Rosyjskie budownictwo cerkiewne w Cesarstwie Wschodzącego Słońca

77

8. Plan cerkwi Zwiastowania
w Kioto. Repr wg Sakata
8. Plan of the Russian Orthodox
Church of the Annunciation
in Kyoto. Reprod after Sakata


Z roku 1892 pochodzą dwie znaczące realizacje cerkiewne w Japonii. Jest to cerkiew
Chrystusa Zbawiciela w Sendai, leżącym na drodze z Hakodate do Tokio - największa wów-
czas prawosławna świątynia drewniana na terenie Cesarstwa Wschodzącego Słońca z wy-
niosłą dzwonnicą - oraz również drewniana kaplica w Magata (il. 6), w części środkowej
przekryta ostrosłupem zwieńczonym kopułką z krzyżem prawosławnym na szczycie29.
Równie poczesne miejsce w planach rosyjskiej misji duchownej, co Tokio zajmowało
Kioto - „centrum narodowego i religijnego życia Japonii [...], swojego rodzaju japońska
Moskwa, a nawet od niej ważniejsza”30. W roku 1903 (il. 7 i 8) wzniesiona tu została cer-
kiew Zwiastowania (w 1906 roku podniesiona do godności soboru), która zastąpiła wcze-
śniejszą, pochodzącą z 1892 roku, niewielką cerkiew domową mogącą pomieścić zaledwie
35 wiernych. Była to cerkiew drewniana na granitowej podmurówce, odznaczająca się „swo-
istą wiejską prostotą”31 - jedna z wielu typowych budowli sakralnych, jakie na przełomie
XIX i XX wieku powstały na rozległym obszarze Imperium Rosyjskiego. Świątynia prawo-
sławna w Kioto, wybudowana pod nadzorem japońskiego architekta Shigemitsu Matsumu-
ro, była bowiem dokładnym odwzorowaniem jednego (nr 32) z projektów zamieszczonych
w Atlasie planów i fasad cerkwii przyjętych przez świątobliwy synod dla budownictwa cer-
kiewnego, wydanym w 1899 roku z myślą o terenach wiejskich32. W jej bryle dominującym
elementem była dzwonnica w części zachodniej, ściany zaś świątyni zdobiły kolumienki
korynckie (il. 9) i bogate oprofilowania otworów okiennych (il. 10) o formach przywodzą-
cych na myśl rozwiązania stosowane w drewnianym budownictwie cerkiewnym Finlandii.
W przeciwieństwie do soboru w Tokio, cerkiew Zwiastowania swą skalą - według zamysłu
projektodawców przeznaczona była dla pięciuset wiernych33, choć i ta liczba wydaje się
zbyt zawyżona, biorąc pod uwagę niewielkie stosunkowo rozmiary świątyni - me wyróżnia-
ła się na tle sąsiedniej zabudowy. Istotne znaczenie miał za to fakt jej położenia w pobliżu
pałacu cesarskiego. „O dziewiątej rano - pisał z okazji poświęcenia cerkwi w Kioto biskup
Nikołaj (Kasatkin) - rozległ się dzwon wzywający na uroczystość [...] Pierwszy dźwięk
prawosławnego dzwonu uroczyście rozbrzmią! w czystym [...] powietrzu poranka [...], do-
chodząc do uszu Japońskiego Cesarza, który w tym właśnie czasie, w otoczeniu dwustu
osiemdziesięciu wyższych dostojników cesarstwa wyruszał ze swego pałacu, od którego

29 SAKATA, op. cit.
30 Prawosławije w Kioto. „Prawosławny) Błagowiestnik” 1907, nr 14-18.
31 Sostojanijeprawosławnoj Japonskoj cerkwi w 1900 godu. „Prawosławny) Błagowiestnik” 1901, nr 8.
32 Iz otczieta naczolnika Rossijskoj duchownoj missii w Japonii, prieoswiaszczonnago Nikołaja, jepiskopa Riewiels-
kogo, o sostojanii missii w 1900 g. „Cerkownyja Wiedomosti” 1901, nr 22.
33 Oswiaszczenije chrama w Keoto w Japonii. „Cerkownyja Wiedomosti” 1903, nr 29.