, Gardens of the Tsars.
A Study of the Aesthetics, Semantics and Uses
ofLate 18th Century Russian Gardens.
Aarhus: Aarhus University Press 1996, ss. 263, il. 106
Na temat rosyjskiej sztuki ogrodowej - obfitu-
jącej w piękne realizacje, a rozwijającej się
w sposób specyficzny i godny uwagi - nie-
wiele możemy przeczytać. Bariera językowa i zatrza-
śnięte przed obcymi drzwi radzieckich archiwów nie
sprzyjały podejmowaniu tych zagadnień przez uczo-
nych z krajów, w których badania nad historią ogro-
dów prowadzone są od wielu lat. Rosyjscy badacze
natomiast nader rzadko podejmowali temat historii
sztuki ogrodowej. Ogólnikowa książka W. Kurbatowa
(1916), dobre prace B. Losskiego (lata 30. XX wieku)
oraz T. Dubjago (ok. 1960), artykuły poświęcone po-
szczególnym dziełom, wreszcie pierwsza gruntow-
niej sza monografia Russkie sady i parki
A. Wergunowa i W. Gorochowa (1988) - to niemal
wszystko, co godnego uwagi opublikowano o rosyj-
skich ogrodach. Kuriozalną Poezję ogrodów^). Licha-
czowa (przetłumaczoną niestety na język polski)
można najwyżej poczytać sobie do poduszki, nie trak-
tując jej jako rzetelne źródło wiedzy.
W tej sytuacji z dużym zaciekawieniem bierze się
do ręki, pięknie wydrukowany w Anglii, tom omawia-
jący rosyjskie ogrody XVIII wieku - zwłaszcza jego
2. połowy - wchodzące głównie w skład rezydencji car-
skich. Autorka - duńska historyczka sztuki - pracuje
w kopenhaskim Muzeum Thorvaldsena, dzieląc swe
pasje badawcze między neoklasycyzm a sztukę ogrodo-
wą. Omawianapracapowstała w wyniku jej kilkuletnie-
go pobytu w Moskwie i jest dowodem gruntownego
wykorzystania rosyjskojęzycznych źródeł, dotarcia do
licznych archiwaliów (z których część czytelnicy na Za-
chodzie ujrzeć mogli po raz pierwszy), a także nie-
śpiesznych badań w samych ogrodach. Znaczna część
fotografii została wykonana właśnie dla potrzeb książ-
ki; ujawniają one stan obecny omawianych ogrodów,
ich atmosferę i sposoby użytkowania.
To publikacja ze wszech miar zasługująca na po-
lecenie. Uzmysławia ona, w jak interesujący sposób
można uprawiać historię ogrodów. Nie jest, bo nie
miała być, wyczerpującym kompendium wiedzy
o ogrodach czasów Katarzyny II. Na 263 stronach
Autorka językiem klarownym i celnym mówi nam
o głównych cechach formalnych tych ogrodów,
a zwłaszcza o ich sensie, o powodach, dla których
powstawały i niejednoznacznych związkach z za-
chodnioeuropejskimi wzorami. Książkę kończy po-
żyteczna Appendix zawierająca noty historyczne
osiemnastu najważniejszych dla tej pracy ogrodów.
Nie mniej przydatny jest spis literatury przedmiotu
(14 stron) oraz indeksy: osobowy i topograficzny.
Praca Margrethe Floryan prezentuje oryginalne
i zasługujące na rozważenie ujęcie prostego - zdawa-
łoby się - tematu: omówienia parady najświetniej-
szych ogrodów carów i wielmożów XVIII-wiecznej
Rosji. Autorka ukazuje nam ten temat trzykrotnie,
w trzech różnych perspektywach: historii form, sym-
bolicznego języka ogrodów oraz ich związku z inny-
mi zakresami ówczesnego świata.
Część pierwsza - Zleceniodawcy i programy —
jest przeglądem podstawowego dla książki materiału
artystycznego. Widzimy dwa z najważniejszych ogro-
dów Piotra Wielkiego, rozkwitłych w oczarowaniu za-
chodnimi wzorami, a tworzonych przez Francuzów,
Holendrów, Szwedów i Niemców (Peterhof i Letni
Ogród w Petersburgu). Sztuka ogrodowa w Rosji,
znalazłszy impuls za panowania Piotra Wielkiego,
rozwinęła się wspaniale w czasach Katarzyny II i jej
synowej Marii Fiodorowny. W oparciu o takie ogro-
dy, jak Oranienbaum (pierwotnie Aleksandra Mien-
szikowa), Carskie Sioło, Carycyno, Gatczina,
Margrethe Floryan przekonuje nas o autentycznym
zainteresowaniu carycy sztuką ogrodową i jej naj-
nowszymi założeniami, formułowanymi w Anglii
i Francji, choć na początku jej panowania w Rosji do-
minowały ogrody regularne. Katarzyna miała prze-
tłumaczyć (za pośrednictwem wersji francuskiej)