DOI Artikel:
Samkowa, Izabella: Polskie typy judaików w rzemiośle artystycznym wieku XIX
DOI Artikel:Errata
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48233#0377
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
a niewykluczone, że i w innych
miastach 'zaboru austriackiego, w
1. połowie, a może i po połowie
XIX w.
Znacznie więcej zachowało się
lampek chanukowych z 2. połowy
XIX stulecia; sygnowane i datowa-
ne, z nazwiskami złotników, lub
znakami firmowymi, stanowią one
ważki materiał do badań nad ju-
daikami tego czasu. Zasadniczo- pa-
nował wtedy jeden schemat kom-
pozycyjny: zawsze występowała
długa, prostokątna podstawka z na-
czyńkami na oliwę łącząca się z
tylną, zdobioną ścianką (bez ścia-
nek bocznych). Zachowując trady-
cyjną symbolikę i ornamentykę,
wprowadzono motywy neobaroko-
we oraz zaczerpnięte z różnych
epok w duchu historyzmu, a wy-
konywano chanuki przy użyciu
współcześnie stosowanych technik.
Najwięcej zachowało się lampek
chanukowych z sygnaturami złot-
ników i warsztatów warszawskich,
jak Szekmana, Reinera, Pogorzel-
skiego, Szarłapa, Goldmana, Szyld-
berga, Frageta i Norblina. Duże
zapotrzebowanie na rynku, produk-
cja niemal seryjna, sprawiły, że
nierzadko lampki chanukowe wy-
konane w dwóch różnych zakła-
dach, bywają bardzo podobne. Czę-
sto różnią się li-tylko kilkoma na-
łożonymi, lanymi motywami zdob-
niczymi, nie mówiąc o sygnaturze
warsztatu. Lampki takie produko-
wano także w Lublinie oraz za-
pewne w mniejszych miastach nie-
legalnie, gdyż wiele tych tanich
wyrobów nie posiada sygnatur.
Można je tak nazywać, ponieważ
tłoczone były z cienkiej miedzia-
nej ilub mosiężnej blachy, nie zaw-
sze posrebrzanej.
Z kultem domowym wiążą się
także kubki, czy puchary hiduszo-
we i szabasowe, ale zachowało się
ich stosunkowo mało i o niewiel-
kich walorach artystycznych.
Po przeanalizowaniu tych przed-
miotów kultowych, dochodzimy do
zastanawiającej konkluzji, a mia-
nowicie: wykonywane w Polsce
lampki chanukowe i balsaminki z
przeznaczeniem do użytkowania w
czasie świąt obchodzonych wyłącz-
nie w domu, reprezentują specy-
ficzne, odrębne rozwiązania, nie-
wątpliwie zawisłe od lokalnych
wzorów i tradycji, a odmienne od
wlzorów czeskich, austriackich, czy
włoskich. Zjawisko to ma skompli-
kowaną, trudną do wyjaśnienia w
pełni genezę. Niewątpliwie łączy
•się z poczuciem odrębności gmin
żydowskich w stosunku do obcych
ośrodków, patriotycznymi nastroja-
mi i stanowi do pewnego stopnia
paralelę z tematyką żydowską w
malarstwie i literaturze pięknej w
XIX w. Kończąc, warto dodać, że
na obraz judaików polskich 2. po-
łowy XIX w. miały wpływ i im-
porty, często bardzo oryginalne w
kształcie — jak choćby wiedeńskie
balsaminki w formie lokomotywy,
wykonywane z okazji budowy ko-
lei austro-węgierskiej, które są
skromnym, ale jakże wymownym
symbolem swojej epoki.
ERRATA
Do Kroniki Stowarzyszenia Historyków Sztuki w „Biuletynie Historii Sztuki”
W inr 4/1976 w streszczeniu referatu Jacka Gajewskiego pt. Kościół i klasztor
kamedułów na Bielanach pod Krakowem w świetle materiałów archiwalnych, w
podpisach pod il. 2 i 3 na s. 376 błędnie podano: „...Klasztor kamedułów na Bie-
lanach pod Krakowem...” — zamiast: „...Kościół kamedułów...”
ERRATA
W nr 1/1977 w artykule J. Gajewskiego pt. O kilku portretach Jana Kazimie-
rza. Przyczynek do twórczości Daniela Schultza i ikonografii króla wkradły się
błędy:
s. 47. 1. kolumna, w. 16 od góry — zamiast: „...Król przedstawiony został w
krótkim, czerwonym napierśniku...” — winno być: „...czernionym napierśniku...
s. 47. pr. kolumna, w. 21—22 od góry — zamiast: „...konterfect swoy Paniey
Małozonkiey Krolowey (...) przes P. Sulca dał podarował (...) (?) odkażał Półtora
Sta Złotych...” — winno być: „...konterfect swoy y Paniey Małozonkiey Krolowey
(...) przes P. Sulca dał podarował (...) (i) odkażał Półtora Sta Złotych...”
s. 53. pr. kolumna, w. 5 od dołu — zamiast: „...TOMKOWICZ, (w:) Powiat,
Bielany...” — winno być: „...TOMKOWICZ, Bielany (w:) Powiat... ’
s. 55, 1. kolumna, w. 3 od góry — zamiast: „...data 27 VI 1657...” — winno byc:
„...data 27 V 1657...”
nadto zamieniono podpisy pod il. 19 i 20
a niewykluczone, że i w innych
miastach 'zaboru austriackiego, w
1. połowie, a może i po połowie
XIX w.
Znacznie więcej zachowało się
lampek chanukowych z 2. połowy
XIX stulecia; sygnowane i datowa-
ne, z nazwiskami złotników, lub
znakami firmowymi, stanowią one
ważki materiał do badań nad ju-
daikami tego czasu. Zasadniczo- pa-
nował wtedy jeden schemat kom-
pozycyjny: zawsze występowała
długa, prostokątna podstawka z na-
czyńkami na oliwę łącząca się z
tylną, zdobioną ścianką (bez ścia-
nek bocznych). Zachowując trady-
cyjną symbolikę i ornamentykę,
wprowadzono motywy neobaroko-
we oraz zaczerpnięte z różnych
epok w duchu historyzmu, a wy-
konywano chanuki przy użyciu
współcześnie stosowanych technik.
Najwięcej zachowało się lampek
chanukowych z sygnaturami złot-
ników i warsztatów warszawskich,
jak Szekmana, Reinera, Pogorzel-
skiego, Szarłapa, Goldmana, Szyld-
berga, Frageta i Norblina. Duże
zapotrzebowanie na rynku, produk-
cja niemal seryjna, sprawiły, że
nierzadko lampki chanukowe wy-
konane w dwóch różnych zakła-
dach, bywają bardzo podobne. Czę-
sto różnią się li-tylko kilkoma na-
łożonymi, lanymi motywami zdob-
niczymi, nie mówiąc o sygnaturze
warsztatu. Lampki takie produko-
wano także w Lublinie oraz za-
pewne w mniejszych miastach nie-
legalnie, gdyż wiele tych tanich
wyrobów nie posiada sygnatur.
Można je tak nazywać, ponieważ
tłoczone były z cienkiej miedzia-
nej ilub mosiężnej blachy, nie zaw-
sze posrebrzanej.
Z kultem domowym wiążą się
także kubki, czy puchary hiduszo-
we i szabasowe, ale zachowało się
ich stosunkowo mało i o niewiel-
kich walorach artystycznych.
Po przeanalizowaniu tych przed-
miotów kultowych, dochodzimy do
zastanawiającej konkluzji, a mia-
nowicie: wykonywane w Polsce
lampki chanukowe i balsaminki z
przeznaczeniem do użytkowania w
czasie świąt obchodzonych wyłącz-
nie w domu, reprezentują specy-
ficzne, odrębne rozwiązania, nie-
wątpliwie zawisłe od lokalnych
wzorów i tradycji, a odmienne od
wlzorów czeskich, austriackich, czy
włoskich. Zjawisko to ma skompli-
kowaną, trudną do wyjaśnienia w
pełni genezę. Niewątpliwie łączy
•się z poczuciem odrębności gmin
żydowskich w stosunku do obcych
ośrodków, patriotycznymi nastroja-
mi i stanowi do pewnego stopnia
paralelę z tematyką żydowską w
malarstwie i literaturze pięknej w
XIX w. Kończąc, warto dodać, że
na obraz judaików polskich 2. po-
łowy XIX w. miały wpływ i im-
porty, często bardzo oryginalne w
kształcie — jak choćby wiedeńskie
balsaminki w formie lokomotywy,
wykonywane z okazji budowy ko-
lei austro-węgierskiej, które są
skromnym, ale jakże wymownym
symbolem swojej epoki.
ERRATA
Do Kroniki Stowarzyszenia Historyków Sztuki w „Biuletynie Historii Sztuki”
W inr 4/1976 w streszczeniu referatu Jacka Gajewskiego pt. Kościół i klasztor
kamedułów na Bielanach pod Krakowem w świetle materiałów archiwalnych, w
podpisach pod il. 2 i 3 na s. 376 błędnie podano: „...Klasztor kamedułów na Bie-
lanach pod Krakowem...” — zamiast: „...Kościół kamedułów...”
ERRATA
W nr 1/1977 w artykule J. Gajewskiego pt. O kilku portretach Jana Kazimie-
rza. Przyczynek do twórczości Daniela Schultza i ikonografii króla wkradły się
błędy:
s. 47. 1. kolumna, w. 16 od góry — zamiast: „...Król przedstawiony został w
krótkim, czerwonym napierśniku...” — winno być: „...czernionym napierśniku...
s. 47. pr. kolumna, w. 21—22 od góry — zamiast: „...konterfect swoy Paniey
Małozonkiey Krolowey (...) przes P. Sulca dał podarował (...) (?) odkażał Półtora
Sta Złotych...” — winno być: „...konterfect swoy y Paniey Małozonkiey Krolowey
(...) przes P. Sulca dał podarował (...) (i) odkażał Półtora Sta Złotych...”
s. 53. pr. kolumna, w. 5 od dołu — zamiast: „...TOMKOWICZ, (w:) Powiat,
Bielany...” — winno być: „...TOMKOWICZ, Bielany (w:) Powiat... ’
s. 55, 1. kolumna, w. 3 od góry — zamiast: „...data 27 VI 1657...” — winno byc:
„...data 27 V 1657...”
nadto zamieniono podpisy pod il. 19 i 20