Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (40.1978)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI


Jana z Żytawy. Ujawniła też sze-
reg informacji archiwalnych o wę-
drówce malarzy, zleceniodawców,
o imporcie rękopisów. Można dodać,
że istnieją schematy kompozycyjne
scen powielane w obydwu środowi-
skach — np. kompozycja Pokłonu
Trzech Króli z wrocławskiego rę-
kopisu IF 343 z lat 1422/24 powta-
rza się w krakowskich mszałach 2
i 7 i Graduale Bernardyńskim z lat
pięćdziesiątych XV w.
Mistrz Ołtarza z Ptaszkowej
przez wielu badaczy został uznany
za „inicjatora samodzielnego stylu
w malarstwie małopolskim”. Jego
dzieło jest datowane najczęściej na
lata. ok. 1430—40. Charakterystycz-
na stylizacja linearno-kubizująca,
zmiana kolorystyki na matową z
zastosowaniem zimnej zieleni i sza-
rości występuje w śląskiej twór-
czości Jana z Żytawy. Analogie

U. 1. Mszał wrocławski (zaginiony,
dawna sygn. R 165): Madonna Apo-
kaliptyczna. (Repr. wg Klossa)

Problematyka artystyczna tego dzie-
ła jest analogiczna jak w wielu rę-
kopisach śląskich ostatniej ćwierci
XIV i pierwszego dwudziestolecia
XV w.
W kolejnej fazie rozwoju minia-
torstwa śląskiego lat dwudziestych,
a małopolskiego lat czterdziestych
i pięćdziesiątych XV w. wprowadzo-
no zmianę kolorystyki, która stała
się matowa z przewagą barw zim-
nych. Floratura wzbogacona została
o motyw „szyszek”, rozet, kwiato-
nów, realistycznie przedstawionych
ptaków, zwierząt oraz rzadziej tzw.
„dzikich ludzi”. Ponadto zmieniono
stylizację postaci ujmowanych bar-
dziej realistycznie. Stosunek wiel-
kości figur do inicjału jest w oby-
dwu środowiskach zbliżony. B. Mio-
dońska przedstawiła analogię mię-
dzy twórczością tzw. Mistrza II An-
tyfonarza Zbigniewa Oleśnickiego,
a także grupy mszałów nr 2 i 7 z
Biblioteki Kapitulnej w Krakowie,
a dziełami miniaturzystów śląskich
pracujących po okresie działalności

między miniaturami tego artysty a
Ołtarzem z Ptaszkowej odnaleźć
można w proporcjach niektórych
postaci, typie kształtowania wnę-
trza, a nade wszystko w systemie
drapowania szat u stóp postaci w
płaskie, ozdobne rzuty. Twórczość
Jana z Zytawy reprezentuje analo-
giczne jak w malarstwie małopol-
skim „zatrzymanie” nasycenia rea-
lizmem obrazów nie posiadających
bezpośrednich odniesień do rzeczy-
wistości ziemskiej. Żyją one włas-
ną konwencją obrazową, która jed-
nak nie odpowiadała już kompozy-
cjom tzw. „stylu miękkiego”. Istot-
na jest zmiana kolorystyki dzieł
obydwóch mistrzów. Barwom ode-
brano świetlistą miękkość, dekora-
cyjność — stały się jakby prostsze,
bardziej codzienne. Obydwaj mis-
trzowie wprowadzili linearyzm w
kształtowaniu formy, ostrzejsze ła-
manie draperii i nowe typy twa-
rzy u wielu postaci. Do bliższych
analogii między miniaturami Jana
z Żytawy a Ołtarzem z Ptaszkowej
należy wprowadzenie arkady na
pierwszym planie i centralnego słu-
pa w głębi — budujących płytką
przestrzeń wnętrza oraz typy posta-
ci Marii i Dzieciątka w Narodzeniu,
Chrystusa w Modlitwie w Ogrójcu.

uenntrtnwtBfitns


igggółdtfhitew

u

hmtjffiKm-nerwtnć
tuartsiiĄibJfrjinipj
w-jjiKfi&ittTimiUtó!
nńttirfrgrnuinnaw
ninK-nitef-P.pihm?-

arsuiitwf-tnjwcmrtn
ffMrfWmr-nwtós
iwinittmsm-sijf
rafrffliffnsmfttmiwn
intRtffdtoBfjnHiHrr

* lunnifi ^nifrttnirm:
mtń ttfiim: bsml ctpj

...»
U aiiśfflfttoirńngfflnns

II. 2. Mszał wrocławski (Wrocław,
Biblioteka Uniwersytecka, sygn. IF
341, fol. 321r): Zaśnięcie NMP. (Fot.
J. Byrski)


U. 3. Biblia (Wrocław, Biblioteka
Uniwersytecka, sygn. IF 11, fol. lr):
fragment floratury. (Fot. J. Byrski)

76