DOI article:
Kachurin, Pamela Jill: Purchasing power: the state as art patron in early Soviet Russia
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0186
Państwo jako mecenas sztuki w pierwszych latach Rosji sowieckiej
181
1211 dzieł, resztę podzielono między Moskiewskie
Muzeum Kultury Malarskiej, Piotrogrodzkie Mu-
zeum Kultury Artystycznej i Muzeum Rosyjskie.
Dyrektorzy prowincjonalnych muzeów chcieli,
aby w ich zbiorach znajdowały się dzieła sztuki no-
woczesnej podejrzewając, że malarstwo artystów
XIX-wiecznych może ulec konfiskacie przez Depar-
tament Ochrony Zabytków.
Tymczasem rozpocząła się antyfuturystyczna re-
akcja. Związek Pracowników Nauki, Sztuki i Litera-
tury skrytykował działalność Narkomprosu,
zaliczając futuryzm i kubizm do przykładów burżu-
azyjnej sztuki dekadenckiej. Postulowano, aby Nar-
kompros zajął się kreowaniem autentycznej sztuki
proletariackiej.
Wraz z końcem wojny wiosną 1920 roku Bol-
szewicy zwrócili baczniejszą uwagę na kulturalny
rozwój kraju. W marcu Centralny Komitet Wyko-
nawczy (CIK) Rady Komisarzy Ludowych (Sovnar-
komu) zlecił skontrolowanie sektora sztuki.
Wynikiem kontroli był paragraf poświęcony IZO,
w którym potępiono niezliczone „-izmy”. Futuryzm
już nie korespondował z nową wizjąkultury proleta-
riackiej. Pojawiały się ataki w prasie. Lenin
w „Instrukcji dla komunistów pracujących
w Narkomprosie” wytknął im „ brak praktycznej wy-
dajności”. Na jego wniosek w 1920 roku nastąpiła
reorganizacja tego organu, która zmieniła sposoby
zarządzania życiem artystycznym w ZSRR.
W tej sytuacji Komisja Zakupów rozpoczęła na-
bywać prace o „bardziej proletariackiej atmosferze”.
Nepotyzm i faworyzowanie określonego kręgu arty-
stów miały jeszcze miejsce, ale kupowano także pra-
ce innych twórców. Na nowej liście zakupów
znajdowały się nazwiska z wielu środowisk artystycz-
nych, m. in. Pawła Kogana, Kuźmy Piętrowa-Wod-
kina, Aleksandra Benois, Osipa Braza oraz Altmana.
Nie ochroniło to jednak przed atakami. W maju
1921 roku Szterenberg usiłował wyjaśnić Kolegium
Narkomprosu, że IZO nie daje funduszy na zakup
dzieł o historycznych, ponieważ pieniędzmi na ten
cel dysponuje Departament Ochrony Zabytków. To
tłumaczenie nie wystarczyło i Kolegium Narkom-
prosu zarządało dokładnego sprawozdania z wydat-
ków. W wyniku kontroli Sownarkomu okazało się, że
nawet Departament Finansów nie był w stanie ustalić
wysokości kwot rozdysponowanych przez Komisję
Zakupów. Zanim doszło do jej kolejnej reorganiza-
cji, w latach 1922-25 z powodów ekonomicznych i
ideologicznych w ogóle ograniczono państwowe wy-
datki na dzieła sztuki.
Zreformowana ostatecznie w 1925 roku Komi-
sja Zakupów składała się z reprezentantów Narkom-
prosu, Departamentu Muzeów, Związku Pracowników
Sztuki (Rabls) oraz nowo powstałego Departamentu
Kultury. Jej członkami zostali: Szterenberg, IgorGra-
bar, Nikołaj Lebiediew i Bakuszyński. Komisja była
„naukowo obiektywna, odrzucała osobiste sympatie,
antypatie i subiektywną stronniczość, kierując uwagę
na mistrzostwo i jakość artystycznej twórczości oraz
uwzględniając przynależność klasową i status ekono-
miczny artysty”.
W ten sposób, w pierwszych latach Rosji sowiec-
kiej, twórcy związani z futuryzmem i awangardą mie-
li realną możliwość wpływania na politykę kulturalną
kraju, co czynili zwłaszcza poprzez nie kontrolowany
zakup własnych dzieł za państwowe pieniądze. Nara-
stająca krytyka takiego postępowania doprowadziła
do wstrzymania przez władze zarówno finansowego
jak i ideologicznego poparcia dla futurystów. Okres
do roku 1920, postrzegany jako rokwit awangardy
i twórczej swobody w ZSRR, był znacznie bardziej
złożony, a proces konstytuowania się kultury „jedynie
słusznej” rozpoczął się już w 1919 roku.
Anna Kostrzyńska-Miłosz
181
1211 dzieł, resztę podzielono między Moskiewskie
Muzeum Kultury Malarskiej, Piotrogrodzkie Mu-
zeum Kultury Artystycznej i Muzeum Rosyjskie.
Dyrektorzy prowincjonalnych muzeów chcieli,
aby w ich zbiorach znajdowały się dzieła sztuki no-
woczesnej podejrzewając, że malarstwo artystów
XIX-wiecznych może ulec konfiskacie przez Depar-
tament Ochrony Zabytków.
Tymczasem rozpocząła się antyfuturystyczna re-
akcja. Związek Pracowników Nauki, Sztuki i Litera-
tury skrytykował działalność Narkomprosu,
zaliczając futuryzm i kubizm do przykładów burżu-
azyjnej sztuki dekadenckiej. Postulowano, aby Nar-
kompros zajął się kreowaniem autentycznej sztuki
proletariackiej.
Wraz z końcem wojny wiosną 1920 roku Bol-
szewicy zwrócili baczniejszą uwagę na kulturalny
rozwój kraju. W marcu Centralny Komitet Wyko-
nawczy (CIK) Rady Komisarzy Ludowych (Sovnar-
komu) zlecił skontrolowanie sektora sztuki.
Wynikiem kontroli był paragraf poświęcony IZO,
w którym potępiono niezliczone „-izmy”. Futuryzm
już nie korespondował z nową wizjąkultury proleta-
riackiej. Pojawiały się ataki w prasie. Lenin
w „Instrukcji dla komunistów pracujących
w Narkomprosie” wytknął im „ brak praktycznej wy-
dajności”. Na jego wniosek w 1920 roku nastąpiła
reorganizacja tego organu, która zmieniła sposoby
zarządzania życiem artystycznym w ZSRR.
W tej sytuacji Komisja Zakupów rozpoczęła na-
bywać prace o „bardziej proletariackiej atmosferze”.
Nepotyzm i faworyzowanie określonego kręgu arty-
stów miały jeszcze miejsce, ale kupowano także pra-
ce innych twórców. Na nowej liście zakupów
znajdowały się nazwiska z wielu środowisk artystycz-
nych, m. in. Pawła Kogana, Kuźmy Piętrowa-Wod-
kina, Aleksandra Benois, Osipa Braza oraz Altmana.
Nie ochroniło to jednak przed atakami. W maju
1921 roku Szterenberg usiłował wyjaśnić Kolegium
Narkomprosu, że IZO nie daje funduszy na zakup
dzieł o historycznych, ponieważ pieniędzmi na ten
cel dysponuje Departament Ochrony Zabytków. To
tłumaczenie nie wystarczyło i Kolegium Narkom-
prosu zarządało dokładnego sprawozdania z wydat-
ków. W wyniku kontroli Sownarkomu okazało się, że
nawet Departament Finansów nie był w stanie ustalić
wysokości kwot rozdysponowanych przez Komisję
Zakupów. Zanim doszło do jej kolejnej reorganiza-
cji, w latach 1922-25 z powodów ekonomicznych i
ideologicznych w ogóle ograniczono państwowe wy-
datki na dzieła sztuki.
Zreformowana ostatecznie w 1925 roku Komi-
sja Zakupów składała się z reprezentantów Narkom-
prosu, Departamentu Muzeów, Związku Pracowników
Sztuki (Rabls) oraz nowo powstałego Departamentu
Kultury. Jej członkami zostali: Szterenberg, IgorGra-
bar, Nikołaj Lebiediew i Bakuszyński. Komisja była
„naukowo obiektywna, odrzucała osobiste sympatie,
antypatie i subiektywną stronniczość, kierując uwagę
na mistrzostwo i jakość artystycznej twórczości oraz
uwzględniając przynależność klasową i status ekono-
miczny artysty”.
W ten sposób, w pierwszych latach Rosji sowiec-
kiej, twórcy związani z futuryzmem i awangardą mie-
li realną możliwość wpływania na politykę kulturalną
kraju, co czynili zwłaszcza poprzez nie kontrolowany
zakup własnych dzieł za państwowe pieniądze. Nara-
stająca krytyka takiego postępowania doprowadziła
do wstrzymania przez władze zarówno finansowego
jak i ideologicznego poparcia dla futurystów. Okres
do roku 1920, postrzegany jako rokwit awangardy
i twórczej swobody w ZSRR, był znacznie bardziej
złożony, a proces konstytuowania się kultury „jedynie
słusznej” rozpoczął się już w 1919 roku.
Anna Kostrzyńska-Miłosz