DOI Artikel:
Chojecka, Ewa: Wokół wyposażenia graficznego druków słowiańskich Szwajpolta Fiola
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48233#0245
EWA CHOJECKA
OKOrratUEWCH^KMHTA^Bf/J HKOjythFf A^Oy
K^4K§KtnpH^spM4KtaUHKAr0KOp3A^n0/lCfeira
K4Z;HJ^HfM < HASKOKTWAKhl^dilMMMNOK^IKOHh
CKbąihiiifidHnO/iToyh^ioAbni^i^cijhw
Mh^lfiATtyKA ma atrc*
II. 9. Znak drukarski Szwajpolta Fioła. (Wg Gełd-
nera)
Na wschodzie znalazł on zastosowanie w malarstwie
moskiewskim i ukraińskim, na zachodzie w licznych
przykładach malarstwa italo-bizantyńskiego, na po-
łudniu wreszcie w dziełach sztuki bałkańskiej.
Z kręgu wschodniego jako przykład służyć mogą
przytoczone przez Nemirowskiego dzieła malarstwa
moskiewskiego i ukraińskiego. Zestaw ten można
jeszcze dodatkowo uzupełnić ikoną z XIV w. ze zbio-
rów leningradzkich, gdzie pełen wyrazu motyw om-
dlewającej, od tyłu wspieranej Marii, która z bez-
władnie opuszczonymi ramionami i uniesioną do
Chrystusa twarzą, zdaje się swym nastrojem kores-
pondować z ujęciem z flotowego drzeworytu40.
Bardzo wcześnie pojawia się omawiany typ kom-
pozycyjny w sztuce italo-bizantyńskiej. I tak malo-
widło freskowe katedry w Akwilei z XII w. ukazuje
z lewej Marię, której ramię podpiera jedna z czte-
rech stojących wokół niej ndewialst, z prawej Jana,
unoszącego gestem żałoby dłoń do policzka, w tyle
za nim Longinusa, wskazującego uniesionym ramie-
niem na Chrystusa 41.
Z XIV w. pochodzi miniatura z bizantyńsko-połu-
dniowowłoislkiego Ewangeliarza w zbiorach Biblioteki
Narodowej w Atenach z wyobrażeniem Marii, osu-
wającej się w ramiona dwóch niewiast, z prawej z
Janem, centurionem i żołnierzami42. Do kręgu italo-
-bizantyńskiego .zalicza się także piętnastowieczny
tryptyk z amerykańskich zbiorów prywatnych o
przestrzennie uformowanych, krępych figurach, na-
wiązujących .zarazem do form późnogotyckich 43. Obok
gotycyzującej postaci Chrystusa kompozycja ta za-
wiera z lewej omdlewającą Marię w otoczeniu trzech
niewiast, z prawej, jak zwykle, św. Jana i Longi-
nusa.
W kościele św. Pawła na Górze Atos pojawia się
omawiany schemat w malowidłach ściennych (dato-
wanych zapewne 1423), wprowadzających zarazem
kilka odmiennie ukształtowanych szczegółów44. Wie-
lofigurowy wariant natomiast występuje w malowi-
dłach ściennych XVI w. w klasztorze Ławry na Gó-
rze Atos45. Ten sam schemat powtarza również sce-
na Ukrzyżowania z serbskiej oprawy książkowej (da-
towanej 1462) z Esphigmenou48. Ponadto omawiany
typ przedstawieniowy, tym razem wzbogacony o
dalsze figury niewiast i żołnierzy, rzucających kości,
znany .jest z dekoracji malarskiej stauroteki (relik-
wiarza Krzyża św.) jaką kardynał Bessarion ofiaro-
wał w r. 1463 weneckiej Scuola dell’Carita i znaj-
dującej siię obecnie w zbiorach S. Giorgio dei Greci.
40 FELICETTI-LIEBENFELS, o.c., s. 70—71, il. 83 b.
41 MILLET, O.C., S. 416, 450, il. 475.
42 p. BUBERL, Dle Miniaturhaiidschriften der National-
bibliothek in Athen (Kaiserliche Akademie der Wissenschaf-
ten in Wien, phil.-hist. Klasse, Denkschriften, t. 60, Wien
1917, s. 25, tabl. XXXII, il. 92).
43 o. WULFF, M. ALPATOW, Denkmdler der Ikonen-
malerei, Dresden 1925, s. 230—231, 292.
44 MILLET, o.c., s. 453.
45 Ibidem, s. 450, 417.
46 Ibidem, s. 417, il. 477.
232
OKOrratUEWCH^KMHTA^Bf/J HKOjythFf A^Oy
K^4K§KtnpH^spM4KtaUHKAr0KOp3A^n0/lCfeira
K4Z;HJ^HfM < HASKOKTWAKhl^dilMMMNOK^IKOHh
CKbąihiiifidHnO/iToyh^ioAbni^i^cijhw
Mh^lfiATtyKA ma atrc*
II. 9. Znak drukarski Szwajpolta Fioła. (Wg Gełd-
nera)
Na wschodzie znalazł on zastosowanie w malarstwie
moskiewskim i ukraińskim, na zachodzie w licznych
przykładach malarstwa italo-bizantyńskiego, na po-
łudniu wreszcie w dziełach sztuki bałkańskiej.
Z kręgu wschodniego jako przykład służyć mogą
przytoczone przez Nemirowskiego dzieła malarstwa
moskiewskiego i ukraińskiego. Zestaw ten można
jeszcze dodatkowo uzupełnić ikoną z XIV w. ze zbio-
rów leningradzkich, gdzie pełen wyrazu motyw om-
dlewającej, od tyłu wspieranej Marii, która z bez-
władnie opuszczonymi ramionami i uniesioną do
Chrystusa twarzą, zdaje się swym nastrojem kores-
pondować z ujęciem z flotowego drzeworytu40.
Bardzo wcześnie pojawia się omawiany typ kom-
pozycyjny w sztuce italo-bizantyńskiej. I tak malo-
widło freskowe katedry w Akwilei z XII w. ukazuje
z lewej Marię, której ramię podpiera jedna z czte-
rech stojących wokół niej ndewialst, z prawej Jana,
unoszącego gestem żałoby dłoń do policzka, w tyle
za nim Longinusa, wskazującego uniesionym ramie-
niem na Chrystusa 41.
Z XIV w. pochodzi miniatura z bizantyńsko-połu-
dniowowłoislkiego Ewangeliarza w zbiorach Biblioteki
Narodowej w Atenach z wyobrażeniem Marii, osu-
wającej się w ramiona dwóch niewiast, z prawej z
Janem, centurionem i żołnierzami42. Do kręgu italo-
-bizantyńskiego .zalicza się także piętnastowieczny
tryptyk z amerykańskich zbiorów prywatnych o
przestrzennie uformowanych, krępych figurach, na-
wiązujących .zarazem do form późnogotyckich 43. Obok
gotycyzującej postaci Chrystusa kompozycja ta za-
wiera z lewej omdlewającą Marię w otoczeniu trzech
niewiast, z prawej, jak zwykle, św. Jana i Longi-
nusa.
W kościele św. Pawła na Górze Atos pojawia się
omawiany schemat w malowidłach ściennych (dato-
wanych zapewne 1423), wprowadzających zarazem
kilka odmiennie ukształtowanych szczegółów44. Wie-
lofigurowy wariant natomiast występuje w malowi-
dłach ściennych XVI w. w klasztorze Ławry na Gó-
rze Atos45. Ten sam schemat powtarza również sce-
na Ukrzyżowania z serbskiej oprawy książkowej (da-
towanej 1462) z Esphigmenou48. Ponadto omawiany
typ przedstawieniowy, tym razem wzbogacony o
dalsze figury niewiast i żołnierzy, rzucających kości,
znany .jest z dekoracji malarskiej stauroteki (relik-
wiarza Krzyża św.) jaką kardynał Bessarion ofiaro-
wał w r. 1463 weneckiej Scuola dell’Carita i znaj-
dującej siię obecnie w zbiorach S. Giorgio dei Greci.
40 FELICETTI-LIEBENFELS, o.c., s. 70—71, il. 83 b.
41 MILLET, O.C., S. 416, 450, il. 475.
42 p. BUBERL, Dle Miniaturhaiidschriften der National-
bibliothek in Athen (Kaiserliche Akademie der Wissenschaf-
ten in Wien, phil.-hist. Klasse, Denkschriften, t. 60, Wien
1917, s. 25, tabl. XXXII, il. 92).
43 o. WULFF, M. ALPATOW, Denkmdler der Ikonen-
malerei, Dresden 1925, s. 230—231, 292.
44 MILLET, o.c., s. 453.
45 Ibidem, s. 450, 417.
46 Ibidem, s. 417, il. 477.
232