DOI Artikel:
Tondos, Barbara: Problemy stylu zakopiańskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48233#0482
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
jest świadectwem wprowadzania
motywów „zakopiańskich” w bu-
dynkach tworzonych według in-
nych, wcześniejszych wzorników.
Mógł powstać pod wpływem twór-
cy „sposobu zakopiańskiego”, Ed-
gara Kovatsa. W tej drewnianej,
trójkondygnacjowej budowli o naj-
wyższej kondygnacji pomieszczonej
w strychu i o elewacji frontowej
flankowanej ryzalitami przechodzą-
cymi górą w czworoboczne wieże,
założonej na rzucie prostokąta, z
korytarzowym układem wnętrza
zastosowano zdobione ryzowaniem,
rozetami, lelują sosręby, a także
„słoneczka” w szczytach i na
drzwiach wejściowych.
W atmosferze sporów zrodziła
się nowa koncepcja, a wkrótce po-
wstały pierwsze wille w stylu za-
kopiańskim: „Koliba” (1892), już
nieistniejąca „Pepita” (1894), „O-
ksza” (1895), spalona niedługo po
zbudowaniu „Zofiówka” i „Dom
pod Jedlami” (1896—1897). Idea od
początku budziła żywe dyskusje i
znajdowała równie licznych po-
pleczników, jak przeciwników.
Wśród zwolenników pojawili się
architekci, projektujący zgodnie z
zasadami stylu zakopiańskiego:
Zygmunt Dobrowolski („Ukrainka”
1898, „Borek” ok. 1905, „Nałęcz”,
„Nieczuja”), Jan Obrochta („O-
brochtówka” 1898), K. Kreczmar
(„Władysławka” 1902), Jan Ustup-
ski („Pyszna”, „Mięguszowiecka”
ok. 1905) i najdłużej z nich działa-
jący E. Wesołowski. Pod dyktando
stryja projektował willę Witkiewi-
czów „Na Antałówce” Jan Kosz-
czyc-Witkiewicz w 1904 r. Jego
dziełem jest także willa przy ul.
Witkiewicza 19 (1898). Autor ten
nie zerwał całkowicie ze stylem
zakopiańskim nawet jeszcze w la-
tach trzydziestych, jakkolwiek nie
stosował go konsekwentnie.
Odchodzenie od programu for-
mułowanego przez Stanisława Wit-
kiewicza i Jana Gwalberta Pawli-
kowskiego będzie cechowało archi-
tektów, którzy zdeklarowali się ja-
ko kontynuatorzy stylu zakopiań-
skiego. Jawi się konieczność po-
ił. 1. Dom przy ul. Jagiellońskiej 4, zbudowany ok.
1890 r. (Fot. B. Tondos)
U. 2. Dawny budynek sanatorium dr Chramca, „Dom
pod Matką Boską”, 1896 r. (Fot. B. Tondos)
stawienia jeszcze jednego proble-
mu: w jakim stopniu Witkiewicz
zaadaptował architekturę ludową
Podhala? czy architekturę willową
można traktować jako swoistą kon-
tynuację budownictwa chłopskiego?
Jakie zatem są cechy formalne
stylu zakopiańskiego?
O niektórych odstępstwach od
tradycji góralskiej mówi sam Wit-
kiewicz; inne jeszcze wymienia Pa-
wlikowski 7. Porównując ich teksty
z budowlami, które powstały w o-
kresie działalności Witkiewicza w
Zakopanem, a zatem najpewniej
przy jego konsultacji, próbowałam
wyodrębnić cechy stanowiące o is-
1 O lice ziemi. Wybór pism Jana
Gwalberta Pawlikowskiego, Warszawa
1938, S. 265 i n.
467
jest świadectwem wprowadzania
motywów „zakopiańskich” w bu-
dynkach tworzonych według in-
nych, wcześniejszych wzorników.
Mógł powstać pod wpływem twór-
cy „sposobu zakopiańskiego”, Ed-
gara Kovatsa. W tej drewnianej,
trójkondygnacjowej budowli o naj-
wyższej kondygnacji pomieszczonej
w strychu i o elewacji frontowej
flankowanej ryzalitami przechodzą-
cymi górą w czworoboczne wieże,
założonej na rzucie prostokąta, z
korytarzowym układem wnętrza
zastosowano zdobione ryzowaniem,
rozetami, lelują sosręby, a także
„słoneczka” w szczytach i na
drzwiach wejściowych.
W atmosferze sporów zrodziła
się nowa koncepcja, a wkrótce po-
wstały pierwsze wille w stylu za-
kopiańskim: „Koliba” (1892), już
nieistniejąca „Pepita” (1894), „O-
ksza” (1895), spalona niedługo po
zbudowaniu „Zofiówka” i „Dom
pod Jedlami” (1896—1897). Idea od
początku budziła żywe dyskusje i
znajdowała równie licznych po-
pleczników, jak przeciwników.
Wśród zwolenników pojawili się
architekci, projektujący zgodnie z
zasadami stylu zakopiańskiego:
Zygmunt Dobrowolski („Ukrainka”
1898, „Borek” ok. 1905, „Nałęcz”,
„Nieczuja”), Jan Obrochta („O-
brochtówka” 1898), K. Kreczmar
(„Władysławka” 1902), Jan Ustup-
ski („Pyszna”, „Mięguszowiecka”
ok. 1905) i najdłużej z nich działa-
jący E. Wesołowski. Pod dyktando
stryja projektował willę Witkiewi-
czów „Na Antałówce” Jan Kosz-
czyc-Witkiewicz w 1904 r. Jego
dziełem jest także willa przy ul.
Witkiewicza 19 (1898). Autor ten
nie zerwał całkowicie ze stylem
zakopiańskim nawet jeszcze w la-
tach trzydziestych, jakkolwiek nie
stosował go konsekwentnie.
Odchodzenie od programu for-
mułowanego przez Stanisława Wit-
kiewicza i Jana Gwalberta Pawli-
kowskiego będzie cechowało archi-
tektów, którzy zdeklarowali się ja-
ko kontynuatorzy stylu zakopiań-
skiego. Jawi się konieczność po-
ił. 1. Dom przy ul. Jagiellońskiej 4, zbudowany ok.
1890 r. (Fot. B. Tondos)
U. 2. Dawny budynek sanatorium dr Chramca, „Dom
pod Matką Boską”, 1896 r. (Fot. B. Tondos)
stawienia jeszcze jednego proble-
mu: w jakim stopniu Witkiewicz
zaadaptował architekturę ludową
Podhala? czy architekturę willową
można traktować jako swoistą kon-
tynuację budownictwa chłopskiego?
Jakie zatem są cechy formalne
stylu zakopiańskiego?
O niektórych odstępstwach od
tradycji góralskiej mówi sam Wit-
kiewicz; inne jeszcze wymienia Pa-
wlikowski 7. Porównując ich teksty
z budowlami, które powstały w o-
kresie działalności Witkiewicza w
Zakopanem, a zatem najpewniej
przy jego konsultacji, próbowałam
wyodrębnić cechy stanowiące o is-
1 O lice ziemi. Wybór pism Jana
Gwalberta Pawlikowskiego, Warszawa
1938, S. 265 i n.
467