DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Mrozowski, Przemysław: Tablice erekcyjne z kręgu Zbigniewa Oleśnickiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48734#0037
Biuletyn Historii Sztuki
R. LII, 1990, Nr 1—2
PL ISSN 0006—3967
PRZEMYSŁAW MROZOWSKI
Warszawa, Zamek Królewski
TABLICE EREKCYJNE
Z KRĘGU ZBIGNIEWA OLEŚNICKIEGO
Około roku 1438 w prezbiterium kościoła
parafialnego w Siennie wmontowana została
okazała płyta kamienna, upamiętniająca wcze-
śniejszą nieco fundację tamtejszej świątyni
(il. l)1. W inskrypcyjnym obramieniu pomie-
szczono płaskorzeźbę, która ukazuje tronującą
Marię z Dzieciątkiem oraz wojewodę sando-
mierskiego, Dobiesława z Oleśnicy prezentu-
jącego na kolanach model wzniesionego swym
sumptem kościoła. Towarzyszy mu klęcząca po
przeciwnej stronie małżonka — Katarzyna
z Bożegodaru, zaś parę donatorów polecają
Marii stojący za ich plecami święci protekto-
rzy: Zygmunt i Katarzyna aleksandryjska.
Fundację w Siennie upamiętnia przedstawie-
nie, którego temat należy do bardzo rozpow-
szechnionych w sztuce średniowiecznej — wi-
zerunki tronującej Marii adorowanej przez
klęczących donatorów replikowano w kilku
wariantach ikonograficznych w setkach egzem-
plarzy. W XIV i XV w. rzadko jednak temat
ten łączono z dedicatio, aby upamiętniać
fundacje architektoniczne. W Polsce, wśród
zachowanych dwudziestu pięciu gotyckich tab-
lic erekcyjnych, tylko pięć powtarza przed-
stawienie z płyty w Siennie. Ten wyjątkowy
zespół łączy nie tylko ikonografia, ale także
krąg bliskich sobie fundatorów: bratanek Do-
biesława z Oleśnicy Zbigniew, biskup krakow-
ski i kardynał, podobną płytą upamiętnił w
1440 r. fundację kościoła w Piotrawinie, w
1452 kolegiaty w Bodzentynie, wreszcie w 1453
Bursy Jerozolimskiej w Krakowie (il. 2—4).
Z inicjatywy Jana Długosza, wieloletniego se-
kretarza, powiernika i egzekutora testamentu
kardynała, powstały zaś tablice w kolegiacie
wiślickiej w 1464 r. i w 1480 dla kolegium
Psałterzystów na Wawelu (il. 5 i 6) 2. Nie-
zwykle interesujący ze względu na treści
ideowe zespół nigdy nie stał się przedmiotem
odrębnego opracowania, mimo że także pod
względem artystycznym dzieła te prezentują
poziom wysoki i zasługują na wnikliwszą ana-
lizę.
Tablice różnią się kompozycyjnie, a częś-
ciowo także ikonograficznie; starsze, fundowa-
ne przez Oleśnickich, to podłużne prostokąty,
gdzie przedstawienie ujęte jest w inskrypcyj-
ne obramienie. Na płytach Długosza, piono-
wych, napis mieści się w strefie dolnej, zaś
górną wypełnia kompozycja figuralna zawarta
w wyprofilowanej wnęce. Przedstawienia uka-
zują dwa warianty ikonograficzne tematu ado-
racji tronującej Matki Boskiej. W Siennie
i Piotrawinie zajmuje ona miejsce centralne,
a święci i fundatorzy umieszczeni są syme-
trycznie po bokach. Na płytach późniejszych
Maria tronuje po prawej stronie, zaś lewą zaj-
muje donator i polecający go święty.
O wyborze Marii trzymającej młodociane-
29
R. LII, 1990, Nr 1—2
PL ISSN 0006—3967
PRZEMYSŁAW MROZOWSKI
Warszawa, Zamek Królewski
TABLICE EREKCYJNE
Z KRĘGU ZBIGNIEWA OLEŚNICKIEGO
Około roku 1438 w prezbiterium kościoła
parafialnego w Siennie wmontowana została
okazała płyta kamienna, upamiętniająca wcze-
śniejszą nieco fundację tamtejszej świątyni
(il. l)1. W inskrypcyjnym obramieniu pomie-
szczono płaskorzeźbę, która ukazuje tronującą
Marię z Dzieciątkiem oraz wojewodę sando-
mierskiego, Dobiesława z Oleśnicy prezentu-
jącego na kolanach model wzniesionego swym
sumptem kościoła. Towarzyszy mu klęcząca po
przeciwnej stronie małżonka — Katarzyna
z Bożegodaru, zaś parę donatorów polecają
Marii stojący za ich plecami święci protekto-
rzy: Zygmunt i Katarzyna aleksandryjska.
Fundację w Siennie upamiętnia przedstawie-
nie, którego temat należy do bardzo rozpow-
szechnionych w sztuce średniowiecznej — wi-
zerunki tronującej Marii adorowanej przez
klęczących donatorów replikowano w kilku
wariantach ikonograficznych w setkach egzem-
plarzy. W XIV i XV w. rzadko jednak temat
ten łączono z dedicatio, aby upamiętniać
fundacje architektoniczne. W Polsce, wśród
zachowanych dwudziestu pięciu gotyckich tab-
lic erekcyjnych, tylko pięć powtarza przed-
stawienie z płyty w Siennie. Ten wyjątkowy
zespół łączy nie tylko ikonografia, ale także
krąg bliskich sobie fundatorów: bratanek Do-
biesława z Oleśnicy Zbigniew, biskup krakow-
ski i kardynał, podobną płytą upamiętnił w
1440 r. fundację kościoła w Piotrawinie, w
1452 kolegiaty w Bodzentynie, wreszcie w 1453
Bursy Jerozolimskiej w Krakowie (il. 2—4).
Z inicjatywy Jana Długosza, wieloletniego se-
kretarza, powiernika i egzekutora testamentu
kardynała, powstały zaś tablice w kolegiacie
wiślickiej w 1464 r. i w 1480 dla kolegium
Psałterzystów na Wawelu (il. 5 i 6) 2. Nie-
zwykle interesujący ze względu na treści
ideowe zespół nigdy nie stał się przedmiotem
odrębnego opracowania, mimo że także pod
względem artystycznym dzieła te prezentują
poziom wysoki i zasługują na wnikliwszą ana-
lizę.
Tablice różnią się kompozycyjnie, a częś-
ciowo także ikonograficznie; starsze, fundowa-
ne przez Oleśnickich, to podłużne prostokąty,
gdzie przedstawienie ujęte jest w inskrypcyj-
ne obramienie. Na płytach Długosza, piono-
wych, napis mieści się w strefie dolnej, zaś
górną wypełnia kompozycja figuralna zawarta
w wyprofilowanej wnęce. Przedstawienia uka-
zują dwa warianty ikonograficzne tematu ado-
racji tronującej Matki Boskiej. W Siennie
i Piotrawinie zajmuje ona miejsce centralne,
a święci i fundatorzy umieszczeni są syme-
trycznie po bokach. Na płytach późniejszych
Maria tronuje po prawej stronie, zaś lewą zaj-
muje donator i polecający go święty.
O wyborze Marii trzymającej młodociane-
29