Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (52.1990)

PRZEGLĄD LITERATURY

ne notatki i zapiski Karola Stanisława, póź-
niejszego kanclerza wielkiego litewskiego oraz
jego korespondencja ze starszym bratem Je-
rzym Józefem. Podróż obejmowała kraje Rze-
szy Niemieckiej, Francję, Anglię, Niederlandy,
Hiszpanię, Portugalię i Włochy. Podczas całe-
go, blisko trzyletniego wojażu, młody Radziwiłł
notował swoje wrażenia z oglądanych dzieł
architektury, malarstwa, rzeźby i rzemiosła,
a sposób w jaki to czynił dając trafne i wni-
Portret XVII vieku w Łatvii. Katalog wystawki
v rundalskom dworce, Riga 1986, s. 119.
W 1986 roku otwarto w zamku-muzeum
Rundale wystawę portretu na Łotwie w XVII
wieku, do której przygotowania rozpoczęto
jeszcze w 1975 roku. Na wystawie zgromadzo-
no, pochodzące z sześciu muzeów łotewskich,
wykonane w różnorakich technikach i tworzy-
wach wizerunki indywidualne i zbiorowe osób
z terenu dawnych Inflant i Kurlandii. Opra-
cowany przez E. Lancmanie, w pełni ilustro-
wany, zaopatrzony w niemieckojęzyczne stre-
szczenie i spis ilustracji (s. 110—119) katalog
obejmuje 114 pozycji, w tym 55 obiektów ma-
larstwa sztalugowego, 3 miniatury, 18 rycin,
14 medali oraz 11 numizmatów. We wstępie
Autorka zwraca uwagę na fragmentaryczność
zachowanego materiału zabytkowego, co w
dużej mierze jest wynikiem skomplikowanej
historii tych terenów, poczynając od 1558 roku
kiedy to Iwan Groźny zdobywszy Narwę roz-
począł długotrwały okres wojennych zmagań
o Inflanty. Zagrożony przez Moskwę mistrz
zakonu Kawalerów Mieczowych poddał się w
1559 roku Polsce, zatrzymując Kurlandię jako
dziedziczne księstwo lenne. W dwa lata póź-
niej poddały się także stany inflanckie i w ten
sposób ziemie archidiecezji ryskiej znalazły się
pod polskim panowaniem. Ryga nie pozostała
jednak długo we władaniu Rzeczypospolitej
gdyż w wyniku długotrwałej polsko-szwedz-
kiej wojny o Inflanty zajęły ją w 1612 roku
wojska Gustawa II Adolfa i pozostała ona w

kliwe oceny wartości artystycznej dobrze
świadczy o jego wykształceniu.
Dziejów sztuki dotyczy również artykuł
Juliusza A. Chrościckiego O antykizujących
pogrzebach Radziwiłłów. Radziwiłłowską pom-
pę funebris w XVII i XVIII w. omówił on na
przykładzie bogatych ceremonii pogrzebowych
Albrychta Stanisława w 1658 r. w Ołyce i An-
ny Katarzyny z Sanguszków, matki Michała
Kazimierza „Rybeńki" w 1747 r. w Nieświeżu.
H. P.
rękach Szwecji do 1710 roku kiedy zawładnę-
ła nią Rosja. O ile w XVII wieku na terenach
dzisiejszej Łotwy krzyżowały się polityczne
interesy polsko - litewskiej Rzeczypospolitej,
Szwecji i Rosji, o tyle gospodarczo i kulturo-
wo powiązane były one w dużej mierze z Rze-
szą Niemiecką a przede wszystkim miastami
hanzeatyckimi z którymi od XIII wieku łączy-
ły Rygę interesy handlowe. Związki te miały
swoje odbicie w sztuce, a co za tym idzie także
w prezentowanym na wystawie malarstwie
portretowym.
Niewątpliwie najciekawszą pozycją jest ca-
łopostaciowy, reprezentacyjny konterfekt księ-
cia kurlandzkiego Wilhelma z 1615 r. (218,5 x
x 122 cm) (nr 3), który jeszcze w 1864 r. sta-
nowił parę z później zaginionym wizerunkiem
żony — księżnej brandenburskiej Zofii. Jest
to dość typowy przykład nieco prowincjonal-
nego, reprezentacyjnego, późnomanierystycz-
nego portretu w wydaniu północnym, jakie w
1 poł. XVII w. oglądać można było w wielu
zamkach i pałacach książąt Rzeszy Niemiec-
kiej. Nacisk położony w nim został przede
wszystkim na wspaniałość teatralnego stroju
księcia oraz pałacowego wnętrza z podwieszo-
ną kotarą.
Wystawa stworzyła także okazję prześledze-
nia, wprawdzie w oparciu tylko o kopie, prze-
mian formalnych jakie zaszły w portrecie w
ciągu XVI w. poprzez skonfrontowanie ich z
wizerunkami powstałymi w XVII w. Zapre-
zentowana została bowiem seria portretów kró-
lów szwedzkich, która w końcu XVII w. wi-

420