DOI Artikel:
Kuzniecow, Siergiej O.: Malarz Jan Chrucki: portret XIX-wiecznego "artysty średniego"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0056
Malarz Jan Chrucki
51
Zastosowane przez nas pojęcie „artysta średni” nie jest więc pojęciem deprecjonują-
cym. Odnosi się do grupy przeciętnych malarzy, którzy tworząc równocześnie w różnych
dziedzinach malarstwa i będąc w każdej z nich epigonami, stali się ulubieńcami szerokiej
publiczności.
Do tych właśnie malarzy należy Jan Chrucki (1810-1885)1. Artysta ten urodził się
w miejscu przecinania się szlaków wiodących do Petersburga i Warszawy, do Mińska
i Wilna. Dlatego właśnie jego twórczość uważana jest za dziedzictwo czterech kultur.
Pierwsze kroki w sztuce stawiał Chrucki w liceum księży pijarów w Połocku, gdzie przez
cztery lata był pomocnikiem malarza obrazów religijnych, P Sparzyńskiego. Uważa się,
że w 1827 roku, podobnie jak wielu artystów pochodzących z Litwy i Białorusi, wyjechał
na studia do Petersburga. W tamtejszej Akademii trafił do pracowni Georga Dawe’a. Za-
przyjaźnił się z Rudolfem Żukowskim i korzystał z opieki Józefa Oleszkiewicza. Nieco
później, na początku lat 30. XIX wieku, jako wolny słuchacz bywał na zajęciach z malar-
stwa pejzażowego i martwej natury. Na rozwój jego talentu wywierali bezpośrednio lub
pośrednio wpływ Karl Bnułłow, Fiodor Bruni i Maksim Worobjow. Młody prowincjusz
czynił postępy przede wszystkim w malarstwie portretowym. Pod koniec lat 30. jego twór-
czość nabrała wyraźnego rozmachu. W roku akademickim 1839/1840 namalował wizerun-
ki: „tajnego radcy Nogińskiego, wolnego członka honorowego Akademii Tarnowskiego
i tajnego radcy Żmakina, portrety świątobliwego Antoniusza, biskupa mińskiego, i innych
osób; osiem obrazów przedstawiających owoce i kwiaty oraz kilka główek; podczas swej
bytności na Białorusi namalował portret świątobliwego Bazylego, biskupa orszańskiego,
i dziewięć portretów innych osób”2. Równocześnie uczył rysunku w Instytucie Korpusu
Inżynierów Górnictwa3.
Około roku 1840 Chrucki powrócił w ojczyste strony. Zbudował dom i ożenił się. Ma-
larstwem zajmował się jeszcze przez piętnaście lat. Nie znane sąjego prace po roku 1854,
co sugeruje, że ostatnie trzydzieści lat życia spędził jako średnio zamożny ziemianin
w kręgu rodziny.
Wyjątkowo skąpe dane z jego twórczej biografii kreślą wizerunek typowego artysty
biedermaieru. Uwagę zwraca swobodne przechodzenie od kompozycji religijnych do ku-
chennych martwych natur, od portretów do wnętrz własnego domu. W twórczości Chruc-
kiego dominuje zainteresowanie światem „małego człowieka”, skromnymi radościami
jego egzystencji. Ze sztalug artysty schodziły nieduże obrazki, nieraz komiczne w swym
naśladowaniu „wielkiej sztuki”, od której odróżniał je brak jakichkolwiek treści intele-
ktualnych. Nie zobaczymy na nich wydarzeń historycznych, wieloznacznych symboli
1 Zob. R. PODBERESKI, O niektórych artystach, którzy już wyszli albo jeszcze się kształcą w Akademii Sztuk pięknych
w S.-Petersburgu. „Tygodnik petersburski” 1842, nr 59, s. 321-324; P. PIETROW, M. N. Worobjow i jego szkoła.
„Wiestnik izjaszcznych iskusstw” 1888, t. 6, wyp. 4, s. 279-332. Pierwsza współczesna publikacja o artyście - J. MIŁO-
BĘDZKA, Jan Chrucki- nowe dane dożycia i twórczości. „Biuletyn Historii Sztuki” 1962, nr 2, s. 171-184. Publikacje
związane z wystawą monograficzną: Iwan Fomicz Chruckij. K 175-letiju so dnia rożdienija. 1810-1885. Mińsk 1985;
I. PANYSZYNA, A. RESINA, Nacjurmort, portriet i piejzaż: da problemy wywuczenija mastackoj spadczyny I. F.
Chruckaga. „Mastactwa Biełarusi” 1986, nr 6, s. 43-47; Iwan Chrucki. 1810-1885. Mińsk 1990; U. JAGOUDZIUK,
Dwa imieni. „Mastactwa Biełarusi” 1991, nr 5, s. 40-43.
2 Otczot Impieratorskoj Akadiemii chudożestw za 1839-1840 akadiemiczeskij god. „Chudożestwiennaja gazieta” 1840,
nr 24, 15 XII.
3 Informacja zaczerpnięta z M. SZUMOWA, Russkaja żywopis ’ sieriediny XIX wieka. Moskwa 1984. W artykule po-
święconym M. Klodtowi czytamy: „Uczył się w Instytucie Korpusu Inżynierów Górnictwa, gdzie rysunek wykładał
I. F. Chrucki”. Wiadomości tej nie udało się jednakże potwierdzić.
51
Zastosowane przez nas pojęcie „artysta średni” nie jest więc pojęciem deprecjonują-
cym. Odnosi się do grupy przeciętnych malarzy, którzy tworząc równocześnie w różnych
dziedzinach malarstwa i będąc w każdej z nich epigonami, stali się ulubieńcami szerokiej
publiczności.
Do tych właśnie malarzy należy Jan Chrucki (1810-1885)1. Artysta ten urodził się
w miejscu przecinania się szlaków wiodących do Petersburga i Warszawy, do Mińska
i Wilna. Dlatego właśnie jego twórczość uważana jest za dziedzictwo czterech kultur.
Pierwsze kroki w sztuce stawiał Chrucki w liceum księży pijarów w Połocku, gdzie przez
cztery lata był pomocnikiem malarza obrazów religijnych, P Sparzyńskiego. Uważa się,
że w 1827 roku, podobnie jak wielu artystów pochodzących z Litwy i Białorusi, wyjechał
na studia do Petersburga. W tamtejszej Akademii trafił do pracowni Georga Dawe’a. Za-
przyjaźnił się z Rudolfem Żukowskim i korzystał z opieki Józefa Oleszkiewicza. Nieco
później, na początku lat 30. XIX wieku, jako wolny słuchacz bywał na zajęciach z malar-
stwa pejzażowego i martwej natury. Na rozwój jego talentu wywierali bezpośrednio lub
pośrednio wpływ Karl Bnułłow, Fiodor Bruni i Maksim Worobjow. Młody prowincjusz
czynił postępy przede wszystkim w malarstwie portretowym. Pod koniec lat 30. jego twór-
czość nabrała wyraźnego rozmachu. W roku akademickim 1839/1840 namalował wizerun-
ki: „tajnego radcy Nogińskiego, wolnego członka honorowego Akademii Tarnowskiego
i tajnego radcy Żmakina, portrety świątobliwego Antoniusza, biskupa mińskiego, i innych
osób; osiem obrazów przedstawiających owoce i kwiaty oraz kilka główek; podczas swej
bytności na Białorusi namalował portret świątobliwego Bazylego, biskupa orszańskiego,
i dziewięć portretów innych osób”2. Równocześnie uczył rysunku w Instytucie Korpusu
Inżynierów Górnictwa3.
Około roku 1840 Chrucki powrócił w ojczyste strony. Zbudował dom i ożenił się. Ma-
larstwem zajmował się jeszcze przez piętnaście lat. Nie znane sąjego prace po roku 1854,
co sugeruje, że ostatnie trzydzieści lat życia spędził jako średnio zamożny ziemianin
w kręgu rodziny.
Wyjątkowo skąpe dane z jego twórczej biografii kreślą wizerunek typowego artysty
biedermaieru. Uwagę zwraca swobodne przechodzenie od kompozycji religijnych do ku-
chennych martwych natur, od portretów do wnętrz własnego domu. W twórczości Chruc-
kiego dominuje zainteresowanie światem „małego człowieka”, skromnymi radościami
jego egzystencji. Ze sztalug artysty schodziły nieduże obrazki, nieraz komiczne w swym
naśladowaniu „wielkiej sztuki”, od której odróżniał je brak jakichkolwiek treści intele-
ktualnych. Nie zobaczymy na nich wydarzeń historycznych, wieloznacznych symboli
1 Zob. R. PODBERESKI, O niektórych artystach, którzy już wyszli albo jeszcze się kształcą w Akademii Sztuk pięknych
w S.-Petersburgu. „Tygodnik petersburski” 1842, nr 59, s. 321-324; P. PIETROW, M. N. Worobjow i jego szkoła.
„Wiestnik izjaszcznych iskusstw” 1888, t. 6, wyp. 4, s. 279-332. Pierwsza współczesna publikacja o artyście - J. MIŁO-
BĘDZKA, Jan Chrucki- nowe dane dożycia i twórczości. „Biuletyn Historii Sztuki” 1962, nr 2, s. 171-184. Publikacje
związane z wystawą monograficzną: Iwan Fomicz Chruckij. K 175-letiju so dnia rożdienija. 1810-1885. Mińsk 1985;
I. PANYSZYNA, A. RESINA, Nacjurmort, portriet i piejzaż: da problemy wywuczenija mastackoj spadczyny I. F.
Chruckaga. „Mastactwa Biełarusi” 1986, nr 6, s. 43-47; Iwan Chrucki. 1810-1885. Mińsk 1990; U. JAGOUDZIUK,
Dwa imieni. „Mastactwa Biełarusi” 1991, nr 5, s. 40-43.
2 Otczot Impieratorskoj Akadiemii chudożestw za 1839-1840 akadiemiczeskij god. „Chudożestwiennaja gazieta” 1840,
nr 24, 15 XII.
3 Informacja zaczerpnięta z M. SZUMOWA, Russkaja żywopis ’ sieriediny XIX wieka. Moskwa 1984. W artykule po-
święconym M. Klodtowi czytamy: „Uczył się w Instytucie Korpusu Inżynierów Górnictwa, gdzie rysunek wykładał
I. F. Chrucki”. Wiadomości tej nie udało się jednakże potwierdzić.