DOI article:
Kuzniecow, Siergiej O.: Malarz Jan Chrucki: portret XIX-wiecznego "artysty średniego"
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0055
50
Siergiej O. Kuzniecow
1. ,,Autoportret”, 1884. Państwowe
Muzeum Rosyjskie, Sankt Petersburg
1 .“SelfPortrait”, 1884. The State
Russian Museum, St. Petersburg
Pięknych, z którymi niezliczona rzesza amatorów i profanów mimo wszystko nie mogła
konkurować. Z punktu widzenia historii sztuki kilkudziesięciu „średnich artystów” zasługu-
je jednak na uwagę, ponieważ w hierarchii wartości, obowiązującej w kulturze masowej
ubiegłego stulecia, punkt ciężkości został przeniesiony z artystycznej wartości na tematycz-
ną różnorodność dzieł. Sytuację, powstałą na początku XIX wieku w kulturze Rosji i innych
krajów, pod wieloma względami można porównać z rynkiem sztuki w XVII-wiecznej Ho-
landii i Flandrii, a podstawą tego porównania jest opozycja pojęć „średni odbiorca - średni
artysta”.
Opisanie fenomenu „artysty średniego” me jest łatwe. Pojęcia tego używamy, by okre-
ślić stan nieustannego wahania między wykorzystywaniem talentu dla celów czysto za-
robkowych, a ciągłym doskonaleniem własnej twórczości w imię „wielkiej sztuki”.
Niejednokrotnie trudno jest ustalić przyczyny, które skłoniły (lub zmusiły) artystę do
zaniechania własnych poszukiwań. Gogolowski Czartkow, nie mający środków do ży-
cia, oddał się we władanie pieniądza. Bywało jednak i tak, że twórca najpierw dokonywał
jednego, a następnie drugiego wyboru, co zmusza nas do oceny jego dorobku wedle róż-
nych kryteriów. Jest to podstawowy problem przy interpretacji twórczości „średnich arty-
stów”.
Od razu należyjednak zastrzec, iż artystów takich w „czystej postaci” nie było, a określa-
nie ich mianem „średnich” uwarunkowane jest raczej charakterem dzieł, nie zaś cechami
osobowości. Bardzo często naśladownictwo, typowa cecha nieudacznika, wynikało z po-
trzeby nieustannego kształcenia się lub też z charakteru zamówień i potrzeb rynku. Twór-
czość taka była w pewnym stopniu zjawiskiem zamkniętym, w którego ramach wytworzyły
się jemu tylko właściwe kryteria oceny i określone zostały typowe dla niego arcydzieła, jak
np. Pocałunek Fiodora Moliera, Dziewczynka z tamburynem Aleksieja Tyranowa, Maria
z Dzieciątkiem Fiodora Bruniego i Martwa natura z teatralną lornetką Jana Chruckiego.
Siergiej O. Kuzniecow
1. ,,Autoportret”, 1884. Państwowe
Muzeum Rosyjskie, Sankt Petersburg
1 .“SelfPortrait”, 1884. The State
Russian Museum, St. Petersburg
Pięknych, z którymi niezliczona rzesza amatorów i profanów mimo wszystko nie mogła
konkurować. Z punktu widzenia historii sztuki kilkudziesięciu „średnich artystów” zasługu-
je jednak na uwagę, ponieważ w hierarchii wartości, obowiązującej w kulturze masowej
ubiegłego stulecia, punkt ciężkości został przeniesiony z artystycznej wartości na tematycz-
ną różnorodność dzieł. Sytuację, powstałą na początku XIX wieku w kulturze Rosji i innych
krajów, pod wieloma względami można porównać z rynkiem sztuki w XVII-wiecznej Ho-
landii i Flandrii, a podstawą tego porównania jest opozycja pojęć „średni odbiorca - średni
artysta”.
Opisanie fenomenu „artysty średniego” me jest łatwe. Pojęcia tego używamy, by okre-
ślić stan nieustannego wahania między wykorzystywaniem talentu dla celów czysto za-
robkowych, a ciągłym doskonaleniem własnej twórczości w imię „wielkiej sztuki”.
Niejednokrotnie trudno jest ustalić przyczyny, które skłoniły (lub zmusiły) artystę do
zaniechania własnych poszukiwań. Gogolowski Czartkow, nie mający środków do ży-
cia, oddał się we władanie pieniądza. Bywało jednak i tak, że twórca najpierw dokonywał
jednego, a następnie drugiego wyboru, co zmusza nas do oceny jego dorobku wedle róż-
nych kryteriów. Jest to podstawowy problem przy interpretacji twórczości „średnich arty-
stów”.
Od razu należyjednak zastrzec, iż artystów takich w „czystej postaci” nie było, a określa-
nie ich mianem „średnich” uwarunkowane jest raczej charakterem dzieł, nie zaś cechami
osobowości. Bardzo często naśladownictwo, typowa cecha nieudacznika, wynikało z po-
trzeby nieustannego kształcenia się lub też z charakteru zamówień i potrzeb rynku. Twór-
czość taka była w pewnym stopniu zjawiskiem zamkniętym, w którego ramach wytworzyły
się jemu tylko właściwe kryteria oceny i określone zostały typowe dla niego arcydzieła, jak
np. Pocałunek Fiodora Moliera, Dziewczynka z tamburynem Aleksieja Tyranowa, Maria
z Dzieciątkiem Fiodora Bruniego i Martwa natura z teatralną lornetką Jana Chruckiego.