DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Kowalczyk, Jerzy: Pomnik Erazma Kretkowskiego w Bazylice św. Antoniego w Padwie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48734#0061
Biuletyn Historii Sztuki
•R. LII, 1990, Nr 1—2
PL ISSN 0006—3967
JERZY KOWALCZYK
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
POMNIK ERAZMA KRETKOWSKIEGO
W BAZYLICE ŚW. ANTONIEGO W PADWIE
Wśród polskich pamiątek z XVI wieku
w Bazylice św. Antoniego w Padwie, wyróż-
nia się wysokim poziomem artystycznym na-
grobek z popiersiem z brązu Erazma Kretkow-
skiego kasztelana gnieźnieńskiego, z lat 1558—
60, umieszczony w kaplicy polskiej św. Sta-
nisława biskupa (dawniej S. Bartolomeo), na
czołowej ścianie, po prawej stronie ołtarza. Po-
piersie ustawione jest na kamiennej konsoli
w formie woluty zaopatrzonej herbem; niżej
został umieszczony podłużny, ozdobnie obrze-
żony kartusz z inskrypcją epitafijną (il. 1).
Stan badań
Nagrobek Kretkowskiego budził od dawna
zainteresowanie nie tylko historyków sztuki,
ale także historyków literatury. Dzieło to bo-
wiem łączy w sobie portret rzeźbiony o wy-
sokich walorach artystycznych z epitafium ła-
cińskim, ułożonym przez Jana Kochanowskie-
go. Pomnik padewski doczekał się w XIX
i XX wieku — oprócz wielu wzmianek —
czterech artykułów pióra włoskich i polskich
uczonych.
Już w roku ukończenia dzieła, historyk
i kanonik padewski, Bernardino Scardeone za-
mieścił epitafium z pomnika polskiego senato-
ra w zbiorze inskrypcji wyrytych na pomni-
kach wybitnych cudzoziemców zmarłych w
Padwie b Napisy padewskie, łącznie z epita-
Al caro Padre Filippo Galio
fium Kretkowskiego powtórzył za Scardeonem
niemiecki humanista Laurentius Schrederus
w wielkim kompendium o zabytkach epigra-
fiki włoskiej, opublikowanym w 1592 r.2 Zre-
sztą sam autor epitafium, Jan Kochanowski,
pod koniec życia zamieścił utwór w nieco
zmienionej, udoskonalonej wersji w zbiorze
epigramatów wydanych w Krakowie w 1584 r.3
Również polihistor Szymon Starowolski, który
kilkakrotnie był w Italii, autor wielkiego zbio-
ru inskrypcji wydanego w 1655 r., cytuje epi-
tafium Kretkowskiego obok kilku inskrypcji
z polskich pomników w Bazylice św. Anto-
niego w Padwie 4.
We wszystkich nieco obszerniejszych prze-
wodnikach po Padwie i Bazylice z XIX wieku
zwracano uwagę na pomnik Kretkowskiego
i znajdujące się w nim popiersie z brązu di
ignoto ma valente artista5. Badania naukowe
nad omawianym dziełem rozpoczęły się już w
poł. XIX w. Pierwszym badaczem, który bli-
żej zainteresował się nagrobkiem był historyk
franciszkanin Bernardo Gonzati. W monumen-
talnym dziele o Bazylice S. Antonio nie tylko
przytoczył skrupulatnie inskrypcję, ale podał
informację historyczną o Erazmie Kretkow-
skim (powołując się na herbarz Szymona Okol-
skiego z 1641 r.). Na podstawie własnych ba-
dań źródłowych Gonzati wspomniał o perype-
tiach związanych z umieszczeniem tego na-
53
•R. LII, 1990, Nr 1—2
PL ISSN 0006—3967
JERZY KOWALCZYK
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
POMNIK ERAZMA KRETKOWSKIEGO
W BAZYLICE ŚW. ANTONIEGO W PADWIE
Wśród polskich pamiątek z XVI wieku
w Bazylice św. Antoniego w Padwie, wyróż-
nia się wysokim poziomem artystycznym na-
grobek z popiersiem z brązu Erazma Kretkow-
skiego kasztelana gnieźnieńskiego, z lat 1558—
60, umieszczony w kaplicy polskiej św. Sta-
nisława biskupa (dawniej S. Bartolomeo), na
czołowej ścianie, po prawej stronie ołtarza. Po-
piersie ustawione jest na kamiennej konsoli
w formie woluty zaopatrzonej herbem; niżej
został umieszczony podłużny, ozdobnie obrze-
żony kartusz z inskrypcją epitafijną (il. 1).
Stan badań
Nagrobek Kretkowskiego budził od dawna
zainteresowanie nie tylko historyków sztuki,
ale także historyków literatury. Dzieło to bo-
wiem łączy w sobie portret rzeźbiony o wy-
sokich walorach artystycznych z epitafium ła-
cińskim, ułożonym przez Jana Kochanowskie-
go. Pomnik padewski doczekał się w XIX
i XX wieku — oprócz wielu wzmianek —
czterech artykułów pióra włoskich i polskich
uczonych.
Już w roku ukończenia dzieła, historyk
i kanonik padewski, Bernardino Scardeone za-
mieścił epitafium z pomnika polskiego senato-
ra w zbiorze inskrypcji wyrytych na pomni-
kach wybitnych cudzoziemców zmarłych w
Padwie b Napisy padewskie, łącznie z epita-
Al caro Padre Filippo Galio
fium Kretkowskiego powtórzył za Scardeonem
niemiecki humanista Laurentius Schrederus
w wielkim kompendium o zabytkach epigra-
fiki włoskiej, opublikowanym w 1592 r.2 Zre-
sztą sam autor epitafium, Jan Kochanowski,
pod koniec życia zamieścił utwór w nieco
zmienionej, udoskonalonej wersji w zbiorze
epigramatów wydanych w Krakowie w 1584 r.3
Również polihistor Szymon Starowolski, który
kilkakrotnie był w Italii, autor wielkiego zbio-
ru inskrypcji wydanego w 1655 r., cytuje epi-
tafium Kretkowskiego obok kilku inskrypcji
z polskich pomników w Bazylice św. Anto-
niego w Padwie 4.
We wszystkich nieco obszerniejszych prze-
wodnikach po Padwie i Bazylice z XIX wieku
zwracano uwagę na pomnik Kretkowskiego
i znajdujące się w nim popiersie z brązu di
ignoto ma valente artista5. Badania naukowe
nad omawianym dziełem rozpoczęły się już w
poł. XIX w. Pierwszym badaczem, który bli-
żej zainteresował się nagrobkiem był historyk
franciszkanin Bernardo Gonzati. W monumen-
talnym dziele o Bazylice S. Antonio nie tylko
przytoczył skrupulatnie inskrypcję, ale podał
informację historyczną o Erazmie Kretkow-
skim (powołując się na herbarz Szymona Okol-
skiego z 1641 r.). Na podstawie własnych ba-
dań źródłowych Gonzati wspomniał o perype-
tiach związanych z umieszczeniem tego na-
53