Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (40.1978)

KAZIMIERZ KUCZMAN


II. 6. Fra Bartołomeo, Opłakiwanie Chrystusa, Florencja, Palazzo Pitti, wg Hofstede’a. (Repr. S. Michta)

często w pochyleniu Marii Magdaleny nad Chrystu-
sem, która unosi do pocałunku jego dłoń na wzór
Opłakiwań Giotta i jego kręgu10. Mimo tych inspi-
racji, brak jednak północnym Opłakiwaniom nastro-
ju intymności, skupienia; rodzajowo interpretowane
wyrażają raczej głośny lament, dramatyczną roz-
pacz, podczas gdy we włoskich brzmi nuta liryki ła-
godząca dramatyczne napięcia.
Analiza ikonograficzna prezentowanego obrazu
wykazuje, że zawiera on kilka typowo włoskich pier-
wiastków. Częstą np. cechą włoskich Opłakiwań, się-
gającą początkami malarstwa bizantyńskiego, ale po
raz pierwszy wyraźnie uwidocznioną przez Giotta w
Capella degli Scrovegni w Padwie, jest intymny

10 Giotto e U suo tempo, Atti del Congresso Interna-
zionale per la celebratione del VII Centenario della na-
scita di Giotto, Roma 1971.

kontakt Matki z Synemn. Pochylona zazwyczaj nad
nim, jedną dłonią obejmuje go za szyję, drugą pod-
trzymuje jego korpus lub rękę. We wspieraniu ciała
Chrystusa uczestniczy też zazwyczaj św. Jan, co pro-
wadzi do wyraźnego zaakcentowania grupy trzech
ściśle związanych uczuciowo osób12.
Innym, jeszcze bardziej typowym dla włoskich
Opłakiwań akcentem ikonograficznym, wkraczają-
cym silniej w zagadnienia formalne, jest układ cia-
ła Chrystusa. Właśnie we Włoszech, zwłaszcza w
okresie Cinąuecenta, martwy Chrystus ukazywany
jest bardzo często w miękkiej pozycji półleżącej, z
jedną ręką swobodnie opuszczoną. Taki układ stoso-
wał m.in. Rafael w swych rysunkach (Oxford), spo-

11 KALINOWSKI, O.C., S. 168.
12 Wyodrębnienie to dało początek przedstawieniom
Imago Pietatis. Por. E. PANOFSKY, Imago Pietatis [w:]
Studia z Historii Sztuki, Warszawa 1971, s. 95—100.

110