DOI article:
Regulska, Grażyna: Gotyckie relikwiarze medalionowe na Śląsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0414
Gotyckie Relikwiarze Medalionowe na Śląsku
405
6. Relikwiarz medalionowy,
1478 rok; napis na
wewnętrznej stronie
rewersu. Wrocław, katedra
św. Jana Chrzciciela
6. Kapselreliquiar, 1478;
Inschrift auf der Ruckseite.
Breslau, Domschatz
cum puero Jesu in perlą rotunda elaboratum et in circumferentiis quattuor evangelistas
insculptos2-1. Na ogół jednak były to relikwiarze o niezbyt dużych rozmiarach i tak jak te,
które w ciągu XV i 1. ćwierci XVI stulecia powstawały w warsztatach złotniczych Pragi,
Wiednia, Norymbergi, Monachium, Salzburga, Kolonii, Lubeki czy Gdańska, miały prze-
ważnie kształt okrągły lub wielolistny, rzadziej owalny, prostokątny albo zbliżony do rom-
bu27 28. Na awersie, pod kryształową szybką, otoczonąmotywami roślinnymi i szlachetnymi
kamieniami, ukazywały relikwie świętych, na rewersie zaś - ich pojedyncze, nie związane
żadną akcją, miejscem i czasem postacie bądź wybrane z wątku hagiograficznego, grupo-
we wyobrażenia narracyjne. Niektóre z nich osadzano na podstawie składającej się ze
stopy i trzonu z nodusem, ale zdecydowaną większość stanowiły medaliony przystosowa-
ne do zawieszenia na łańcuszku. Łaciński termin pax cum reliquiis lub pacificale cum
reliquiis, którym zwykle określano je w źródłach śląskich, pozwala przypuszczać, że obok
swojej zasadniczej funkcji, tj. prezentacji relikwii, wyroby te spełniały także rolę instru-
mentów pocałunku pokoju.
Już chyba po roku 1945 ze zbiorów wrocławskiego Muzeum Archidiecezjalnego
zaginął jeden z najpiękniejszych relikwiarzy medalionowych na Śląsku (il. 4). Okrągły i w
całości pozłacany, miał 12 cm średnicy, a na awersie, wokół przeszklonego pojemnika na
relikwie - plastyczny wieniec z winnej latorośli. Zgodnie z opisem w katalogu muzeal-
nym z 1932 roku, rewers wypełniała grawerowana scena Ukrzyżowania z Marią Bolesną
i św. Janem Ewangelistą29. Ukryta wewnątrz, perłowa plakietka z płaskorzeźbionym wi-
zerunkiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem nie mogła zatem należeć do tego obiektu, cho-
ciaż z pewnością zdobiła niegdyś podobny relikwiarz. W cytowanych wyżej dokumentach
z obszaru Śląska informacje o tak dekorowanych medalionach pojawiają się wielokrotnie,
a o najbliższym, zachowanym przykładzie z Wrocławia będzie mowa za chwilę. W tym
miejscu przypomnij my datowany na około 1490 rok medalion z katedry w Ostrzyhomiu30,
27 SABISCH, op. cit, Bd. I, s. 504-505.
28 Por. przede wszystkim przykłady, zebrane przez J. BRAUNA, Die Reliquiare des christlichen Kultes und ihre Ent-
wicklung. Freiburg im Breisgau 1940, s. 286-295, oraz medaliony z grawerowaną dekoracją na rewersach, które
uwzględnił FRITZ, Gestochene Bilder..., passim.
29 A. NOWACK, Fiihrer durch das Erzbischofl. Didzesanmuseum in Breslau. Breslau 1932, s. 44.
30 J. M. FRITZ, Goldschmiedekunst der Gotik in Mitteleuropa. Miinchen 1982, il. 838.
405
6. Relikwiarz medalionowy,
1478 rok; napis na
wewnętrznej stronie
rewersu. Wrocław, katedra
św. Jana Chrzciciela
6. Kapselreliquiar, 1478;
Inschrift auf der Ruckseite.
Breslau, Domschatz
cum puero Jesu in perlą rotunda elaboratum et in circumferentiis quattuor evangelistas
insculptos2-1. Na ogół jednak były to relikwiarze o niezbyt dużych rozmiarach i tak jak te,
które w ciągu XV i 1. ćwierci XVI stulecia powstawały w warsztatach złotniczych Pragi,
Wiednia, Norymbergi, Monachium, Salzburga, Kolonii, Lubeki czy Gdańska, miały prze-
ważnie kształt okrągły lub wielolistny, rzadziej owalny, prostokątny albo zbliżony do rom-
bu27 28. Na awersie, pod kryształową szybką, otoczonąmotywami roślinnymi i szlachetnymi
kamieniami, ukazywały relikwie świętych, na rewersie zaś - ich pojedyncze, nie związane
żadną akcją, miejscem i czasem postacie bądź wybrane z wątku hagiograficznego, grupo-
we wyobrażenia narracyjne. Niektóre z nich osadzano na podstawie składającej się ze
stopy i trzonu z nodusem, ale zdecydowaną większość stanowiły medaliony przystosowa-
ne do zawieszenia na łańcuszku. Łaciński termin pax cum reliquiis lub pacificale cum
reliquiis, którym zwykle określano je w źródłach śląskich, pozwala przypuszczać, że obok
swojej zasadniczej funkcji, tj. prezentacji relikwii, wyroby te spełniały także rolę instru-
mentów pocałunku pokoju.
Już chyba po roku 1945 ze zbiorów wrocławskiego Muzeum Archidiecezjalnego
zaginął jeden z najpiękniejszych relikwiarzy medalionowych na Śląsku (il. 4). Okrągły i w
całości pozłacany, miał 12 cm średnicy, a na awersie, wokół przeszklonego pojemnika na
relikwie - plastyczny wieniec z winnej latorośli. Zgodnie z opisem w katalogu muzeal-
nym z 1932 roku, rewers wypełniała grawerowana scena Ukrzyżowania z Marią Bolesną
i św. Janem Ewangelistą29. Ukryta wewnątrz, perłowa plakietka z płaskorzeźbionym wi-
zerunkiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem nie mogła zatem należeć do tego obiektu, cho-
ciaż z pewnością zdobiła niegdyś podobny relikwiarz. W cytowanych wyżej dokumentach
z obszaru Śląska informacje o tak dekorowanych medalionach pojawiają się wielokrotnie,
a o najbliższym, zachowanym przykładzie z Wrocławia będzie mowa za chwilę. W tym
miejscu przypomnij my datowany na około 1490 rok medalion z katedry w Ostrzyhomiu30,
27 SABISCH, op. cit, Bd. I, s. 504-505.
28 Por. przede wszystkim przykłady, zebrane przez J. BRAUNA, Die Reliquiare des christlichen Kultes und ihre Ent-
wicklung. Freiburg im Breisgau 1940, s. 286-295, oraz medaliony z grawerowaną dekoracją na rewersach, które
uwzględnił FRITZ, Gestochene Bilder..., passim.
29 A. NOWACK, Fiihrer durch das Erzbischofl. Didzesanmuseum in Breslau. Breslau 1932, s. 44.
30 J. M. FRITZ, Goldschmiedekunst der Gotik in Mitteleuropa. Miinchen 1982, il. 838.