DOI Artikel:
Pasieczny, Robert: [Rezension von: William Craft Brumfield, The origins of modernism in Russian architecture]
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0258
Omówienia
253
Trudno powiedzieć, że książka Brumfielda odkry-
wa rzeczy nowe. Nie to jest jej celem. Została napisana
raczej po to, by pokazać światu, że Rosja to nie dziki
kraj, a jej architektura śmiało może być porównywana
z dokonaniami Europy i Ameryki. Autorowi udało się
w czytelny sposób przedstawić zadziwiającą różno-
rodność rosyjskiego modernizmu. Ukazał nie tylko
efekty pracy architektów, ale i wszystko to, co miało
na nich wpływ. Niewątpliwie dzięki temu książka nie
jest nudną wyliczanką, ale prezentacją dramatycznych
wydarzeń w świecie kultury, po których była już tylko
tragedia rewolucji i jej następstwa.
The Quest for National Style. Przedstawienie
rosyjskiej architektury modernistycznej rozpoczyna
Brumfield od omówienia zagadnień związanych
z poszukiwaniem stylu narodowego. Autor dość szcze-
gółowo przedstawia rozwój stylu „ruskiego”, bogato
ilustrując to przykładami. Przy okazji ukazuje niemal
wszelkie możliwe czynniki wpływające na rozwój
architektury tego czasu, poczynając od przemian
gospodarczych, społecznych, postępu technicznego,
rozwoju myśli inżynierskiej, a kończąc na zmianach
w sposobie nauczania architektury i organizacji Akade-
mii. Niestety zasygnalizowano tylko powiązania stylu
„ruskiego” z ideologią panslawizmu, a wydaje się, że
jest to jeden z ciekawszych problemów, jakie pojawiają
się przy omawianiu tej architektury, podobnie jak
przedstawienie jej na tle poszukiwania stylu narodo-
wego w innych krajach. Autor zaprezentował jedynie
efekty odrodzenia się stylu „ruskiego” i jego źródła,
do tego bowiem będą odwoływali się w późniejszym
okresie moderniści, szukający własnego wyrazu.
Russian Architectural Criticism and the Propaga-
tion of the 'New Style Rozdział ten, choć krótki, jest
w moim przekonaniu najważniejszą częścią książki.
Zaprezentowane zostały tu rosyjskie pisma z epoki
poświęcone architekturze, na których łamach pojawia-
ły się projekty, artykuły i polemiki nie tylko rosyjskich
architektów i krytyków doby modernizmu. Z przytacza-
nych cytatów dowiadujemy się, jaki był stosunek rosyj-
skiej krytyki do idei Wagnera, Morrisa, Ruskina i in-
nych zachodnioeuropejskich, a także amerykańskich
twórców. Zwracają uwagę burzliwe dyskusje, jakie się
toczyły wokół prezentowanych poglądów. Nas, a
zapewne także zachodnich czytelników książki,
zaskakuje jak bardzo architektura Zachodu była znana
wśród rosyjskich twórców oraz fakt, że nie byli oni
jedynie jej naśladowcami, ale potrafili stworzyć swoje
własne koncepcje i styl.
The Style Modern in Moscow. The Ambiguities of
the Modem in St. Petersburg. Niewątpliwie dwa miasta
w Rosji zasługują na szczególną uwagę - Moskwa
i Petersburg. Niemal we wszystkich opracowaniach
rosyjskiej architektury XIX i XX wieku, autorzy ogra-
niczają się do prezentacji architektury tych dwóch centrów,
co oczywiście ma swoje uzasadnienie. Nie inaczej jest
1. William Cr aft Brumfield,
Profesor Wydziału Slawistyki, Tulane University
1. William Cr aft Brumfield,
Professor of Slavic Languages at Tulane University
i tym razem. Brumfield omawia modernizm Moskwy
i Petersburga w dwóch rozdziałach (III i V). Prezentując
modernizm moskiewski, podkreśla na początku, że
wywodzi się on z eklektyzmu, a jego podporą stają się
nowe rozwiązania konstrukcyjne, dające większe
możliwości kształtowania bryły i przestrzeni budynku.
Poszukiwania idą w różnych kierunkach. W początkowym
okresie bardzo wyraźne jest nawiązanie do modernizmu
wiedeńskiego, którego ornamentyka jest niemal bezpo-
średnio przenoszona na elewacj e moskiewskich kamienic.
Z drugiej strony pojawia się styl neoruski, przetwarzający
to, co wypracowano w 2. połowie XIX wieku - jest więc
przywołanie „stylu ceglanego” i wykorzystanie przetwo-
rzonych w nowym duchu motywów sztuki ludowej. Styl
ten, wbrew pozorom, nie ograniczał się do architektury
willowej, lecz był też wykorzystywany przy proj ektowaniu
kamienic, czasami wyłącznie w dekoracji ich fasad.
Stosowany był także w budynkach publicznych (np.
Galeria Trietiakowska, 1902-1905, proj. W. Wasnie-
cow). Ciekawym rozwiązaniem, wypracowanym przez
architektów moskiewskich, jest połączenie „stylu
253
Trudno powiedzieć, że książka Brumfielda odkry-
wa rzeczy nowe. Nie to jest jej celem. Została napisana
raczej po to, by pokazać światu, że Rosja to nie dziki
kraj, a jej architektura śmiało może być porównywana
z dokonaniami Europy i Ameryki. Autorowi udało się
w czytelny sposób przedstawić zadziwiającą różno-
rodność rosyjskiego modernizmu. Ukazał nie tylko
efekty pracy architektów, ale i wszystko to, co miało
na nich wpływ. Niewątpliwie dzięki temu książka nie
jest nudną wyliczanką, ale prezentacją dramatycznych
wydarzeń w świecie kultury, po których była już tylko
tragedia rewolucji i jej następstwa.
The Quest for National Style. Przedstawienie
rosyjskiej architektury modernistycznej rozpoczyna
Brumfield od omówienia zagadnień związanych
z poszukiwaniem stylu narodowego. Autor dość szcze-
gółowo przedstawia rozwój stylu „ruskiego”, bogato
ilustrując to przykładami. Przy okazji ukazuje niemal
wszelkie możliwe czynniki wpływające na rozwój
architektury tego czasu, poczynając od przemian
gospodarczych, społecznych, postępu technicznego,
rozwoju myśli inżynierskiej, a kończąc na zmianach
w sposobie nauczania architektury i organizacji Akade-
mii. Niestety zasygnalizowano tylko powiązania stylu
„ruskiego” z ideologią panslawizmu, a wydaje się, że
jest to jeden z ciekawszych problemów, jakie pojawiają
się przy omawianiu tej architektury, podobnie jak
przedstawienie jej na tle poszukiwania stylu narodo-
wego w innych krajach. Autor zaprezentował jedynie
efekty odrodzenia się stylu „ruskiego” i jego źródła,
do tego bowiem będą odwoływali się w późniejszym
okresie moderniści, szukający własnego wyrazu.
Russian Architectural Criticism and the Propaga-
tion of the 'New Style Rozdział ten, choć krótki, jest
w moim przekonaniu najważniejszą częścią książki.
Zaprezentowane zostały tu rosyjskie pisma z epoki
poświęcone architekturze, na których łamach pojawia-
ły się projekty, artykuły i polemiki nie tylko rosyjskich
architektów i krytyków doby modernizmu. Z przytacza-
nych cytatów dowiadujemy się, jaki był stosunek rosyj-
skiej krytyki do idei Wagnera, Morrisa, Ruskina i in-
nych zachodnioeuropejskich, a także amerykańskich
twórców. Zwracają uwagę burzliwe dyskusje, jakie się
toczyły wokół prezentowanych poglądów. Nas, a
zapewne także zachodnich czytelników książki,
zaskakuje jak bardzo architektura Zachodu była znana
wśród rosyjskich twórców oraz fakt, że nie byli oni
jedynie jej naśladowcami, ale potrafili stworzyć swoje
własne koncepcje i styl.
The Style Modern in Moscow. The Ambiguities of
the Modem in St. Petersburg. Niewątpliwie dwa miasta
w Rosji zasługują na szczególną uwagę - Moskwa
i Petersburg. Niemal we wszystkich opracowaniach
rosyjskiej architektury XIX i XX wieku, autorzy ogra-
niczają się do prezentacji architektury tych dwóch centrów,
co oczywiście ma swoje uzasadnienie. Nie inaczej jest
1. William Cr aft Brumfield,
Profesor Wydziału Slawistyki, Tulane University
1. William Cr aft Brumfield,
Professor of Slavic Languages at Tulane University
i tym razem. Brumfield omawia modernizm Moskwy
i Petersburga w dwóch rozdziałach (III i V). Prezentując
modernizm moskiewski, podkreśla na początku, że
wywodzi się on z eklektyzmu, a jego podporą stają się
nowe rozwiązania konstrukcyjne, dające większe
możliwości kształtowania bryły i przestrzeni budynku.
Poszukiwania idą w różnych kierunkach. W początkowym
okresie bardzo wyraźne jest nawiązanie do modernizmu
wiedeńskiego, którego ornamentyka jest niemal bezpo-
średnio przenoszona na elewacj e moskiewskich kamienic.
Z drugiej strony pojawia się styl neoruski, przetwarzający
to, co wypracowano w 2. połowie XIX wieku - jest więc
przywołanie „stylu ceglanego” i wykorzystanie przetwo-
rzonych w nowym duchu motywów sztuki ludowej. Styl
ten, wbrew pozorom, nie ograniczał się do architektury
willowej, lecz był też wykorzystywany przy proj ektowaniu
kamienic, czasami wyłącznie w dekoracji ich fasad.
Stosowany był także w budynkach publicznych (np.
Galeria Trietiakowska, 1902-1905, proj. W. Wasnie-
cow). Ciekawym rozwiązaniem, wypracowanym przez
architektów moskiewskich, jest połączenie „stylu