DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Przegląd literatury
DOI article:Boberski, Wojciech: [Rezension von: Jan Tajchman, Stropy drewniane w Polsce - propozycja systematyki]
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48734#0205
PRZEGLĄD LITERATURY
JAN TAJCHMAN, Stropy drewniane w
Polsce — propozycja systematyki, Warsza-
wa 1989 Ośrodek Dokumentacji Zabytków
(Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Za-
bytków, seria C, Studia i Materiały t. IV),
ss. 62—154 il. summ., nakład 500 egz.,
ISS 0860-326X
Dzieje architektury ujmowane w katego-
riach analizy stylowej lub znaczeniowej na
ogół pomijają pierwotny w procesie twórczym
aspekt technologiczno-warsztatowy. Związane
z tą sferą pojęcia i terminy bywają stosowane
arbitralnie. Ich sprecyzowanie, a przede wszy-
stkim powiązanie z konkretnym materiałem
zabytkowym przynosi specjalistyczną wiedzę,
bliższą konserwatorom niż historykom sztuki,
poszukującym zazwyczaj ideowych i estetycz-
nych kontekstów. Praca toruńskiego badacza
Jana Tajchmana opublikowana w ramach Re-
sortowego Programu Badań Podstawowych za-
wiera propozycję systematyki stropów drew-
nianych przygotowaną na podstawie analizy
konstrukcji i dekoracji obiektów zachowanych
w obecnych granicach Polski i powstałych od
XIV od pocz. XIX w. Stanowi jednocześnie
pierwszy tak całościowy zarys historii posz-
czególnych odmian stropów, wskazując (o ile
było to możliwe w obecnej fazie badań) na
ich chronologiczne i regionalne mutacje oraz
genetyczne uwarunkowania. Jest znacznie roz-
szerzoną, lecz nie zmienioną pod względem ge-
neralnych klasyfikacji, wersją artykułu opub-
likowanego przez autora dwa lata wcześniej
(„Kwartalnik Architektury i Urbanistyki"
XXXII, 1987 z. 3/4). We wstępie znalazły się
metodyczne wskazówki pomocne w określeniu
stopnia autentyczności i datowania konstrukcji
stropu. Definiując jej elementy składowe autor
scharakteryzował rodzaje zakończeń belek,
stwierdzając, że ich zasadnicze formy, ukształ-
towane już w XV w. nie są argumentem cza-
tującym, natomiast ich występowanie wyka-
zuje regionalne prawidłowości. Zrąb pracy
tworzą omówienia czterech podstawowych grup
stropów drewnianych (1. belkowe, 2. kaseto-
nowe i ramowe, 3. płaskie, 4. drewniano-cera-
miczne) podzielonych na dalsze typy i odmia-
ny. W tym wielostopniowym systemie więcej
uwagi poświęcono drugiej grupie rozwiązań,
stanowiącym ciesielsko-stolarskie konstrukcje
o dużych walorach dekoracyjnych. Niejako
nadprogramowo autor zajął się rekonstrukcją
pierwotnego kształtu kasetonowego stropu
z głowami w Sali Poselskiej na Wawelu. Ze-
stawiając informacje z kontraktu (1533) i in-
wentarza (1739) — przytoczone w aneksach,
zaproponował rozwiązanie tego swoistego geo-
metrycznego rebusu zbliżone do układu mo-
zaiki podłogowej tzw. świątyni Bachusa, spo-
pularyzowanego później przez traktat Serlia
(1559 r.). Wplecione w ten układ głowy wa-
welskie umieszczono wg autora wokół wy-
pełnionych rozetami kasetonów. Jakkolwiek
logiczna i sugestywna hipoteza J. Tajchmana
wymagałaby innych weryfikacji, a przede
wszystkim powiązania z ideowym programem
dekoracji, którego istnienia w Pierwszej Sali
Rzeczypospolitej należałoby się spodziewać.
W zakończeniu autor kreśli ogólną linię ewo-
lucji drewnianych stropów i omawia regional-
ną ich specyfikę, zaobserwowaną w obiektach
z Krakowa, Poznania, Wrocławia, Torunia,
Lublina, Zamościa i Jarosławia. Pracę uzupeł-
nia bibliografia przedmiotu oraz bogaty ma-
teriał ilustracyjny. Uściślenia leksykalne i ty-
pologiczne, znakomicie uczytelnione poglądowy-
mi rysunkami i fotografiami reprezentatyw-
nych przykładów, stanowić mogą warsztatowo-
-metodologiczną podstawę dla konserwatorów
i historyków architektury.
Wojciech Boberski
197
JAN TAJCHMAN, Stropy drewniane w
Polsce — propozycja systematyki, Warsza-
wa 1989 Ośrodek Dokumentacji Zabytków
(Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Za-
bytków, seria C, Studia i Materiały t. IV),
ss. 62—154 il. summ., nakład 500 egz.,
ISS 0860-326X
Dzieje architektury ujmowane w katego-
riach analizy stylowej lub znaczeniowej na
ogół pomijają pierwotny w procesie twórczym
aspekt technologiczno-warsztatowy. Związane
z tą sferą pojęcia i terminy bywają stosowane
arbitralnie. Ich sprecyzowanie, a przede wszy-
stkim powiązanie z konkretnym materiałem
zabytkowym przynosi specjalistyczną wiedzę,
bliższą konserwatorom niż historykom sztuki,
poszukującym zazwyczaj ideowych i estetycz-
nych kontekstów. Praca toruńskiego badacza
Jana Tajchmana opublikowana w ramach Re-
sortowego Programu Badań Podstawowych za-
wiera propozycję systematyki stropów drew-
nianych przygotowaną na podstawie analizy
konstrukcji i dekoracji obiektów zachowanych
w obecnych granicach Polski i powstałych od
XIV od pocz. XIX w. Stanowi jednocześnie
pierwszy tak całościowy zarys historii posz-
czególnych odmian stropów, wskazując (o ile
było to możliwe w obecnej fazie badań) na
ich chronologiczne i regionalne mutacje oraz
genetyczne uwarunkowania. Jest znacznie roz-
szerzoną, lecz nie zmienioną pod względem ge-
neralnych klasyfikacji, wersją artykułu opub-
likowanego przez autora dwa lata wcześniej
(„Kwartalnik Architektury i Urbanistyki"
XXXII, 1987 z. 3/4). We wstępie znalazły się
metodyczne wskazówki pomocne w określeniu
stopnia autentyczności i datowania konstrukcji
stropu. Definiując jej elementy składowe autor
scharakteryzował rodzaje zakończeń belek,
stwierdzając, że ich zasadnicze formy, ukształ-
towane już w XV w. nie są argumentem cza-
tującym, natomiast ich występowanie wyka-
zuje regionalne prawidłowości. Zrąb pracy
tworzą omówienia czterech podstawowych grup
stropów drewnianych (1. belkowe, 2. kaseto-
nowe i ramowe, 3. płaskie, 4. drewniano-cera-
miczne) podzielonych na dalsze typy i odmia-
ny. W tym wielostopniowym systemie więcej
uwagi poświęcono drugiej grupie rozwiązań,
stanowiącym ciesielsko-stolarskie konstrukcje
o dużych walorach dekoracyjnych. Niejako
nadprogramowo autor zajął się rekonstrukcją
pierwotnego kształtu kasetonowego stropu
z głowami w Sali Poselskiej na Wawelu. Ze-
stawiając informacje z kontraktu (1533) i in-
wentarza (1739) — przytoczone w aneksach,
zaproponował rozwiązanie tego swoistego geo-
metrycznego rebusu zbliżone do układu mo-
zaiki podłogowej tzw. świątyni Bachusa, spo-
pularyzowanego później przez traktat Serlia
(1559 r.). Wplecione w ten układ głowy wa-
welskie umieszczono wg autora wokół wy-
pełnionych rozetami kasetonów. Jakkolwiek
logiczna i sugestywna hipoteza J. Tajchmana
wymagałaby innych weryfikacji, a przede
wszystkim powiązania z ideowym programem
dekoracji, którego istnienia w Pierwszej Sali
Rzeczypospolitej należałoby się spodziewać.
W zakończeniu autor kreśli ogólną linię ewo-
lucji drewnianych stropów i omawia regional-
ną ich specyfikę, zaobserwowaną w obiektach
z Krakowa, Poznania, Wrocławia, Torunia,
Lublina, Zamościa i Jarosławia. Pracę uzupeł-
nia bibliografia przedmiotu oraz bogaty ma-
teriał ilustracyjny. Uściślenia leksykalne i ty-
pologiczne, znakomicie uczytelnione poglądowy-
mi rysunkami i fotografiami reprezentatyw-
nych przykładów, stanowić mogą warsztatowo-
-metodologiczną podstawę dla konserwatorów
i historyków architektury.
Wojciech Boberski
197