Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (52.1990)

PRZEGLĄD LITERATURY

Jerzy Kowalczyk, Polska kultura artysty-
czna w czasach Jana Kochanowskiego (w:)
Jan Kochanowski 1584—1984. Epoka —
Twórczość — Recepcja, Lublin 1989, t. I,
s. 93—112
Artykuł jest polemiczną w założeniu, i ko-
rygującą niektóre sformułowania zawarte w
klasycznej, choć już nieco przestarzałej bo na-
pisanej w 1932 roku pracy Stefana Komornic-
kiego Kultura artystyczna w Polsce czasów
odrodzenia. Sztuki plastyczne, próbą synte-
tycznego ujęcia kultury artystycznej czasów
Zygmunta Augusta. Autor zarysowuje jej
obraz poprzez omówienie pięciu wybranych
zagadnień. 1) Mecenasi i artyści — gdzie za-
stanawia się nad definicją mecenatu oraz
problemem czy pojęcie to można odnosić do
artystycznych poczynań Zygmunta Starego.
Mniej wątpliwości wzbudza ono w odniesieniu
do działalności Zygmunta Augusta w dziedzi-
nie sztuk plastycznych i muzyki. Jednakże
o polityce artystycznej w znaczeniu państwo-
wym można dopiero mówić za panowania
Stefana Batorego. 2) Dysponenci sztuki —
zwraca uwagę, iż polscy fundatorzy byli nie
tylko zleceniodawcami, lecz posiadali świado-
mość problemów artystycznych czemu dawali

wyraz w swych upodobaniach artystycznych
co przejawiało się m.in. w sporach z architek-
tami czy rzeźbiarzami. 3) Odbiór dzieła sztu-
ki — wiąże się z punktem poprzednim bowiem
w czasach Kochanowskiego podniósł się po-
ziom odbioru dzieł sztuki, co znajduje potwier-
dzenie w przytaczanych tekstach z epoki, w
których odbiorcy wypowiadają się o malarst-
wie portretowym czy flamandzkich arrasach
Zygmunta Augusta. 4) Język sztuki.— w okre-
sie tym widoczny jest nie tylko wzrost świa-
domości problemów artystycznych, lecz także
wzbogacenie zasobu określeń. Wprowadzono
wówczas do języka polskiego wiele określeń
z zakresu estetyki, zaczerpniętych z języka
włoskiego i łaciny. Przyczyniły się do tego
zarówno tłumaczenia dzieł obcojęzycznych jak
również pierwszy słownik łacińsko-polski
Jana Mączyńskiego wydany w 1564 roku.
5) Kierunki artystyczne — wielokierunkowość
orientacji artystycznych była w dużej mierze
wynikiem różnorodności tradycji kulturowych
w wielonarodowościowym państwie. Zdaniem
Autora „O skierowaniu zamówienia do danego
artysty, ośrodka czy kraju nie decydował kie-
runek stylowy, ale wysoka jakość artystyczna
i doskonałość techniczna".
Mieczysław Morka

Miscellanea źródłowe do historii kultury
i sztuki Torunia, oprac. B. Dybaś i M. Far-
biszewski, Źródła i materiały do dziejów
sztuki polskiej pod redakcją M. Arszyń-
skiego t. XXII, Wrocław 1989 ss. 196 + 2
nlb. ilustr.
Książka ta, tym cenniejsza, iż wśród opu-
blikowanych dotychczas źródeł historycznych,
tylko nieliczne poświęcone były wyłącznie
problematyce artystycznej i kulturalnej, jest
zwiastunem kolejnych tomów edycji źródło-
wych, przygotowywanych do druku przez Pra-
cownię Pomorską Instytutu Sztuki PAN. Opra-

cowano ją, jak zaznaczył w przedmowie re-
daktor naukowy tomu Marian Biskup, głównie
z myślą o potrzebach badaczy kultury artys-
tycznej, a więc historyków sztuki, konserwa-
torów, muzealników.
Wybór zawiera 8 tekstów źródłowych z lat
1565—1782 o dość zróżnicowanej objętości, in-
formujących przede wszystkim o wyglądzie
nowożytnego Torunia, jego najważniejszych
budowlach sakralnych i świeckich, istniejących
i planowanych fortyfikacjach oraz innych
obiektach inżynierskich (np. moście na Wiśle).
Materiały te przedstawiono w kolejności chro-
nologicznej, opatrując je następującymi tytu-
łami: — Rachunki z przebudowy klasztoru

199