Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (52.1990)

PRZEGLĄD LITERATURY

połowy XVIII w. Dalej omówiono początki sty-
lu pejzażowego, parki ostatniej tercji XVIII w.,
wczesny klasycyzm i nurt romantyczny. Ko-
lejny rozdział to rozkwit stylu pejzażowego w
1. połowie XIX wieku a następnie naturalizm
i eklektyzm drugiej połowy stulecia i sztuka
ogrodowa początków XX wieku.
Część druga, będąca wspólnym dziełem obu
autorów, to charakterystyka i dzieje poszcze-
gólnych zespołów ogrodowo-pałacowych, dwor-
skich i cenniejszych ogrodów botanicznych
różnych regionów w układzie topograficznym
i chronologicznym. Omówione zostały w niej
ogrody moskiewskie i podmoskiewskie (m.in.
Izmaiłowo, Kuskowo, Ostankino), ogrody w re-
jonie Petersburga (Carskie Sioło, Pawłowsk
i in.), znaczniejsze ogrody Ukrainy (m.in. Zo-
fiówka) oraz ogrody na Krymie. Wedle słów
zawartych we wstępie omówione ogrody miały
zasadnicze znaczenie w rozwoju sztuki ogrodo-
wej w Rosji.
W zakończeniu autorzy jeszcze raz podkre-
ślają związki sztuki ogrodowej w Rosji z ogól-
nym rozwojem tej dyscypliny w Europie przy
Atlas pamjatnikov architektury i memorial'-
nych kompleksov Belorussii red. V. A. Can-
turija, Minsk 1988, ss. 100, tabl. 39.
Kolejny, drugi tom Atlasu... zawiera 39 ta-
blic z rysunkami pomiarowymi zabytków ar-
chitektury, znajdujących się na terenie Biało-
rusi. Uzupełnieniem ich są fotografie oraz krót-
kie noty zawierające opis i historię obiektów.
Pomiarów dokonali pracownicy i studenci Ka-
tedry Teorii i Historii Architektury Instytutu
Politechnicznego w Mińsku. W zamierzeniu re-
daktora, publikacja ta ma stanowić materiał
pomocniczy dla studentów architektury. Stąd
duże zróżnicowanie funkcji i stylów prezento-
wanych obiektów.
Obszerne miejsce wśród publikowanych ry-
sunków zajmuje architektura sakralna. Spo-
śród świątyń katolickich uwzględnione zostały,
m.in. parafialne fundacje Mikołaja Krzysztofa

jednoczesnym zachowaniu lokalnej odrębnoś-
ci. Zwracają też uwagę na potrzebę innego
spojrzenia na dawne parki jako jeden z ele-
mentów rozwoju kultury i historii kraju i po-
trzebę ich ochrony. Lecz żeby wiedzieć jak
i co należy chronić, trzeba znać co miało się
w przeszłości, co ma się obecnie i co można
stracić bezpowrotnie. Temu celowi m.in. ma
służyć ta książka. Autorzy przeznaczyli ją nie
tylko dla historyków sztuki, architektów, ar-
tystów, dendrologów i pracowników muzeal-
nych, lecz też dla wszystkich, którzy intere-
sują się architekturą krajobrazu.
Książka jest bogato ilustrowana, zawiera
wiele planów historycznych i obfitą ikonogra-
fię. Plany współczesne, ilustrujące stan zacho-
wania, wyposażone są w skalę i orientację, co
nie jest regułą w książkach radzieckich. Na
końcu książki zamieszczone są aneksy z tek-
stami źródłowymi oraz obszerny słownik ter-
minów architektonicznych i ogrodowych a tak-
że bogaty wykaz literatury przedmiotu.
MARTA JANKOWSKA
Radziwiłła w Czarnawczycach i Świerżniu a
ponadto kościoły klasztorne w Grodnie (bry-
gidek, franciszkanów, bernardynów), Kniaży-
cach (dominikanów) oraz Michaliszkach (augu-
stianów). Cerkwie, których znaczną część sta-
nowią dawne świątynie unickie jak np. muro-
wana cerkiew w Różanej czy wspaniały zespół
bazyliański w Borunach, uzupełniają interesu-
jące obiekty drewniane z XVIII i XIX w. by
wymienić Dawidgródek, Kożangródek czy Ho-
mel.
W zespole pomiarów architektury świeckiej
odnotować należy klasycystyczne pałace w Ra-
dziwiłłmontach (1780—1783, proj. Carlo Spam-
pani), Szczorsach (1770—1776, proj. Józef de
Sacco i Carlo Spampani, wyk. Jakub Gabriel),
Zalesiu (1802—1822, proj. Michał Szulc, wyk.
Józef Poussier), Chalczu (pocz. XIX w.) oraz
Wysokim Litewskim (ok. 1820).
Pewnym mankamentem tej cennej dla his-

415