Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (52.1990)

Biuletyn Historii Sztuki
R. LII 1990, Nr 3—4
PL ISSN 0006-3967

VLADAS GASIUNAS
Wilno. Muzeum Sztuk Pięknych

ZAKŁAD LITOGRAFICZNY JÓZEFA OZIĘBŁOWSKIEGO W WILNIE (1833—1863)

Zakład litograficzny Józefa Oziębłowskiego
odegrał znaczną rolę w rozwoju grafiki na Lit-
wie w XIX w., mimo to, jak dotychczas, jego
działalność nie została odpowiednio naświetlo-
na. Poszczególne informacje dotyczące działal-
ności zakładu podawali Józef Bieliński1, Pau-
lius Galaune 2, P. Swiczuline *, Elżbieta Szcza-
wińska 4, jego istnienie odnotowały encyklo-
pedie i słowniki. Opracowania te zawierają
wiele nieścisłości. Celem niniejszego artykułu
jest omówienie działalności drukarni J. Ozię-
błowskiego oraz uwypuklenie roli jaką odegra-
li współpracujący z nią artyści.
Józef Oziębłowski (Oziembłowski) (1805—
1878) pochodził z rodziny ziemiańskiej osiadłej
na wileńszczyźnie, po ukończeniu gimnazjum
w Mińsku, w latach 1825—1829 studiował na
Uniwersytecie Wileńskim matematykę i je-
dnocześnie, na wydziale literatury i sztuki, u
prof. Jana Rustema, rysunek i malarstwo. Od
1832 do 1835 r. pracował jako młodszy kan-
celista w Wileńskiej Izbie Skarbowej, a w la-
tach 1847—1858 był nauczycielem kaligrafii
i kreślenia technicznego w wileńskiej państwo-
wej realnej szkole żydowskiej drugiego stop-
nia, przygotowującej pracowników dla handlu
i przemysłu. W 1862 r. przyznano mu rangę
sekretarza gubernialnego.
Technikę litografii poznał w pracowni lito-
graficznej Uniwersytetu Wileńskiego, która po
kilkuletniej przerwie (1826—1829) wznowiła
swą działalność pod kierownictwem Macieja
Przybylskiego. Wykonał w niej ilustracje Żubr
Litewski (1829 r.) dla czasopisma „Dziennik

Wileński" (t. IV), oraz ryciny Ukazanie się
Krzyża we Francji 17 Grudnia 1826 (1830 r.)
i portret Ibrahima Paszy (1832 r.). W tym o-
kresie malował również portrety akwarelą
(Portret mężczyzny, 1830 r.; Muzeum Histo-
ryczno-Etnograficzne Litewskiej SRR). Spopu-
laryzowanie litografii zachęciło go do założe-
nia w Wilnie własnego zakładu, na co 21 maja
1833 r. wyraził zgodę minister spraw we-
wnętrznych Rosji carskiej5.
Prace wydawane przez Oziębłowskiego mo-
żna podzielić na trzy grupy: litografie przed-
stawiające pejzaże, zabytki architektury i por-
trety — wydawane osobno bądź w formie al-
bumów; ilustracje do książek, podręczników i
czasopism oraz wydawnictwa różne, mapy, wi-
nietki do papieru listowego, nuty, obrazki de-
wocyjne itp.
Tematem wielu rycin było Wilno, zabytki
architektoniczne, widoki ulic, panorama mia-
sta m.in. Kościół św. Anny w Wilnie, Kościół
św. Piotra w Wilnie (oba 1834 r.), Widok we-
wnętrzny Katedry w Wilnie, Ostra Brama w
Wilnie (1834 r. i 1846 r.), Widok Wilna z Po-
hulanki (1835 r.), Ratusz w Wilnie (1835 r.),
Widok Wielkiej ulicy w Wilnie (około 1834 r.).
Na większości arkuszy znajduje się adnota-
cja: „Rys. J. O. w W. L. J. O." — rysował J.
Oziębłowski i wydrukowano w jegg zakładzie.
Artysta przedstawiał również pejzaże okolic
Wilna Popławy (1841 r.) Zakret, Antokol, (oba
1842 r.), Troki i zamki Kiejstuta, Kaplica w
górach Ponarskich (oba 1843 r.). W 1843 r.
wydał album widoków Wilna i jego okolic,

341