DOI article:
Jankowski, Aleksander: Przestrzeń w późnogotyckim malarstwie ściennym na Śląsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0562
555
Komunikaty z sesji SHS „Sztuka około 1500”
W listopadzie 1996 roku odbyła się w Gdańsku XLV Ogólnopolska Sesja Naukowa Sto-
warzyszenia Historyków Sztuki na temat „Sztuka około 1500”. Większość wygłoszo
nych referatów ukazała się w książce pod tym samym tytułem wydanej w 1997 roku
przez „Ars Regia” Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie. Kilka pozostałych
referatów i komunikatów drukujemy poniżej.
Andrzej Grzybkówski
ALEKSANDER JANKOWSKI
Poznań
Przestrzeń w późnogotyckim malarstwie ściennym
na Śląsku
Zagadnienie przestrzeni w średniowiecznym
malarstwie ściennym w Polsce nie stało się
dotąd samodzielnym przedmiotem badań1.
Powodem był skromny materiał zabytkowy nie po-
zwalający na problemowe syntezy. Sytuację zmieni-
ły liczne powojenne odkrycia gotyckiego malarstwa
ściennego na Śląsku2. Szczęśliwie znaczna ich część
reprezentuje późnogotycką fazę rozwojową, w któ-
rej przestrzenność kompozycji zyskała rangę pod-
stawowego środka wypowiedzi artystycznej3. Dziś
zabytki śląskie są właściwie jedynym w Polsce ze-
społem malowideł pozwalającym śledzić proces
rozwiązywania problemu przestrzeni obrazowej.
Ponieważ zagadnienie przestrzeni malarskiej jest
wyjątkowo złożone i obecnie nie ma nawet jednolite-
go poglądu na to, czym jest przestrzenność obrazu4,
warto poprzedzić rozważania o śląskich dekoracjach
ściennych krótkim wprowadzeniem z teorii i historii
przestrzeni w malarstwie europejskim.
Elementarne prawa optyki sformułowane już
w antyku mówią, że całe nasze widzenie jest w isto-
cie perspektywiczne, to znaczy uzależnione od „kąta
wzrokowego” (2, 5, 6 i 7 twierdzenie Euklidesa)5.
Wynikające z tego podstawowe zasady geometrii
uczą z kolei, że do opisania kształtu bryły oraz jej
położenia względem innych przedmiotów wystarczą
1 Nieco więcej szczęścia miało krakowskie malarstwo ta-
blicowe, którego jakości przestrzenne analizowała oma-
wiając problem pejzażu E. KRUPIŃSKA-PAŁAMARZ,
Pejzaż w krakowskim malarstwie tablicowym końca XV
1 pocz. XVI wieku (Między późnym średniowieczem
a wczesnym renesansem)- „Folia Historiae Artium”, XVI,
1980, s. 87-115.
2 O powojennych odkryciach średniowiecznych malowi-
deł na Śląsku systematycznie donosiły: Prace konserwa-
torskie na terenie województwa wrocławskiego w latach
1945-1968. Wrocław - Warszawa - Kraków 1970; Prace
konserwatorskie na terenie województwa wrocławskiego
w latach 1968-1973. Wrocław 1976; Prace konserwator-
skie na terenie województw: jeleniogórskiego, legnickie-
go, wałbrzyskiego, wrocławskiego w latach 1974-1978.
Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1985;
J. SKIBIŃSKA [W:] „Roczniki Sztuki Śląskiej”, VI
(1968), IX (1973), XI (1977). Katalog niemal wszystkich
zabytków prezentuje: Gotyckie malarstwo ścienne w Pol-
sce. Red. A. Karłowskiej-Kamzowej, Poznań 1984,
s. 211-223.
3 J. BIAŁOSTOCKI Późny gotyk: rozwój pojęcia i termi-
nu. [W:] Późny gotyk. Studia nad sztuką przełomu śre-
dniowiecza i czasów nowych. Materiały sesji Stowarzy-
szenia Historyków Sztuki. Wrocław 1962. Warszawa
1965, s. 72 i n.
4 R. ARNHEIM, Sztuka i percepcja wzrokowa. Psycholo-
gia twórczego oka. Przekł. J. Mach. Warszawa 1978,
s. 223 i n.: J. L. ZAJĄC, Przestrzeń w obrazach van
Gogha. „Estetyka”, R. 4, Warszawa 1963, s. 157.
5 J. L. ZAJĄC Przestrzeń w obrazach. „Estetyka”, R. 3.
Warszawa 1962, s. 104. Twierdzenia Euklidesa przytacza
na podstawie włoskiego tłumaczenia z 1573 roku
K. BARTEL, Perspektywa malarska. T. II. Red. F. Otto.
Warszawa 1958, s. 272 i n.
Komunikaty z sesji SHS „Sztuka około 1500”
W listopadzie 1996 roku odbyła się w Gdańsku XLV Ogólnopolska Sesja Naukowa Sto-
warzyszenia Historyków Sztuki na temat „Sztuka około 1500”. Większość wygłoszo
nych referatów ukazała się w książce pod tym samym tytułem wydanej w 1997 roku
przez „Ars Regia” Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie. Kilka pozostałych
referatów i komunikatów drukujemy poniżej.
Andrzej Grzybkówski
ALEKSANDER JANKOWSKI
Poznań
Przestrzeń w późnogotyckim malarstwie ściennym
na Śląsku
Zagadnienie przestrzeni w średniowiecznym
malarstwie ściennym w Polsce nie stało się
dotąd samodzielnym przedmiotem badań1.
Powodem był skromny materiał zabytkowy nie po-
zwalający na problemowe syntezy. Sytuację zmieni-
ły liczne powojenne odkrycia gotyckiego malarstwa
ściennego na Śląsku2. Szczęśliwie znaczna ich część
reprezentuje późnogotycką fazę rozwojową, w któ-
rej przestrzenność kompozycji zyskała rangę pod-
stawowego środka wypowiedzi artystycznej3. Dziś
zabytki śląskie są właściwie jedynym w Polsce ze-
społem malowideł pozwalającym śledzić proces
rozwiązywania problemu przestrzeni obrazowej.
Ponieważ zagadnienie przestrzeni malarskiej jest
wyjątkowo złożone i obecnie nie ma nawet jednolite-
go poglądu na to, czym jest przestrzenność obrazu4,
warto poprzedzić rozważania o śląskich dekoracjach
ściennych krótkim wprowadzeniem z teorii i historii
przestrzeni w malarstwie europejskim.
Elementarne prawa optyki sformułowane już
w antyku mówią, że całe nasze widzenie jest w isto-
cie perspektywiczne, to znaczy uzależnione od „kąta
wzrokowego” (2, 5, 6 i 7 twierdzenie Euklidesa)5.
Wynikające z tego podstawowe zasady geometrii
uczą z kolei, że do opisania kształtu bryły oraz jej
położenia względem innych przedmiotów wystarczą
1 Nieco więcej szczęścia miało krakowskie malarstwo ta-
blicowe, którego jakości przestrzenne analizowała oma-
wiając problem pejzażu E. KRUPIŃSKA-PAŁAMARZ,
Pejzaż w krakowskim malarstwie tablicowym końca XV
1 pocz. XVI wieku (Między późnym średniowieczem
a wczesnym renesansem)- „Folia Historiae Artium”, XVI,
1980, s. 87-115.
2 O powojennych odkryciach średniowiecznych malowi-
deł na Śląsku systematycznie donosiły: Prace konserwa-
torskie na terenie województwa wrocławskiego w latach
1945-1968. Wrocław - Warszawa - Kraków 1970; Prace
konserwatorskie na terenie województwa wrocławskiego
w latach 1968-1973. Wrocław 1976; Prace konserwator-
skie na terenie województw: jeleniogórskiego, legnickie-
go, wałbrzyskiego, wrocławskiego w latach 1974-1978.
Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1985;
J. SKIBIŃSKA [W:] „Roczniki Sztuki Śląskiej”, VI
(1968), IX (1973), XI (1977). Katalog niemal wszystkich
zabytków prezentuje: Gotyckie malarstwo ścienne w Pol-
sce. Red. A. Karłowskiej-Kamzowej, Poznań 1984,
s. 211-223.
3 J. BIAŁOSTOCKI Późny gotyk: rozwój pojęcia i termi-
nu. [W:] Późny gotyk. Studia nad sztuką przełomu śre-
dniowiecza i czasów nowych. Materiały sesji Stowarzy-
szenia Historyków Sztuki. Wrocław 1962. Warszawa
1965, s. 72 i n.
4 R. ARNHEIM, Sztuka i percepcja wzrokowa. Psycholo-
gia twórczego oka. Przekł. J. Mach. Warszawa 1978,
s. 223 i n.: J. L. ZAJĄC, Przestrzeń w obrazach van
Gogha. „Estetyka”, R. 4, Warszawa 1963, s. 157.
5 J. L. ZAJĄC Przestrzeń w obrazach. „Estetyka”, R. 3.
Warszawa 1962, s. 104. Twierdzenia Euklidesa przytacza
na podstawie włoskiego tłumaczenia z 1573 roku
K. BARTEL, Perspektywa malarska. T. II. Red. F. Otto.
Warszawa 1958, s. 272 i n.