Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (52.1990)

Biuletyn Historii Sztuki
R. LII, 1990, Nr 3—4
PL ISSN 0006—3967

PRZEGLĄD L

I T E R A TURY

Lietuvos TSR Istorijos ir Kulturos Pamin-
klu Sąvadas 1: Vilnius, Vilnius, Vyraiu-
sioji Enciklopediju Redakcjia, 1988, ss.
592, il. nlb. barw. 325, cz.b. 568, rys. 280
Po wydanych w latach 80-tych katalogach
zabytków Ukrainy i Białorusi ukazał się opra-
cowany przez Akademię Sztuki LTSR we
współpracy z Ministerstwem Kultury LTSR
katalog Wilna. Stanowi on tom pierwszy zapo-
wiadanej przez wydawcę serii mającej objąć
w pozostałych czterech tomach zabytki historii
i kultury Litwy w podziale na regiony północ-
ny, południowy, wschodni i zachodni.
Katalog wileński różni się od polskiego ka-
talogu zabytków nie tylko formatem (zbliżo-
nym do A4), trójszpaltowym układem i znacz-
nie lepszym poziomem poligraficznym (dużo
kolorowych ilustracji, liczne plany, przekroje,
aksonometrie), ale przede wszystkim zakresem
tematycznym i chronologicznym. Obejmuje bo-
wiem, podobnie jak katalog białoruski, zarów-
no zabytki architektury, plastyki czy rze-
miosła, jak i cmentarze, wybrane pomniki na-
grobne, muzea, teatry, informacje o wybitnych
przedstawicielach kultury i działaczach poli-
tycznych. Zawiera obiekty XX-wieczne, a na-
wet dzieła współczesne. Szczególnie wiele
miejsca poświęcone jest architekturze.
Tom składa się z przedmowy od wydawców,
dwóch rozdziałów ogólnych zatytułowanych:
Zabytki historii i kultury na Litwie oraz
Wilno, a także części katalogowej i indeksów.
Rozdział pierwszy zawiera opis statystyczny
zachowanych na terenie całej Litwy zabytków
historii, archeologii, urbanistyki i architektury
oraz sztuk plastycznych. Opis ten uzupełnia
tabelka, z której wynika, że na 1151 zareje-
strowanych zabytków architektury i urbani-
styki istniejących w całej Litwie, na samo Wil-
no przypada ok. 20% (246). Przedstawiono

także historię ochrony zabytków doprowadzo-
ną do 1985 r.
Rozdział następny obejmujący zarys historii
i rozwoju urbanistycznego Wilna może wzbu-
dzać zastrzeżenia zwłaszcza w części poświęco-
nej wiekom od XVI do XVIII (potraktowa-
nej nazbyt skrótowo) a także okresowi dwu-
dziestolecia międzywojennego. Jest w nim zbyt
wiele informacji o charakterze ideologiczno-
-propagandowym. Podobny zarzut można wy-
sunąć odnośnie selekcji obiektów w części ka-
talogowej. Z tego punktu widzenia wydaje się,
że tom wileński został wydany o dwa lata za
wcześnie.
W części katalogowej, obejmującej 404 po-
zycje, poszczególne obiekty za wyjątkiem pię-
ciu pierwszych — mury obronne, zamek, stare
miasto, dzielnice Lazdynai i Żirmunai —
przedstawione są w układzie adresowym tzn.
ulicami w porządku alfabetycznym. Kompo-
zycja poszczególnych haseł jest następująca: po
ogólnych danych dotyczących położenia, bryły
budowli, głównych dat budowy i nazwiska
projektanta, zamieszczony jest dokładny opis
obiektu i dane historyczne. Przy wielu hasłach
na końcu podawana jest bibliografia uwzględ-
niająca zarówno litewską jak i polską literatu-
rę. Wszystkie hasła są sygnowane. W wypadku
obiektów o bogatym wyposażeniu ujęte jest
ono w postaci podhaseł. Przy opisie pomników,
przykładach rzeźby nagrobnej, podawane są
życiorysy przedstawionych osób.
Cenne uzupełnienie tekstów stanowi bogaty
materiał ilustracyjny. Szczególnie godne pod-
kreślenia jest wykorzystanie dawnych prze-
kazów ikonograficznych.
Decydując się na wydanie jako pierwszego
z serii tomu poświęconego Wilnu Autorzy
postawili przed sobą bardzo trudne zadanie nie
tylko ze względu na obfitość materiału zabyt-

413