DOI Artikel:
Kałamajska-Saeed, Maria: Gobelin "Wesele Samsona"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48233#0258
MARIA KALAMAJSKA-SAEED
GOBELIN „WESELE SAMSONA”
Muzeum Zamkowe w Malborku posiada w swych
zbiorach gobelin, który mimo miernej klasy arty-
stycznej, wzbudza jednak zainteresowanie jako, cie-
kawy przykład pośredniego' oddziałania kompozy-
cji malarskiej Rubensa (ił. 1). Mimo że nie należy do
grupy tkanin wykonanych według oryginalnych kar-
tonów samego mistrza, to poza zapożyczeniami w
kompozycji grupy figuralnej, wyraźnie czytelne są
w nim również echa nowatorskich koncepcji pla-
stycznych, jakie wprowadził Rubens w tej dziedzi-
nie sztuki. Mam tu na myśli sposób budowania bor-
diury, która przestała być ramą złożoną z elemen-
tów architektonicznych, lecz potraktowana została
jak kulisowa dekoracja teatralna, będąca architek-
turą sarną w sobie. Tytułowa scena figuralna roz-
grywa się w głębi, za kolumnowym proscenium, po-
dobnie jak ma to miejsce w projektowanych przez
samego Rubensa seriach Historii Achillesa czy
Tryumfie Eucharystii.1
Tematem wielofigurowej kompozycji jest Wesele
Samsona, choć jak postaram się udowodnić — sta-
nowi ona powtórzenie tak cech generalnych, jak i
pewnych detali Uczty u Heroda, malowanej przez
Rubensa około 1630 r.2. Wobec zmiany tematu, po-
dobieństwa pomiędzy obu dziełami: obrazem i go-
belinem, przebiegają wyłącznie w płaszczyźnie za-
1 Zachowane kartony dla tych serii obejmują zarówno
kompozycję figuralną, jak i bordiury — por.: katalog
wystawy P. P. Rubens. Palntings — Oilsketches ■— Dra-
wings, Rogal Museum of Fine Arts, Antwerp 1977; projek-
ty te reprodukowane były również w grafice: D. BODART,
Rubens e 1’incisione nelle collezioni del Gabinetto Natio-
nale delle Stampe, Roma 1977.
2 Dotychczasowa literatura nie daje ciągle jeszcze je-
dnoznacznego rozstrzygnięcia: L. BURCHARD, Rubens,
„Feast of Herod” at Port Sunlight, „The Burlington Ma-
gazine’ 1953, nr 609, s. 383—384 podaje, że obraz ten był
drugim wariantem tematu, wykonanym krótko po 1630 r.;
uznaje on za kopię obraz pochodzący z kolekcji Hermana
Linde w Bridgeport (USA), uprzednio określony przez M.
stosowanych rozwiązań formalnych, odniesionych je-
dnak do różnych treści. Ten właśnie aspekt zagad-
nienia wydał mi się najbardziej interesujący i za-
razem znamienny dla zjawiska reperkusji twórczych
pomysłów wielkich indywidualności i ich wpływu
na tworzenie stylu epoki.
Gobelin malborski jest pojedynczym elementem,
wyrwanym obecnie z kontekstu większej całości. W
wyniku przeprowadzonych poszukiwań udało się
ustalić, że należy do mało znanej serii Dziejów
Samsona, która jak dotąd była tylko fragmentarycz-
nie publikowana w pracy T. Ehrensteina Das Alte
Testament im Bilde. Autor reprodukuje tam 5 go-
belinów wspomnianej serii ze zbiorów Kunsthisto-
risches Museum we Wiedniu, zamieszczając ich zdję-
cia jako ilustracje do poszczególnych elementów
składowych omawianego tematu ikonograficznego.3
Tak więc nie same gobeliny, lecz tematy poszczegól-
nych scen stanowiły w tym przypadku przedmiot
publikacji. Można zatem powiedzieć, że wiedeńska
seria Dziejów Samsona nie jest notowana przez li-
teraturę przedmiotu, nie była też jak dotąd przed-
miotem szczegółowego opracowania w Kunsthisto-
risches Museum.4
Przedmiotem przedstawianych rozważań będą za-
tem kolejno cztery wiążące się ze sobą zagadnienia:
ROOSES’A, L’oeuvre de P. P. Rubens, t. V, Anvers 1892,
s. 154, kat. 243 za oryginał; druga ze znanych kopii obra-
zu znajduje się w zbiorach Metropolitan Museum w N. Yor-
ku: por. J. A. GORIS, J. S. HELD, Rubens In America,
N. York 1947, s. 52, kat. A69; — wg F. W. HOLLSTEIN,
Dutch and Flemish etchings, engranings and woodcuts, Am-
sterdam [b.d.], t. III, s. 72, poz. 13 oryginał ma znajdować
się w Kopenhadze.
3 T. EHRENSTEIN, Das Alte Testament im Bilde, Wien
1923, rozdz. XXI, il. 65—67 oraz XXII, il. 23—24.
4 Informację tę uzyskałam od dr Rotraud Bauer z
Kunsthistorisches Museum, której zawdzięczam również
zdjęcie Wesela Samsona z serii wiedeńskiej (inv. nr
LXXXII, 3).
245
GOBELIN „WESELE SAMSONA”
Muzeum Zamkowe w Malborku posiada w swych
zbiorach gobelin, który mimo miernej klasy arty-
stycznej, wzbudza jednak zainteresowanie jako, cie-
kawy przykład pośredniego' oddziałania kompozy-
cji malarskiej Rubensa (ił. 1). Mimo że nie należy do
grupy tkanin wykonanych według oryginalnych kar-
tonów samego mistrza, to poza zapożyczeniami w
kompozycji grupy figuralnej, wyraźnie czytelne są
w nim również echa nowatorskich koncepcji pla-
stycznych, jakie wprowadził Rubens w tej dziedzi-
nie sztuki. Mam tu na myśli sposób budowania bor-
diury, która przestała być ramą złożoną z elemen-
tów architektonicznych, lecz potraktowana została
jak kulisowa dekoracja teatralna, będąca architek-
turą sarną w sobie. Tytułowa scena figuralna roz-
grywa się w głębi, za kolumnowym proscenium, po-
dobnie jak ma to miejsce w projektowanych przez
samego Rubensa seriach Historii Achillesa czy
Tryumfie Eucharystii.1
Tematem wielofigurowej kompozycji jest Wesele
Samsona, choć jak postaram się udowodnić — sta-
nowi ona powtórzenie tak cech generalnych, jak i
pewnych detali Uczty u Heroda, malowanej przez
Rubensa około 1630 r.2. Wobec zmiany tematu, po-
dobieństwa pomiędzy obu dziełami: obrazem i go-
belinem, przebiegają wyłącznie w płaszczyźnie za-
1 Zachowane kartony dla tych serii obejmują zarówno
kompozycję figuralną, jak i bordiury — por.: katalog
wystawy P. P. Rubens. Palntings — Oilsketches ■— Dra-
wings, Rogal Museum of Fine Arts, Antwerp 1977; projek-
ty te reprodukowane były również w grafice: D. BODART,
Rubens e 1’incisione nelle collezioni del Gabinetto Natio-
nale delle Stampe, Roma 1977.
2 Dotychczasowa literatura nie daje ciągle jeszcze je-
dnoznacznego rozstrzygnięcia: L. BURCHARD, Rubens,
„Feast of Herod” at Port Sunlight, „The Burlington Ma-
gazine’ 1953, nr 609, s. 383—384 podaje, że obraz ten był
drugim wariantem tematu, wykonanym krótko po 1630 r.;
uznaje on za kopię obraz pochodzący z kolekcji Hermana
Linde w Bridgeport (USA), uprzednio określony przez M.
stosowanych rozwiązań formalnych, odniesionych je-
dnak do różnych treści. Ten właśnie aspekt zagad-
nienia wydał mi się najbardziej interesujący i za-
razem znamienny dla zjawiska reperkusji twórczych
pomysłów wielkich indywidualności i ich wpływu
na tworzenie stylu epoki.
Gobelin malborski jest pojedynczym elementem,
wyrwanym obecnie z kontekstu większej całości. W
wyniku przeprowadzonych poszukiwań udało się
ustalić, że należy do mało znanej serii Dziejów
Samsona, która jak dotąd była tylko fragmentarycz-
nie publikowana w pracy T. Ehrensteina Das Alte
Testament im Bilde. Autor reprodukuje tam 5 go-
belinów wspomnianej serii ze zbiorów Kunsthisto-
risches Museum we Wiedniu, zamieszczając ich zdję-
cia jako ilustracje do poszczególnych elementów
składowych omawianego tematu ikonograficznego.3
Tak więc nie same gobeliny, lecz tematy poszczegól-
nych scen stanowiły w tym przypadku przedmiot
publikacji. Można zatem powiedzieć, że wiedeńska
seria Dziejów Samsona nie jest notowana przez li-
teraturę przedmiotu, nie była też jak dotąd przed-
miotem szczegółowego opracowania w Kunsthisto-
risches Museum.4
Przedmiotem przedstawianych rozważań będą za-
tem kolejno cztery wiążące się ze sobą zagadnienia:
ROOSES’A, L’oeuvre de P. P. Rubens, t. V, Anvers 1892,
s. 154, kat. 243 za oryginał; druga ze znanych kopii obra-
zu znajduje się w zbiorach Metropolitan Museum w N. Yor-
ku: por. J. A. GORIS, J. S. HELD, Rubens In America,
N. York 1947, s. 52, kat. A69; — wg F. W. HOLLSTEIN,
Dutch and Flemish etchings, engranings and woodcuts, Am-
sterdam [b.d.], t. III, s. 72, poz. 13 oryginał ma znajdować
się w Kopenhadze.
3 T. EHRENSTEIN, Das Alte Testament im Bilde, Wien
1923, rozdz. XXI, il. 65—67 oraz XXII, il. 23—24.
4 Informację tę uzyskałam od dr Rotraud Bauer z
Kunsthistorisches Museum, której zawdzięczam również
zdjęcie Wesela Samsona z serii wiedeńskiej (inv. nr
LXXXII, 3).
245