DOI Artikel:
Turska, Krystyna: Próba klasyfikacji ubiorów
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48233#0453
KRYSTYNA TURSKA
PRÓBA KLASYFIKACJI UBIORÓW*
Opracowania z zakresu historii ubiorów zwane
kostiumologiami prezentują przede wszystkim stroje
dworskie, ubiory odświętne pozadworskie, efektowne
modele czołowych salonów mody, słowem modę ofi-
cjalną. Książki te, opracowywane na podstawie iko-
nografii, zawierają bogaty materiał ilustracyjny za-
czerpnięty z wybitnych dzieł sztuki, uzupełniony
obiektami muzealnymi o niezwykłej niejednokrotnie
wartości artystycznej. Jest rzeczą oczywistą, że tak
pojmowana historia ubiorów nie wyczerpuje bogatej
problematyki tej gałęzi wiedzy, co więcej, nie odda-
je prawdziwego obrazu rzeczywistości. Barwny wy-
gląd społeczeństw minionych stuleci tworzyły obok
strojów ubiory stanowe, różnego typu uniformy, sza-
ty obrzędowe, najrozmaitsze przebrania i kostiumy
sceniczne, stroje ludowe, wreszcie odzież codzienna,
turystyczna i sportowa. Wprowadzenie szersze wy-
mienionych ubiorów do przyszłych prac poświęco-
nych historii ubiorów jest słuszne nie tylko z nau-
kowego punktu widzenia, ale również z uwagi na po-
trzeby historyków sztuki, błędna jest bowiem opinia,
jakoby kostiumologia spełniała jedynie rolę nauki po-
mocniczej dla historii sztuki.
Niezbędnym zabiegiem przygotowawczym do roz-
szerzenia zakresu badań nad historią ubiorów oraz
dla działalności wystawienniczej, dokumentacyjnej
itp. jest klasyfikacja ubiorów. Podstawą tej klasyfi-
kacji jest struktura form odzieży rozpatrywana na
płaszczyźnie funkcji. Ubiór najbardziej chyba zwią-
zany z człowiekiem, bo towarzyszący mu w prawie
każdej sytuacji życia, dostosowywany był zawsze do
okoliczności użytkowych. Wygląd ubioru wynikał nie
tylko z gustu i upodobań nosicieli, lecz także z wa-
runków w jakich oni żyli i działali. Słuszne jest więc
spojrzenie na problem klasyfikacji ubiorów z pozycji
przeznaczenia i funkcji, jakie spełniał on w procesie
użytkowania.
Podstawową funkcją ubioru jest okrywanie ciała
ludzkiego i chronienie przed szkodliwymi wpływami
klimatu bądź innymi zagrożeniami. Funkcja ta kształ-
towała zawsze najprostszą odzież używaną codzien-
nie do pracy, wypoczynku i innych zajęć. W miarę
postępu cywilizacji i na skutek przemian społecz-
nych narastały nieustannie potrzeby, powstawały no-
we funkcje kreujące odmienne od starych, struktury
i wyglądy ubiorów. Źródła ikonograficzne i mate-
rialne oraz opisy dostarczają informacji o bogactwie
form zarówno paradnych strojów i ubiorów stano-
wych, jak i zwykłej odzieży. Usystematyzowanie tych
form w logiczny, wynikający z przemian stylowych
i ewolucji technologicznych, porządek wymaga dwóch
etapów postępowania.
Stwierdzenie, że ubiory różnią się między sobą
w każdym okresie mody ze względu na określone
funkcje, wytycza kierunek postępowania. Jest nim
na początku, ustalenie podstawowych funkcji kształ-
tujących poszczególne typy ubiorów. Zabieg ten, czy-
sto teoretyczny, ma istotne znaczenie dla właściwej
klasyfikacji ubiorów, wyznacza bowiem ramy głów-
nym zespołom ubiorów pokrewnych z uwagi na prze-
znaczenie użytkowe i wynikającą zeń formę. Jedno-
cześnie z ustaleniem zespołów typologicznych, takich
jak zespół strojów, uniformów, przebrań itp. wyzna-
czone będą w ich ramach miejsca dla grup ubiorów
o ściśle określonych okolicznościach użytkowych, np.
w zespole ubiorów strojnych znajdą się grupy stro-
jów reprezentacyjnych, ceremonialnych, paradnych,
balowych i in. Podstawowe funkcje kształtowały bo-
wiem typ ubioru, zaś wszelkie jego odmiany zależne
były od rodzaju uroczystości czy innych towarzyszą-
cych okoliczności. Strój ceremonialny różnił się od
balowego, a majestatyczny od paradnego. Ustalenie
zespołów typologicznych ułatwi właściwą klasyfika-
cję ubiorów. Będzie to zadanie drugiego etapu po-
stępowania, w którym dokonamy podziału form o-
* Praca była przedstawiona na Jubileuszowej Sesji Klu-
bu Kostiumologii i Tkaniny Artystycznej Oddziału War-
szawskiego SHS. Warszawa 4—6.III.1976 r.
438
PRÓBA KLASYFIKACJI UBIORÓW*
Opracowania z zakresu historii ubiorów zwane
kostiumologiami prezentują przede wszystkim stroje
dworskie, ubiory odświętne pozadworskie, efektowne
modele czołowych salonów mody, słowem modę ofi-
cjalną. Książki te, opracowywane na podstawie iko-
nografii, zawierają bogaty materiał ilustracyjny za-
czerpnięty z wybitnych dzieł sztuki, uzupełniony
obiektami muzealnymi o niezwykłej niejednokrotnie
wartości artystycznej. Jest rzeczą oczywistą, że tak
pojmowana historia ubiorów nie wyczerpuje bogatej
problematyki tej gałęzi wiedzy, co więcej, nie odda-
je prawdziwego obrazu rzeczywistości. Barwny wy-
gląd społeczeństw minionych stuleci tworzyły obok
strojów ubiory stanowe, różnego typu uniformy, sza-
ty obrzędowe, najrozmaitsze przebrania i kostiumy
sceniczne, stroje ludowe, wreszcie odzież codzienna,
turystyczna i sportowa. Wprowadzenie szersze wy-
mienionych ubiorów do przyszłych prac poświęco-
nych historii ubiorów jest słuszne nie tylko z nau-
kowego punktu widzenia, ale również z uwagi na po-
trzeby historyków sztuki, błędna jest bowiem opinia,
jakoby kostiumologia spełniała jedynie rolę nauki po-
mocniczej dla historii sztuki.
Niezbędnym zabiegiem przygotowawczym do roz-
szerzenia zakresu badań nad historią ubiorów oraz
dla działalności wystawienniczej, dokumentacyjnej
itp. jest klasyfikacja ubiorów. Podstawą tej klasyfi-
kacji jest struktura form odzieży rozpatrywana na
płaszczyźnie funkcji. Ubiór najbardziej chyba zwią-
zany z człowiekiem, bo towarzyszący mu w prawie
każdej sytuacji życia, dostosowywany był zawsze do
okoliczności użytkowych. Wygląd ubioru wynikał nie
tylko z gustu i upodobań nosicieli, lecz także z wa-
runków w jakich oni żyli i działali. Słuszne jest więc
spojrzenie na problem klasyfikacji ubiorów z pozycji
przeznaczenia i funkcji, jakie spełniał on w procesie
użytkowania.
Podstawową funkcją ubioru jest okrywanie ciała
ludzkiego i chronienie przed szkodliwymi wpływami
klimatu bądź innymi zagrożeniami. Funkcja ta kształ-
towała zawsze najprostszą odzież używaną codzien-
nie do pracy, wypoczynku i innych zajęć. W miarę
postępu cywilizacji i na skutek przemian społecz-
nych narastały nieustannie potrzeby, powstawały no-
we funkcje kreujące odmienne od starych, struktury
i wyglądy ubiorów. Źródła ikonograficzne i mate-
rialne oraz opisy dostarczają informacji o bogactwie
form zarówno paradnych strojów i ubiorów stano-
wych, jak i zwykłej odzieży. Usystematyzowanie tych
form w logiczny, wynikający z przemian stylowych
i ewolucji technologicznych, porządek wymaga dwóch
etapów postępowania.
Stwierdzenie, że ubiory różnią się między sobą
w każdym okresie mody ze względu na określone
funkcje, wytycza kierunek postępowania. Jest nim
na początku, ustalenie podstawowych funkcji kształ-
tujących poszczególne typy ubiorów. Zabieg ten, czy-
sto teoretyczny, ma istotne znaczenie dla właściwej
klasyfikacji ubiorów, wyznacza bowiem ramy głów-
nym zespołom ubiorów pokrewnych z uwagi na prze-
znaczenie użytkowe i wynikającą zeń formę. Jedno-
cześnie z ustaleniem zespołów typologicznych, takich
jak zespół strojów, uniformów, przebrań itp. wyzna-
czone będą w ich ramach miejsca dla grup ubiorów
o ściśle określonych okolicznościach użytkowych, np.
w zespole ubiorów strojnych znajdą się grupy stro-
jów reprezentacyjnych, ceremonialnych, paradnych,
balowych i in. Podstawowe funkcje kształtowały bo-
wiem typ ubioru, zaś wszelkie jego odmiany zależne
były od rodzaju uroczystości czy innych towarzyszą-
cych okoliczności. Strój ceremonialny różnił się od
balowego, a majestatyczny od paradnego. Ustalenie
zespołów typologicznych ułatwi właściwą klasyfika-
cję ubiorów. Będzie to zadanie drugiego etapu po-
stępowania, w którym dokonamy podziału form o-
* Praca była przedstawiona na Jubileuszowej Sesji Klu-
bu Kostiumologii i Tkaniny Artystycznej Oddziału War-
szawskiego SHS. Warszawa 4—6.III.1976 r.
438