Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (52.1990)

PRZEGLĄD LITERATURY

odsłonięto relikty długiego, jednotraktowego,
ceglanego budynku.
Badania na terenie przylegającego od
wschodu do katedry pałacu książęcego wykaza-
ły jedynie nikłe pozostałości budowli średnio-
wiecznych przebudowanych w 1 poł. XVI w.
na renesansową rezydencję z wewnętrznym
dziedzińcem o boku 50 m. Autor przedstawił
jej precyzyjną rysunkową rekonstrukcję, mo-
żliwą dzięki zebranej obszernej ikonografii.
W r. 1551 na północny wschód od pałacu
z inicjatywy Zygmunta Augusta rozpoczęto
wznoszenie kościoła-mauzoleum p. w. św. św.
Anny i Barbary. Na miejscu małego gotyckie-
go kościółka należącego do franciszkanów po-
wstała obszerna jednonawowa budowla od
wschodu i zachodu zamknięta apsydami. Pila-
strowa artykulacja ścian tej nie mającej bliż-
szych analogii świątyni wykonana była w ele-
ganckiej renesansowej kamieniarce, której re-
likty odsłonięto i zabezpieczono. Wyniki badań
były już relacjonowane w polskiej literaturze
naukowej. (H. Kozakiewiczowa, Z działalności
budowlanej króla Zygmunta Augusta. Rene-
sansowy kościół św. Anny — św. Barbary na
dolnym zamku wileńskim. „Biul. Hist. Szt.",
R. XXX, 1968, nr 4, s. 436 n). Zespół murów
i wież obronnych dolnego zamku powstawał
stopniowo w 1 poł. XIV w. Jego najstarszy
element to kwadratowa wieża wzniesiona z ce-
gły w wątku krzyżowym, na której ok. r. 1500
wzniesiono okrągłą dzwonnicę katedralną. Au-

tor datuje wieżę jeszcze na schyłek XIII w.
Długość całego obwodu murów zamku dolnego
wynosiła ok. 1000 m, ich wysokość ok. 9—10
m, grubość 1,7 do 3,1 m. Budynek arsenału,
mieszczący obecnie muzeum, jak wykazały
prace badawcze, składał się pierwotnie z trzech
oddzielnych budynków, które w początkach
XVII w. otrzymały wspólną attykę i artykula-
cję elewacji.
Książkę zamyka obszerna (273 pozycje) bi-
bliografia i indeks oraz dwa streszczenia —
rosyjskie i angielskie. Liczne fotografie i ry-
sunki, często wielobarwne, stanowią bardzo
pozytywny element opracowania. Pewne za-
strzeżenia może budzić w niektórych rysun-
kach brak jednoznacznych rozróżnień części
istniejących i rekonstruowanych hipotetycznie
oraz zbytnia różnorodność skal. Na uwagę za-
sługują bardzo czytelne rozwarstwienia chro-
nologiczne planów i przekrojów oraz eleganc-
ka forma rekonstrukcji aksonometrycznych.
Obraz architektury monumentalnej średnio-
wiecznego Wilna widziany w świetle prezen-
towanych badań wskazuje iż nie odbiegała ona
od krajobrazu architektonicznego północnoeu-
ropejskich miast hanzeatyckich. Architektura
czasów panowania dwóch ostatnich Jagiello-
nów dzięki mecenatowi królewskiemu importo-
wała, podobnie jak Kraków, wzory renesansu
toskańsko-rzymskiego.
ROBERT M. KUNKEL

V. Glinnik, A. Kuśnierević, Fara Vitovta v
Grodno, „Stroitel'stvo i Architektura Beloru-
ssii", nr 5 (82), 1989, s. 38—39, il. 9.
W trudno dostępnym i nieznanym polskim
historykom architektury dwumiesięczniku po-
święconym współczesnej urbanistyce i archi-
tekturze Białorusi znajduje się stały dział pn.
„Architekturnoje nasledie" a w nim rubryka
„Architekturnyj archiv" poświęcona nie ist-
niejącym obecnie obiektom architektonicznym.
Publikowane w niej artykuły w syntetyczny

sposób przedstawiają dzieje budowli oraz jej
kolejne przekształcenia. Tekstowi towarzyszy
zespół ilustracji archiwalnych. W ostatnim
numerze tego czasopisma znajdujemy godny
odnotowania artykuł architekta Vadzima Glin-
nika oraz archeologa A. Kuśnierevića poświę-
cony tzw. Farze Witolda w Grodnie. Kościół
ten, bodący faktycznie fundacją Aleksandra Ja-
giellończyka na miejscu drewnianej fary Wi-
tolda,. powstał w 1494 r. W latach 80-tych
XVI w. świątynia została przekształcona, min.
dobudowano wieżę. Po pożarze w 1782 r. za-

417

13 — Biuletyn Historii Sztuki 3— 4/1990,