DOI Artikel:
Chyczewska, Alina: Bacciarelliana
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48233#0158
ALINA CHYCZEWSKA
BACCIARELLIANA
i
Szczęśliwym wydarzeniem jest przywrócenie Bac-
ciarellemu w ostatnich latach trzech obrazów mylnie
dotąd atrylbuowanycih. Dwa z nich — zachowane w
zbiorach angielskich portrety Dawida Murray i jego
żony Henrietty — niedawno' zostały opublikowane
Komunikat niniejszy dotyczy trzeciego obrazu, o kil-
ka lat wcześniejszego od poprzednich.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
znajduje się osiemnastowieczny portret młodego
mężczyzny, zakupiony w 1874 r. — jako dzieło Ra-
faela Mengsa1 2 (ił. 1). Atrybucja ta została zasugero-
wana przez stary napis umieszczony na płótnie du-
blażowym. Mengsowi również przypisano ten obraz,
choć z zastrzeżeniem (znak „?” przy nazwisku), w
katalogu z r. 1938 3. Pewne analogie z twórbzioiśiciią
Mengsa są tu rzeczywiście uchwytne. W 1964 r. An-
drzej Chudzikowski, opierając się zresztą na nie-
słusznych przesłankach (datowanie), zakwestionował
tę atrybucję. Określił portret jako dzieło nieznanego
malarza niemieckiego z XVIII w., tworzącego być
może pod wpływem malarstwa francuskiego4.
W 1973 r. obraz poddano konserwacji. Po zdjęciu
dublażu na pierwotnym płótnie ukazał się napis:
1755 von Bazchiarelli [...] it5. Oznaczenie powyższe,
choć wcześniejsze niż tamto wskazujące na Mengsa,
mogłoby również prowadzić mylnym tropem, wyma-
ga więc sprawdzenia drogą analizy formalnej, wy-
kazującej zgodność warsztatu malarskiego autora
obrazu z wczesnymi dziełami Bacciarellego.
1 A. CHYCZEWSKA, Dwa obrazy Bacciarellego ze zbio-
rów angielskich, „Biul. Hist. Sztuki” XXXVIII, 1976, nr 2.
2 Portret mężczyzny w czerwonym fraku, ol. pł. 83X67
cm. Na płótnie dublażowym stary napis: Rafael Mengs f.,
MN W nr inw. .129.
3 J. STARZYŃSKI, M. WALICKI, Katalog Galerii ma-
larstwa obcego, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warsza-
wa 1938, nr 274.
Znamy kilkanaście obrazów artysty z lat pięć-
dziesiątych (wliczając .w to reprodukcje dzieł zagi-
nionych). Ich wzajemne analogie formalne możemy
prześledzić tym łatwiej, że młody malarz nie osiąg-
nął jeszcze wtedy swobody w rozwiązywaniu proble-
mów kompozycji. Pewne elementy, tak niedawno
przecież wypracowane, powtarza z upodobaniem,
można nawet powiedzieć — manierycznie. Naj-
bardziej widoczną cechą tego malarstwa, zgodną
zresztą z tendencjami kształtującego się w latach
czterdziestych wczesnego włoskiego neoklasycyzmu,
który artysta poznał u źródeł i zaaprobował całko-
wicie, jest oparcie kompozycji obrazu na wyważonej
starannie siatce podziałów geometrycznych. Ich su-
rową poprawność rozluźnia jednak i ukrywTa przed
oczyma widza ręka artysty, który wyrósł w tym
czasie, gdy bardzo jeszcze żywotny barok narzucał
stylizację zgoła odmienną.
Spojrzyjmy na obraz w tym aspekcie. Głowa por-
tretowanego ukazana została w ten sposób, że kon-
tur lewego policzka i szyi tworzą linię pionową, u-
miejscowioną na osi obrazu. Kolumna rytmicznie
powtarza ten pion, zahamowany u dołu wałkiem ba-
zy. Dominują tu jednak barokowe diagonale. Od
głowy oświetlonej, jak to się dzieje najczęściej u Ba-
cciarellego, światłem padającym z lewej strony z
góry, biegnie do prawego dolnego rogu obrazu jas-
na smuga: chustka na szyi, żabot, kamizelka, obie
dłonie powiązane esowatą linią koronkowych man-
kietów. Kierunki równoległe wyznaczają: oświetlony
kontur prawego ramienia i bardziej swobodny, fa-
4 A. CHUDZIKOWSKI przy współudziale W. DRECKIEJ,
I. KULEJOWSKIEJ, T. MIELNICZUK, Malarstwo austriac-
kie, czeskie, niemieckie, wigierskie, 1500—1800 [Katalog zbio-
rów], Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1964,
nr 231.
5 Wdzięczna jestem dr Annie Gradowskiej za wiado-
mość o wynikach prac nad konserwację obrazu.
148
BACCIARELLIANA
i
Szczęśliwym wydarzeniem jest przywrócenie Bac-
ciarellemu w ostatnich latach trzech obrazów mylnie
dotąd atrylbuowanycih. Dwa z nich — zachowane w
zbiorach angielskich portrety Dawida Murray i jego
żony Henrietty — niedawno' zostały opublikowane
Komunikat niniejszy dotyczy trzeciego obrazu, o kil-
ka lat wcześniejszego od poprzednich.
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
znajduje się osiemnastowieczny portret młodego
mężczyzny, zakupiony w 1874 r. — jako dzieło Ra-
faela Mengsa1 2 (ił. 1). Atrybucja ta została zasugero-
wana przez stary napis umieszczony na płótnie du-
blażowym. Mengsowi również przypisano ten obraz,
choć z zastrzeżeniem (znak „?” przy nazwisku), w
katalogu z r. 1938 3. Pewne analogie z twórbzioiśiciią
Mengsa są tu rzeczywiście uchwytne. W 1964 r. An-
drzej Chudzikowski, opierając się zresztą na nie-
słusznych przesłankach (datowanie), zakwestionował
tę atrybucję. Określił portret jako dzieło nieznanego
malarza niemieckiego z XVIII w., tworzącego być
może pod wpływem malarstwa francuskiego4.
W 1973 r. obraz poddano konserwacji. Po zdjęciu
dublażu na pierwotnym płótnie ukazał się napis:
1755 von Bazchiarelli [...] it5. Oznaczenie powyższe,
choć wcześniejsze niż tamto wskazujące na Mengsa,
mogłoby również prowadzić mylnym tropem, wyma-
ga więc sprawdzenia drogą analizy formalnej, wy-
kazującej zgodność warsztatu malarskiego autora
obrazu z wczesnymi dziełami Bacciarellego.
1 A. CHYCZEWSKA, Dwa obrazy Bacciarellego ze zbio-
rów angielskich, „Biul. Hist. Sztuki” XXXVIII, 1976, nr 2.
2 Portret mężczyzny w czerwonym fraku, ol. pł. 83X67
cm. Na płótnie dublażowym stary napis: Rafael Mengs f.,
MN W nr inw. .129.
3 J. STARZYŃSKI, M. WALICKI, Katalog Galerii ma-
larstwa obcego, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warsza-
wa 1938, nr 274.
Znamy kilkanaście obrazów artysty z lat pięć-
dziesiątych (wliczając .w to reprodukcje dzieł zagi-
nionych). Ich wzajemne analogie formalne możemy
prześledzić tym łatwiej, że młody malarz nie osiąg-
nął jeszcze wtedy swobody w rozwiązywaniu proble-
mów kompozycji. Pewne elementy, tak niedawno
przecież wypracowane, powtarza z upodobaniem,
można nawet powiedzieć — manierycznie. Naj-
bardziej widoczną cechą tego malarstwa, zgodną
zresztą z tendencjami kształtującego się w latach
czterdziestych wczesnego włoskiego neoklasycyzmu,
który artysta poznał u źródeł i zaaprobował całko-
wicie, jest oparcie kompozycji obrazu na wyważonej
starannie siatce podziałów geometrycznych. Ich su-
rową poprawność rozluźnia jednak i ukrywTa przed
oczyma widza ręka artysty, który wyrósł w tym
czasie, gdy bardzo jeszcze żywotny barok narzucał
stylizację zgoła odmienną.
Spojrzyjmy na obraz w tym aspekcie. Głowa por-
tretowanego ukazana została w ten sposób, że kon-
tur lewego policzka i szyi tworzą linię pionową, u-
miejscowioną na osi obrazu. Kolumna rytmicznie
powtarza ten pion, zahamowany u dołu wałkiem ba-
zy. Dominują tu jednak barokowe diagonale. Od
głowy oświetlonej, jak to się dzieje najczęściej u Ba-
cciarellego, światłem padającym z lewej strony z
góry, biegnie do prawego dolnego rogu obrazu jas-
na smuga: chustka na szyi, żabot, kamizelka, obie
dłonie powiązane esowatą linią koronkowych man-
kietów. Kierunki równoległe wyznaczają: oświetlony
kontur prawego ramienia i bardziej swobodny, fa-
4 A. CHUDZIKOWSKI przy współudziale W. DRECKIEJ,
I. KULEJOWSKIEJ, T. MIELNICZUK, Malarstwo austriac-
kie, czeskie, niemieckie, wigierskie, 1500—1800 [Katalog zbio-
rów], Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1964,
nr 231.
5 Wdzięczna jestem dr Annie Gradowskiej za wiado-
mość o wynikach prac nad konserwację obrazu.
148