Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (60.1998)

Omówienia

263

W odpowiedzi Janowi Górakowi

Czytając opinię Jana Góraka o mojej rozprawie
poświęconej drewnianej architekturze cerkiewnej na
koronnych ziemiach Rzeczypospolitej rumieniłem się
kilkakrotnie, gdyż Autor - znawca tematu - nie
szczędził mi pochwał, na szczęście wśród nich znalazły
się również kwestie dyskusyjne i uwagi krytyczne.
Oczywiście przyznaj ę racj ę Recenzentowi w kwes-
tii ponownej rutenizacji drewnianych cerkwi w XIX
stuleciu w rejonie Bełza, tzn. na tych częściach dawnej
unickiej diecezji chełmskiej, które znalazły się
w zaborze austriackim. Tutaj rzeczywiście w XVIII
wieku nastąpiła prawie zupełna, lub inaczej - znaczna
rutenizacja brył drewnianych cerkwi, a w XIX stuleciu
powrócono do jednego z tradycyjnych wątków - cerkwi
trójdzielnej i trój kopułowej. Rzeczywiście problem ten
nie dość jasno przedstawiłem „ukrywając” go w oma-
wianym kierunku tradycyjnym cerkiewnej architektury
wieków XIX i XX.
Nieco odmiennie natomiast widzę proces latynizacji
architektury cerkiewnej w szerszym zasięgu. Rzeczy-
wiście ani w końcu XVI wieku, ani przez cały wiek
XVII nie widać wpływów łacińskich na bryły cerkiew-
ne. Następuje natomiast powolna latynizacja liturgii,
a tym samym wnętrz cerkiewnych. Latynizacja brył
cerkiewnych jest już widoczna w 1. połowie XVIII
stulecia zarówno w murowanych katedrach, soborach


1. Kwiatoń . Dawna cerkiew greckokatolicka,
2. poł.XVIIw. (?) - cerkiew odmiany łemkowskiej
1. Kwiatoń. The farmer Greek Catholic Church,
2nd half df 17th century (?) —
an example of Lemkov type


2. Drohobycz . Cerkiew greckokatolicka pw. św. Jura, XV-XVIII wiek
— jedna z najpiękniejszych zachowanych na Ukrainie
2. Drohobycz. The Greek Catholic Church ofSt. George, 15th-18th century
- one of the most beautifullpreserved Greek Catholic churches at Ukrainę