DOI Heft:
Nr. 1-2
DOI Artikel:Recenzje - Ksiąyżki
DOI Artikel:Śnieżyńska-Stolot, Ewa: [Rezension von: Teresy Grzybkowskiej, Ikona Matki Boskiej Częstochowskiej, w: Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu]
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48734#0197
RECENZJE — KSIĄŻKI
Jadwigą i Sonką — oraz dewizą „podwójnego
M" — kontemplacyjną Marią i aktywną Mar-
tą. Tę złożoną interpretację opiera na stwier-
dzeniu, że Jagiełło miał nosić pierścień Jad-
wigi z wyrytymi na nim literami mm (s. 210).
Wbrew temu, co twierdzi Autorka, Długosz
wspominając o tym pierścieniu, nie mówi nic
o umieszczonej na nim dewizie 19. Litery mm
na zabytkach związanych z królową Jadwigą,
to znowu osobne zagadnienie. Należą one do
modnych w XIV w. literowych oznaczeń zna-
ków zodiaku, a na zasadach zodiologii łączą
się z cytatami ze Starego i Nowego Testamen-
tu, będącymi mottem życiowym osób, które
się nimi posługiwały 2°.
Kończąc powyższe uwagi trzeba dodać, że
skomplikowany wywód T. Grzybkowskiej,
oparty niekiedy na zwykłych pomyłkach fak-
tograficznych, opatrzony jest kategorycznymi
stwierdzeniami („nie ulega wątpliwości" s. 203;
„...spostrzeżenia i uwagi nie pozwalają utrzy-
mać... tezy" s. 208). Może więc Autorka po-
siada niezbite argumenty, których z braku
miejsca nie przytoczyła. Inaczej trzeba by po-
stawić pytanie: po co pisać takie artykuły?
Przypisy
1 A. MUSSAFIA, Studien zu den mittelalterlichen
Marienlegenden, Sitzunsberichte der Kaiserlichen
Akademie der Wissenschaften, Philosophisch —
Historische Classe CXIII, 1886, s. 917 i nn.; L.
KRETZENBACHER, Das verletzte Kultbild. Vo-
raussetzungen, Zeitschichten und Aussagewan-
del eines abendlandischen Legendentypus. Baye-
rische Akademie der Wissenschaften, Philoso-
phisch — Historische Klasse, Sitzungsberichte,
Jahrgang 1977, I Munchen 1977, s. 8—117.
2 K. SZAFRANIEĆ, Z dziejów Jasnej Góry. Warsza-
wa 1980.
3 A. GARDONYI, Buda kozepkori helyrajza W: Ta-
nulmanyok Budapest Multjaból IV, 1936, s. 20;
E. ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, Queen Elizabeth as a
Patron of Architecture, Acta Historiae Artium
XX, 1974, s. 26. Kaplica Św. Marcina została w
r. 1382 zapisana przez króla Ludwika klasztoro-
wi w Budaszentlorinc i tą drogą relikwie trafi-
ły później do tego klasztoru.
4 E. ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, Geneza, styl i historia
obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, Folia His-
toriae Artium IX, 1973, s. 31—33.
5 Jedynym znanym mi poza andegaweńskimi wize-
runkiem Matki Boskiej z liliami heraldycznymi
na płaszczu jest fresk w katedrze w Chichester
z około r. 1260. D. PARK, Wall Painting W: Age
of Chivalry ed. J. Aleksander, P. Biński, Lon-
don 1987, il. 96.
6 E. ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, Andegaweńskie dary
złotnicze z herbami polskimi w kaplicy Węgier-
skiej w Akwizgranie, Folia Historiae Artium XI,
1975, s. 22. Wszystkie te obrazy, tak w Akwiz-
granie jak i w Mariazell znane są mi z autopsji;
ME (E. MAROSI), Votivkepek az Anjou — ud-
uarból W: MUVŻSZET I. Lajos kiraly kordban
1342—1383, Budapest 1982, s. 109—113.
7 Sztuka dworu Ludwika Wielkiego została opraco-
wana ostatnio w związku z 600-leciem śmierci
króla przypadającym w r. 1382, patrz: MUVE-
SZET I. Lajos kiraly... Artykuły wygłoszone na
sesji poświęconej tej rocznicy w Szekesfehervar
opublikowane są w Alba Regla XXII, 1986; E.
ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, Kult italo-bizantyńskich
obrazów maryjnych w Europie Środkowej, Stu-
dia Claromomtana V, 1984, s. 14—24.
6 Najstarsze historie o częstochowskim obrazie Pan-
ny Marii XV i XVI wiek, wyd. H. Kowalewicz,
przekł. H. i M. Kowalewiczowie, b.m. 1983, s. 78.
Na fragment ten zwróciłam uwagę niezależnie
od A. Różyckiej-Bryzek, patrz „Ukazał się ko-
lejny tom Studia Claromontana..." przyp. 36. Anna
RÓZYCKA-BRYZEK, Obraz Matki Boskiej Czę-
stochowskiej. Pochodzenie i dzieje średniowiecz-
ne. „Folia Historiae Artium' XXVI, 1990, s.
16—17.
9 Najstarsze historie..., s. 62.
10 W przyp. 38, s. 211 Autorka powołuje się na opi-
nie M. Skubiszewskiej.
11 M. KORNECKI, A. MAŁKIEWICZÓWNA, Mało-
polska W: Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce,
red. A. Karłowska-Kamzowa, Poznań 1984, s.
13—78.
12 ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, Geneza..., il. 20.
13 J. PIROZYŃSKI, Najstarszy zachowany, drukowa-
ny przekaz legendy o obrazie Matki Boskiej
Częstochowskiej, Biuletyn Biblioteki Jagielloń-
skiej XXIII, 1973, s. 151, przyp. 5. — Najstarsze
historie..., s. 168—173.
14 Najstarsze historie..., s. 165—166, przyp. 2, tłum.
A. Bohonos-Zagórska.
15 A. ROGOW, Ikona Matki Boskiej Częstochowskiej
jako świadectwo związków bizantyńsko-rusko-
-polskich, Znak XXVIII, 1976, s. 512; S. JA-
BŁOŃSKI, Pod zaborami W: Jasnogórska Bogu-
rodzica, Warszawa 1982, s. 229.
16 E. ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, The Criterion of „Icon”
in Polish History of Art W: Ikone und Fruhes
Tafelbild, Halle — Wittenberg 1986/87 s. 171—
173.
189
Jadwigą i Sonką — oraz dewizą „podwójnego
M" — kontemplacyjną Marią i aktywną Mar-
tą. Tę złożoną interpretację opiera na stwier-
dzeniu, że Jagiełło miał nosić pierścień Jad-
wigi z wyrytymi na nim literami mm (s. 210).
Wbrew temu, co twierdzi Autorka, Długosz
wspominając o tym pierścieniu, nie mówi nic
o umieszczonej na nim dewizie 19. Litery mm
na zabytkach związanych z królową Jadwigą,
to znowu osobne zagadnienie. Należą one do
modnych w XIV w. literowych oznaczeń zna-
ków zodiaku, a na zasadach zodiologii łączą
się z cytatami ze Starego i Nowego Testamen-
tu, będącymi mottem życiowym osób, które
się nimi posługiwały 2°.
Kończąc powyższe uwagi trzeba dodać, że
skomplikowany wywód T. Grzybkowskiej,
oparty niekiedy na zwykłych pomyłkach fak-
tograficznych, opatrzony jest kategorycznymi
stwierdzeniami („nie ulega wątpliwości" s. 203;
„...spostrzeżenia i uwagi nie pozwalają utrzy-
mać... tezy" s. 208). Może więc Autorka po-
siada niezbite argumenty, których z braku
miejsca nie przytoczyła. Inaczej trzeba by po-
stawić pytanie: po co pisać takie artykuły?
Przypisy
1 A. MUSSAFIA, Studien zu den mittelalterlichen
Marienlegenden, Sitzunsberichte der Kaiserlichen
Akademie der Wissenschaften, Philosophisch —
Historische Classe CXIII, 1886, s. 917 i nn.; L.
KRETZENBACHER, Das verletzte Kultbild. Vo-
raussetzungen, Zeitschichten und Aussagewan-
del eines abendlandischen Legendentypus. Baye-
rische Akademie der Wissenschaften, Philoso-
phisch — Historische Klasse, Sitzungsberichte,
Jahrgang 1977, I Munchen 1977, s. 8—117.
2 K. SZAFRANIEĆ, Z dziejów Jasnej Góry. Warsza-
wa 1980.
3 A. GARDONYI, Buda kozepkori helyrajza W: Ta-
nulmanyok Budapest Multjaból IV, 1936, s. 20;
E. ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, Queen Elizabeth as a
Patron of Architecture, Acta Historiae Artium
XX, 1974, s. 26. Kaplica Św. Marcina została w
r. 1382 zapisana przez króla Ludwika klasztoro-
wi w Budaszentlorinc i tą drogą relikwie trafi-
ły później do tego klasztoru.
4 E. ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, Geneza, styl i historia
obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, Folia His-
toriae Artium IX, 1973, s. 31—33.
5 Jedynym znanym mi poza andegaweńskimi wize-
runkiem Matki Boskiej z liliami heraldycznymi
na płaszczu jest fresk w katedrze w Chichester
z około r. 1260. D. PARK, Wall Painting W: Age
of Chivalry ed. J. Aleksander, P. Biński, Lon-
don 1987, il. 96.
6 E. ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, Andegaweńskie dary
złotnicze z herbami polskimi w kaplicy Węgier-
skiej w Akwizgranie, Folia Historiae Artium XI,
1975, s. 22. Wszystkie te obrazy, tak w Akwiz-
granie jak i w Mariazell znane są mi z autopsji;
ME (E. MAROSI), Votivkepek az Anjou — ud-
uarból W: MUVŻSZET I. Lajos kiraly kordban
1342—1383, Budapest 1982, s. 109—113.
7 Sztuka dworu Ludwika Wielkiego została opraco-
wana ostatnio w związku z 600-leciem śmierci
króla przypadającym w r. 1382, patrz: MUVE-
SZET I. Lajos kiraly... Artykuły wygłoszone na
sesji poświęconej tej rocznicy w Szekesfehervar
opublikowane są w Alba Regla XXII, 1986; E.
ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, Kult italo-bizantyńskich
obrazów maryjnych w Europie Środkowej, Stu-
dia Claromomtana V, 1984, s. 14—24.
6 Najstarsze historie o częstochowskim obrazie Pan-
ny Marii XV i XVI wiek, wyd. H. Kowalewicz,
przekł. H. i M. Kowalewiczowie, b.m. 1983, s. 78.
Na fragment ten zwróciłam uwagę niezależnie
od A. Różyckiej-Bryzek, patrz „Ukazał się ko-
lejny tom Studia Claromontana..." przyp. 36. Anna
RÓZYCKA-BRYZEK, Obraz Matki Boskiej Czę-
stochowskiej. Pochodzenie i dzieje średniowiecz-
ne. „Folia Historiae Artium' XXVI, 1990, s.
16—17.
9 Najstarsze historie..., s. 62.
10 W przyp. 38, s. 211 Autorka powołuje się na opi-
nie M. Skubiszewskiej.
11 M. KORNECKI, A. MAŁKIEWICZÓWNA, Mało-
polska W: Gotyckie malarstwo ścienne w Polsce,
red. A. Karłowska-Kamzowa, Poznań 1984, s.
13—78.
12 ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, Geneza..., il. 20.
13 J. PIROZYŃSKI, Najstarszy zachowany, drukowa-
ny przekaz legendy o obrazie Matki Boskiej
Częstochowskiej, Biuletyn Biblioteki Jagielloń-
skiej XXIII, 1973, s. 151, przyp. 5. — Najstarsze
historie..., s. 168—173.
14 Najstarsze historie..., s. 165—166, przyp. 2, tłum.
A. Bohonos-Zagórska.
15 A. ROGOW, Ikona Matki Boskiej Częstochowskiej
jako świadectwo związków bizantyńsko-rusko-
-polskich, Znak XXVIII, 1976, s. 512; S. JA-
BŁOŃSKI, Pod zaborami W: Jasnogórska Bogu-
rodzica, Warszawa 1982, s. 229.
16 E. ŚNIEZYŃSKA-STOLOT, The Criterion of „Icon”
in Polish History of Art W: Ikone und Fruhes
Tafelbild, Halle — Wittenberg 1986/87 s. 171—
173.
189