Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (52.1990)

Biuletyn Historii Sztuki
R LII, 1990, Nr 3—4
PL ISSN 0006-3967

RECENZJE

K S I Ą Ż K I

JERZY MIZIOŁEK
Warszawa, Instytut Sztuki PAN

Phyllis Pray Bober, Ruth Rubinstein, Renaissance Artists and Antique Sculpture.
A Handbook of Sources. Oxford University Press 1986, Harvey Miller Publishers,
ss. 522, il. 526.

Jest taki rozdział w znanej monografii Lo-
renzo Ghibertiego (I wyd. w 1956 r.) Richarda
Krautheimera i Trude Hess-Krautheimer, któ-
ry mówi o tym jak wielki rzeźbiarz Quattro-
centa korzystał z wzorów antycznych. Ghi-
berti i starożytność — tytuł rozdziału brzmi
konwencjonalnie ale niekonwencjonalną zasto-
sowano w nim metodę. Po raz pierwszy bodaj
tak konsekwentnie w badaniach nad sztuką
Renesansu wskazywano tylko te dzieła sztuki
antycznej, które Ghiberti znał i studiował na
pewno, i które wycisnęły piętno m.in. w relie-
fach Porta del Paradiso. Wystarczy porównać
ten rozdział monografii Ghibertiego z książką
A. von Salisa, Antike und Renaissance (1947)
i wieloma innymi publikacjami, w których nie-
jednokrotnie, bezkrytycznie zestawiano dzieła
antyczne z renesansowymi (lub vice versa) by
dostrzec, że w badaniach nad fascynującym za-
gadnieniem oddziaływania antyku na Rene-
sans zaszła istotna zmiana.
W rok po monografii Ghibertiego ukazała
się książka Phyllis Pray Bober, Drawing after
the Antique by Amico Aspertini. Sketchbooks
in the British Museum (Studies of the War-
burg Institute, vol. 21). Książką tą Instytut
Warburga rozpoczął wydawanie nie publikowa-
nych dotąd szkicowników z epoki Renesansu
ukazujących dzieła sztuki starożytnej i oma-
wiających ich oddziaływanie. W następnych
latach publikowano kolejno: Rysunki Pirro Li-
gorio (Mandowsky, Mitchell — 1963), Girola-

mo da Carpi (Canedy — 1977), Aspertiniego
Codex Wolfegg (Schweikhart — 1986). W dru-
ku znajduje się Szkicownik z Fossombrone za-
wierający rysunki z kręgu Rafaela (Nessel-
rath).
Na 10 lat przed ukazaniem się monografii
Ghibertiego i książki o rysunkach Aspertinie-
go — w latach 1946—47 — Fritz Saxl, ów-
czesny dyrektor Instytutu Warburga, Karl
Lehmann i Richard Krautheimer debatowali
nad przedsięwzięciem, które nazwano Census
of Antique Works of Art Known to Renais-
sance Artists' (Cenzus dzieł sztuki antycznej —
zgodnie z angielskim znaczeniem słowa „art"
bez architektury — znanej artystom Renesan-
su) 1. Od początku, czyli od wstępnego sfor-
mułowania koncepcji Cenzusu w 1947 r. kiero-
wała nim Phillis Pray Bober, z którą od
1957 r. zaczęła współpracować Ruth Rubin-
stein 2. Wynikiem współpracy obu badaczek
i niejako podsumowaniem prac nad Cenzusem
do początku lat 80-tych jest monumentalna, pi-
sana od 1973 r., książka Renaissance Artists
and Antigue Sculpture — książka, która bez
wątpienia jest jedną z najważniejszych publi-
kacji z zakresu historii sztuki w dekadzie
1980—90.
We wstępie (s. 21—24) Autorki mówią
m.in. o niełatwym problemie wyboru, którego
przyszło im dokonać — z około 1200 obiektów
objętych Cenzusem, głównie pełnoplastycznych
rzeźb i reliefów znanych w epoce Quattrocenta

360