Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (52.1990)

PRZEGLĄD LITERATURY

rię publikacji jaką w ostatnich kilkunastu la-
tach poświęcono Filarete-rzeżbiarzowi (Sey-
mour, 1973; Lord, 1975; Spencer, 1978 i 1979;
Cannata, 1985; Bray, 1987). Pisząc o watykań-
skich drzwiach badacz ten nie tylko wartoś-
ciuje dotychczasowe interpretacje (zgłasza
m.in. uzasadnione obiekcje do opinii Lord o
związkach z symboliką solarną w przedstawie-
niu Chrystusa) ale także, jak to ma miejsce
w wypadku scen z Metamorfoz Owidiusza zdo-
biących bordiury, wskazuje na wciąż jeszcze
nie wyjaśnione ich znaczenie i rozważa, choć
bardzo ogólnie, związek z tekstami w Ovide
moralise i w Ovidius moralizatus. Arnold
Nesselrath zaś interesująco charakteryzuje
znaczenie i oddziaływanie, szczególnie jemu
dobrze znanych, gdyż pisał już o nich wcześ-
niej wielokrotnie, „symboli" Rzymu — a więc
Dioskurów z Montecavallo, uznawanych za
dzieła Fidiasza i Praksytelesa, posągów bogów
rzecznych (od 1517 r. na Kapitolu), w więk-
szych lub mniejszych fragmentach zachowa-

nych statui Konstantyna i jego następców
i wreszcie Wilczycy kapitolińskiej oraz konne-
go posągu Marka Aureliusza.
Bardzo dobre ilustracje, w tym niektóre
kolorowe, ukazujące obok znanych dzieł także
rzadko publikowane, lub niekiedy nie publi-
kowane dotąd wcale, zwłaszcza szkice i ry-
sunki, są dodatkowym walorem tego monu-
mentalnego Katalogu. Obok takich publikacji
jak: R. Weissa, The Renaissance Discovery of
Classical Antiquity (1969); Memoria dell'anti-
co nell'arte italiana, t. 1—3 (1984—1986);
Umanesimo a Roma nel Quattrocento, Atti del
Convegno, New York 1981 (1984); P.P. Bober
i R. Rubinstein, Renaissance Artists and An-
tique Sculpture (1986, wyd. 2. 1988) Katalog
Da Pisanello alla nascita dei Musei Capitolini
winien stać się lekturą każdego badacza tra-
dycji antycznej, a sztuki Quattrocenta w szcze-
gólności.
Jerzy Miziołek

ZYGMUNT WAŻBIŃSKI, II modus sem-
plice; un dibatito sull'ars sacra fiorentina
intorno al 1600 (w:) Studi su Raffaello.
Atti del Congreso Internazionale di Studi
(Urbino — Firenze 6—12 aprile 1984) a
cura di Micaela Sambucco Hamoud e Ma-
ria Letizia Strocehi s. 625—648.
Autor porusza słabo dotychczas zbadany
problem „prostoty" (modus semplice) w re-
ligijnym malarstwie florenckim około 1600 ro-
ku. Jako punkt wyjścia w poszukiwaniu ideo-
wych uwarunkowań tych tendencji formalnych
przyjął on oddziaływanie czternastowiecznego
malowidła ściennego Zwiastowanie Marii
w kościele serwitów p.w. SS. Annunziata we
Florencji, które od lat siedemdziesiątych XVI
wieku stało się obiektem szczególnego zainte-
resowania. Było otoczone od dawna legendą,
zostało objęte patronatem Medyceuszy jako
Wielkich Książąt Toskanii, co nadało kultowi

charakter państwowy. Z drugiej zaś, była
w tym duża zasługa samych zakonników od
dawna czyniących wszystko aby spopularyzo-
wać Zwiastowanie, najpierw w całej Italii,
a później Europie, identyfikując kontrreforma-
cyjny w swym charakterze kult Marii z kul-
tem malowidła. Służyły temu celowi zarówno
popularyzujące dzieło druki, powodujące na-
pływ pielgrzymów, wśród których byli dwaj
czołowi teologowie kontrreformacyjni, kardy-
nałowie Karol Boromeusz i Gabriele Paleotti,
jak liczne kopie, które od lat siedemdziesią-
tych wykonywali czołowi malarze florenccy.
Kopie te rozsyłane na królewskie i książęce
dwory oraz do dostojników zakonnych, docie-
rały także do Polski o czym świadczą obrazy
w katedrze poznańskiej i kolegiacie zamoj-
skiej. Pisząc o ideowych uwarunkowaniach
„prostoty" jako kategorii estetycznej Autor
opiera się na poświęconym słynnemu malo-
widłu, wydanym w 1592 roku druku Francesco
Bocchi, który rozpatrując wartości formalne

195