DOI issue:
Nr. 3-4
DOI article:Recenzje - Książki
DOI article:Bernatowicz, Tadeusz: [Rezension von: S. V. Marceleva, Pomniki mastackaj i kultury Bielarusi]
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48734#0412
Biuletyn Historii Sztuki
R. LII, 1990, Nr 3—4
PL ISSN 0006-3967
TADEUSZ BERNATOWICZ
Warszawa.
„Pomniki mastackaj kultury Bielarusi. Novyja dasledavanni". Pod red. S. V. Mar-
celeva, Minsk 1989, ss. 204, il. 99
Instytut Nauk o Sztuce, Etnografii i Folklo-
ru Białoruskiej Akademii Nauk wydał w 1989
r. kolejny zbiór artykułów poświęconych kul-
turze artystycznej na terenach Białorusi \ Re-
daktorem naukowym wydanego w języku bia-
łoruskim tomu jest S. V. Marcelev 2, zaś wstę-
pem poprzedziła V. V. Cereśćatova. Trzydzieści
dziewięć krótkich tekstów, przeważnie autor-
stwa pracowników wspomnianej instytucji po-
dzielono na pięć działów: sztuki plastyczne,
sztuka dekoracyjno-użytkowa, architektura,
historia kultury oraz archeologia. W niniejszej
recenzji skoncentrowano się jedynie na wybra-
nych artykułach, mogących zainteresować pol-
skiego badacza sztuki nowożytnej.
V. F. Srnatau, badacz białoruskich ilustracji
książkowych, tym razem bliższą uwagę poświę-
cił drzeworytowi Zwiastowanie znajdującym
się w modlitewniku dla podróżnych Malaja
Podroźnaja Knizyca wydanej przez Francisz-
ka Skoryny (Wilno 1522) 3. Na podstawie ana-
lizy ikonograficznej Autor stwierdził, że kom-
pozycja ryciny wywodzi się nie z tradycji bi-
zantyjskiej lecz zachodnioeuropejskiej. Srnatau
uważa, polemizując z poglądami wyrażonymi
we wcześniejszych opracowaniach białoruskich,
że grafika Skoryna nie jest wiernym naśladow-
nictwem kompozycji z dzieła Hartmanna Sche-
dela Chronicarum liber... (Norymberga 1493)
lecz jest twórczą transformacją.
Niesłabnące zainteresowanie naukowców
białoruskich Franciszkiem Skoryną i jego dzia-
łalnością, mimo sporej literatury na ten temat
jest ze wszech miar zrozumiałe. Rusin z Połoc-
ka, studiujący w Krakowie i Padwie, prowadził
w Wilnie w latach 1519—1525 pierwszą na te-
renie Wielkiego Księstwa Litewskiego drukar-
nię wydającą książki w języku „ruskim",
z którego w końcu XVI w. wykształcił się ję-
zyk białoruski 4.
Również artykuł A. M. Pikulik dotyczy bia-
łoruskiej grafiki ilustracyjnej 5. Autorka przypi-
suje szereg niesygnowanych rycin znajdują-
cych się w śpiewniku religijnym zatytułowa-
nym Irmołoj (wyd. 1700) jednemu z wybitniej-
szych przedstawicieli tzw. mohylewskiej szkoły
rytowniczej — Fiodorowi Angielejko.
A. J. Chadyka zajął się analizą obrazu
określanego w białoruskiej literaturze jako
Matka Boska z donatorami 6. Pierwotnie znaj-
dował się on w jezuickim kościele Matki Bos-
kiej Łaskawej w Krzywoszynie a datowany
był na ok. 1680 r. Na podstawie inwentarza
tego kościoła z 1774 r. Autor ustala, że jest to,
uznawany za cudowny, obraz Matki Boskiej
ze śś. Ignacym i Ksawerym a datuje na prze-
łom XVI i XVII w.7 Uważa również, że św.
Ignacy posiada rysy Mikołaja Krzysztofa Ra-
dziwiłła „Sierotki" (zm. 1616), ofiarodawcy
klucza Lipskiego z Krzywoszynem jezuitom.
Natomiast twarz św. Ksawerego miałaby być
podobna do kardynała Jerzego Radziwiłła (zm.
1600), który pomagał przy organizowaniu misji
jezuickiej. Rozważania swoje Chadyka poparł
obszerną literaturą, wykorzystując częściowo
kwerendy archiwalne. Niemniej jednak budzi
400
R. LII, 1990, Nr 3—4
PL ISSN 0006-3967
TADEUSZ BERNATOWICZ
Warszawa.
„Pomniki mastackaj kultury Bielarusi. Novyja dasledavanni". Pod red. S. V. Mar-
celeva, Minsk 1989, ss. 204, il. 99
Instytut Nauk o Sztuce, Etnografii i Folklo-
ru Białoruskiej Akademii Nauk wydał w 1989
r. kolejny zbiór artykułów poświęconych kul-
turze artystycznej na terenach Białorusi \ Re-
daktorem naukowym wydanego w języku bia-
łoruskim tomu jest S. V. Marcelev 2, zaś wstę-
pem poprzedziła V. V. Cereśćatova. Trzydzieści
dziewięć krótkich tekstów, przeważnie autor-
stwa pracowników wspomnianej instytucji po-
dzielono na pięć działów: sztuki plastyczne,
sztuka dekoracyjno-użytkowa, architektura,
historia kultury oraz archeologia. W niniejszej
recenzji skoncentrowano się jedynie na wybra-
nych artykułach, mogących zainteresować pol-
skiego badacza sztuki nowożytnej.
V. F. Srnatau, badacz białoruskich ilustracji
książkowych, tym razem bliższą uwagę poświę-
cił drzeworytowi Zwiastowanie znajdującym
się w modlitewniku dla podróżnych Malaja
Podroźnaja Knizyca wydanej przez Francisz-
ka Skoryny (Wilno 1522) 3. Na podstawie ana-
lizy ikonograficznej Autor stwierdził, że kom-
pozycja ryciny wywodzi się nie z tradycji bi-
zantyjskiej lecz zachodnioeuropejskiej. Srnatau
uważa, polemizując z poglądami wyrażonymi
we wcześniejszych opracowaniach białoruskich,
że grafika Skoryna nie jest wiernym naśladow-
nictwem kompozycji z dzieła Hartmanna Sche-
dela Chronicarum liber... (Norymberga 1493)
lecz jest twórczą transformacją.
Niesłabnące zainteresowanie naukowców
białoruskich Franciszkiem Skoryną i jego dzia-
łalnością, mimo sporej literatury na ten temat
jest ze wszech miar zrozumiałe. Rusin z Połoc-
ka, studiujący w Krakowie i Padwie, prowadził
w Wilnie w latach 1519—1525 pierwszą na te-
renie Wielkiego Księstwa Litewskiego drukar-
nię wydającą książki w języku „ruskim",
z którego w końcu XVI w. wykształcił się ję-
zyk białoruski 4.
Również artykuł A. M. Pikulik dotyczy bia-
łoruskiej grafiki ilustracyjnej 5. Autorka przypi-
suje szereg niesygnowanych rycin znajdują-
cych się w śpiewniku religijnym zatytułowa-
nym Irmołoj (wyd. 1700) jednemu z wybitniej-
szych przedstawicieli tzw. mohylewskiej szkoły
rytowniczej — Fiodorowi Angielejko.
A. J. Chadyka zajął się analizą obrazu
określanego w białoruskiej literaturze jako
Matka Boska z donatorami 6. Pierwotnie znaj-
dował się on w jezuickim kościele Matki Bos-
kiej Łaskawej w Krzywoszynie a datowany
był na ok. 1680 r. Na podstawie inwentarza
tego kościoła z 1774 r. Autor ustala, że jest to,
uznawany za cudowny, obraz Matki Boskiej
ze śś. Ignacym i Ksawerym a datuje na prze-
łom XVI i XVII w.7 Uważa również, że św.
Ignacy posiada rysy Mikołaja Krzysztofa Ra-
dziwiłła „Sierotki" (zm. 1616), ofiarodawcy
klucza Lipskiego z Krzywoszynem jezuitom.
Natomiast twarz św. Ksawerego miałaby być
podobna do kardynała Jerzego Radziwiłła (zm.
1600), który pomagał przy organizowaniu misji
jezuickiej. Rozważania swoje Chadyka poparł
obszerną literaturą, wykorzystując częściowo
kwerendy archiwalne. Niemniej jednak budzi
400