DOI Artikel:
Wiercinśka, Janina: Antoni Kamieński - zapomniany dekadent: (uwagi na temat związków sztuki i literatury)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48233#0175
JANINA WIERCIŃSKA
ANTONI KAMIEŃSKI — ZAPOMNIANY DEKADENT
(UWAGI NA TEMAT ZWIĄZKÓW SZTUKI I LITERATURY)
Przeglądając roczniki dawnych czasopism zwrócił
moją uwagę zamieszczony w „Tygodniku Ilustrowa-
nym” rysunek pod tytułem Artyści (ił. 1). Szczegól-
na konwencja tej kompozycji nasunęła myśl o por-
trecie zbiorowym konkretnych osób, a to z kolei za-
chęciło do przyjrzenia się bliższego samemu rysun-
kowi i skłoniło do poświęcenia nieco czasu jego
autorowi.
Był nim rysownik niegdyś bardzo dobrze znany
i wysoko ceniony. Dziś jest to postać zapomniana, a
choć nie brak o nim informacji, zaciążyło jednakże
nad jego sylwetką dziwnie jednostronne powoływanie
się na jedno tylko dzieło. Antoni Kamieński — o
nim tu będzie mowa —■ obecny jest w świadomości
żyjących teraz pokoleń wyłącznie jako autor cyklu
rysunków powstałych pod wpływem wypadków war-
szawskich 1905 r., które zebrał w albumie Duch-
rewolucjonżsta1. Dzieło to — wyraz nurtujących ar-
tystę idei i szczera wypowiedź — przysłoniło popu-
larnością wszystkie inne dokonania. Duch-rewolu-
cjonista odbity w stosunkowo dużym nakładzie cie-
szył się — ze względu na temat — szerokim powo-
dzeniem, szczególnie w środowiskach działaczy pro-
letariackich 2.
Tymczasem o innych pracach Kamieńskiego za-
pomniano, czemu przysłużyła się przede wszystkim
nietrwała sława rysunków ilustracyjnych, żyjących
dopóty, dopóki żyje pismo, które je zamieściło i po-
kolenie, któremu miało służyć. Prace większe, ryso-
wane najczęściej węglem na kartonach, a należące
do osób prywatnych, po prostu zaginęły. Gdy nie ma
obrazów, nie istnieje i artysta. Taki właśnie los przy-
pieczętował twórczość Antoniego Kamieńskiego.
Dla orientacji pozwolę sobie przytoczyć o nim w
skrócie garść wiadomości. Urodził się w 1860 lub
1861 r. izapewne w Wilnie3, jako syn ziemianina z
grodzieńszczyzny. Mając lat 20, a więc około r. 1881
wyjechał do Petersburga na studia w Akademii
Sztuk Pięknych. Uczył się malarstwa w klasie G. Wil-
lewalda, tej samej, w której w 1885—86 r. krótki
okres nauki spędzili Władysław Podkowiński i Józef
Pankiewicz. Kierunek batalistyczny tej pracowni, na-
cisk jaki tam się kładło na studia koni i kostiumów
napełnił wkrótce Kamieńskiego zniechęceniem: opu-
ścił więc w 1886 r. uczelnię bez dyplomu i udał się
na wieś, gdzie niepomyślny stan interesów rodzin-
nych i śmierć ojca zmusiły go do zajęcia się wy-
magającym szybkiej interwencji majątkiem. Cztery
lub pięć lat poświęcił na gospodarowanie, co jak się
zdaje było wysiłkiem płonnym i stratą czasu, bowiem
już w 1890 r., być może po utracie czy też spienię-
żeniu resztek ojcowizny, przeniósł się na stałe do
1 Duch-rewolucjonista. Szkice z lat minionych 1905—
1907, Warszawa 1907. Na ten album, wydany jako premium
,,Tyg. II.” na r. 1908, składa się 10 rysunków, miał on
drugie wydanie w 1908 r. Pisała o nim i o jego autorze
Janina POLAK-JAWORSKA w pracy Warszawska
grafika Antoniego Kamieńskiego i Witolda Wojtkiewicza,
przedstawionej w 1951 r. na Wydz. Humanistycznym Uni-
wersytetu Jagiellońskiego. Za udostępnienie mi tej nieopu-
blikowanej pracy składam Autorce podziękowanie.
2 Np. Witold Wandurski, snujący rozważania na temat
upodobań estetycznych proletariatu, twierdził, że charak-
ter lokalom związkowym, nadają tak często spotykane ry-
sunki Antoniego Kamieńskiego [...]. Tradycję taką wpro-
wadzili starsi robotnicy, dawni bojowcy, dla których obraz-
ki Kamieńskiego są relikwią wspomnień walk brauningo-
wych, staczanych na barykadach z kozuniami... (W. WAN-
DURSKI, Upodobania estetyczne proletariatu, „Nowa Kul-
tura” 1923, nr 6, s. 176).
3 R. JODŁOWSKA, Kamieński Antoni [w:] Pol. Słown.
Biograficzny, t. 11, 1964—1965; — J. WIERCIŃSKA, Kamień-
ski Antoni |w:] Słownik Artystów Polskich, t. 3 (w
druku).
165
ANTONI KAMIEŃSKI — ZAPOMNIANY DEKADENT
(UWAGI NA TEMAT ZWIĄZKÓW SZTUKI I LITERATURY)
Przeglądając roczniki dawnych czasopism zwrócił
moją uwagę zamieszczony w „Tygodniku Ilustrowa-
nym” rysunek pod tytułem Artyści (ił. 1). Szczegól-
na konwencja tej kompozycji nasunęła myśl o por-
trecie zbiorowym konkretnych osób, a to z kolei za-
chęciło do przyjrzenia się bliższego samemu rysun-
kowi i skłoniło do poświęcenia nieco czasu jego
autorowi.
Był nim rysownik niegdyś bardzo dobrze znany
i wysoko ceniony. Dziś jest to postać zapomniana, a
choć nie brak o nim informacji, zaciążyło jednakże
nad jego sylwetką dziwnie jednostronne powoływanie
się na jedno tylko dzieło. Antoni Kamieński — o
nim tu będzie mowa —■ obecny jest w świadomości
żyjących teraz pokoleń wyłącznie jako autor cyklu
rysunków powstałych pod wpływem wypadków war-
szawskich 1905 r., które zebrał w albumie Duch-
rewolucjonżsta1. Dzieło to — wyraz nurtujących ar-
tystę idei i szczera wypowiedź — przysłoniło popu-
larnością wszystkie inne dokonania. Duch-rewolu-
cjonista odbity w stosunkowo dużym nakładzie cie-
szył się — ze względu na temat — szerokim powo-
dzeniem, szczególnie w środowiskach działaczy pro-
letariackich 2.
Tymczasem o innych pracach Kamieńskiego za-
pomniano, czemu przysłużyła się przede wszystkim
nietrwała sława rysunków ilustracyjnych, żyjących
dopóty, dopóki żyje pismo, które je zamieściło i po-
kolenie, któremu miało służyć. Prace większe, ryso-
wane najczęściej węglem na kartonach, a należące
do osób prywatnych, po prostu zaginęły. Gdy nie ma
obrazów, nie istnieje i artysta. Taki właśnie los przy-
pieczętował twórczość Antoniego Kamieńskiego.
Dla orientacji pozwolę sobie przytoczyć o nim w
skrócie garść wiadomości. Urodził się w 1860 lub
1861 r. izapewne w Wilnie3, jako syn ziemianina z
grodzieńszczyzny. Mając lat 20, a więc około r. 1881
wyjechał do Petersburga na studia w Akademii
Sztuk Pięknych. Uczył się malarstwa w klasie G. Wil-
lewalda, tej samej, w której w 1885—86 r. krótki
okres nauki spędzili Władysław Podkowiński i Józef
Pankiewicz. Kierunek batalistyczny tej pracowni, na-
cisk jaki tam się kładło na studia koni i kostiumów
napełnił wkrótce Kamieńskiego zniechęceniem: opu-
ścił więc w 1886 r. uczelnię bez dyplomu i udał się
na wieś, gdzie niepomyślny stan interesów rodzin-
nych i śmierć ojca zmusiły go do zajęcia się wy-
magającym szybkiej interwencji majątkiem. Cztery
lub pięć lat poświęcił na gospodarowanie, co jak się
zdaje było wysiłkiem płonnym i stratą czasu, bowiem
już w 1890 r., być może po utracie czy też spienię-
żeniu resztek ojcowizny, przeniósł się na stałe do
1 Duch-rewolucjonista. Szkice z lat minionych 1905—
1907, Warszawa 1907. Na ten album, wydany jako premium
,,Tyg. II.” na r. 1908, składa się 10 rysunków, miał on
drugie wydanie w 1908 r. Pisała o nim i o jego autorze
Janina POLAK-JAWORSKA w pracy Warszawska
grafika Antoniego Kamieńskiego i Witolda Wojtkiewicza,
przedstawionej w 1951 r. na Wydz. Humanistycznym Uni-
wersytetu Jagiellońskiego. Za udostępnienie mi tej nieopu-
blikowanej pracy składam Autorce podziękowanie.
2 Np. Witold Wandurski, snujący rozważania na temat
upodobań estetycznych proletariatu, twierdził, że charak-
ter lokalom związkowym, nadają tak często spotykane ry-
sunki Antoniego Kamieńskiego [...]. Tradycję taką wpro-
wadzili starsi robotnicy, dawni bojowcy, dla których obraz-
ki Kamieńskiego są relikwią wspomnień walk brauningo-
wych, staczanych na barykadach z kozuniami... (W. WAN-
DURSKI, Upodobania estetyczne proletariatu, „Nowa Kul-
tura” 1923, nr 6, s. 176).
3 R. JODŁOWSKA, Kamieński Antoni [w:] Pol. Słown.
Biograficzny, t. 11, 1964—1965; — J. WIERCIŃSKA, Kamień-
ski Antoni |w:] Słownik Artystów Polskich, t. 3 (w
druku).
165