DOI article:
Benesz, Hanna: Bruegelowie, dynastia malarzy
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0518
Recenzje
511
2. Jan Brueghel Starszy, ,,Pokłon Trzech Króli”, Antwerpia,
Museum Mayer van der Bergh. Repr. wg Katalogu
2. Jan Brueghel the Elder, “The Adoration of the Magi”, Antwerp,
Mayer van der Bergh Museum. Repr. from a Catalogue
motywów i szczegółów Walki Karnawału z Postem
w wydaniu Pietera Starszego i Młodszego, wyszuki-
wanie różnic, niczym w dziecięcych łamigłówkach-
ćwiczeniach na spostrzegawczość, syn bowiem
zawsze nieco zmieniał kompozycje ojca. Szczegól-
nie jednak fascynujące i pouczające okazały się ze-
stawienia i porównania wielu wersji Wizyty
u dzierżawcy z uznanym tu za oryginał Pietera Star-
szego malowidłem en grisaille z Fondation Custo-
dia z Paryża. Zabieg ten ukazuje indywidualne
podejście obu młodszych malarzy do tego samego
wzorca, uwidacznia odmienność w odczytaniu wy-
zwania artystycznego oraz różnice temperamentów,
możliwości twórczych i technik malarskich. W tej
konfrontacji Pieter Młodszy jawi się przede wszyst-
kim jako wierny dokumentator i repetytor motywów
malarskich ojca, Jan zaś - jako artysta, który, wy-
chodząc od doświadczenia sztuki ojca, przeobraża
je w nową jakość: powtarzając kompozycję, poszu-
kuje równocześnie nowych środków wyrazu przede
wszystkim w zakresie tonalnej, miękkiej kolorystyki
i efektów oświetlenia oraz finezyjnej faktury, która
z biegiem czasu, jak wiadomo, miała osiągnąć „ak-
samitną” wręcz jakość. Przykład Wizyty u dzierżaw-
cy ogniskował i wyrażał główną ideę wystawy: w jak
najpełniejszy sposób zestawić dzieła Brueghlów,
dać możliwość porównania i podsumowania
dziedzictwa synów oraz - stawiając nowe pytania
choćby częściowo zweryfikować wiedzę o związ-
kach artystycznych tej rodziny, tak ważnej dla ma-
larstwa flamandzkiego, oraz o tym, co w jej
twórczości wypływa z tradycji, co zaś stanowi ele-
ment postępu (por. podtytuł wystawy: Tradition
und Fortschriti).
Zanim synowie zaczęli czerpać z bogactwa sztu-
ki ojca i ją w taki lub inny sposób kontynuować,
przeminął okres jednego pokolenia. W momencie
bowiem śmierci Pietera Bruegla Starszego (1569)
jego synowie byli maleńkimi dziećmi: Pieter
Breughel Młodszy (1564-1637/38) miał lat pięć, Jan
Brueghel Młodszy (1568-1625) -jeden rok. Ponie-
waż popularność Bruegla Starszego w jego epoce
osiągnęła niebywałe rozmiary, bliższe lub odleglej-
sze naśladownictwa zaczęły się mnożyć wśród ró-
wieśników artysty rychło po jego śmierci. Zwłaszcza
te, malowane przez Martena van Cleve i Pietera Bal-
tena, stanowią ogniwo łączące twórczość ojca
z działalnością synów, którzy na arenę sztuki wkro-
czyli ponad dwadzieścia lat później. Również tylko
w Wiedniu oglądać można było reprezentatywny,
choć niewielki zestaw obrazów Martena van Cleve,
który, wyszedłszy z powierzchownego doświadcze-
nia sztuki Pietera Bruegla Starszego, spójne, typowe
kompozycje genialnego artysty transponował w nar-
racyjne anegdoty z życia wiejskiego. W jego obra-
zach przede wszystkim uderza nieodparte pragnienie
511
2. Jan Brueghel Starszy, ,,Pokłon Trzech Króli”, Antwerpia,
Museum Mayer van der Bergh. Repr. wg Katalogu
2. Jan Brueghel the Elder, “The Adoration of the Magi”, Antwerp,
Mayer van der Bergh Museum. Repr. from a Catalogue
motywów i szczegółów Walki Karnawału z Postem
w wydaniu Pietera Starszego i Młodszego, wyszuki-
wanie różnic, niczym w dziecięcych łamigłówkach-
ćwiczeniach na spostrzegawczość, syn bowiem
zawsze nieco zmieniał kompozycje ojca. Szczegól-
nie jednak fascynujące i pouczające okazały się ze-
stawienia i porównania wielu wersji Wizyty
u dzierżawcy z uznanym tu za oryginał Pietera Star-
szego malowidłem en grisaille z Fondation Custo-
dia z Paryża. Zabieg ten ukazuje indywidualne
podejście obu młodszych malarzy do tego samego
wzorca, uwidacznia odmienność w odczytaniu wy-
zwania artystycznego oraz różnice temperamentów,
możliwości twórczych i technik malarskich. W tej
konfrontacji Pieter Młodszy jawi się przede wszyst-
kim jako wierny dokumentator i repetytor motywów
malarskich ojca, Jan zaś - jako artysta, który, wy-
chodząc od doświadczenia sztuki ojca, przeobraża
je w nową jakość: powtarzając kompozycję, poszu-
kuje równocześnie nowych środków wyrazu przede
wszystkim w zakresie tonalnej, miękkiej kolorystyki
i efektów oświetlenia oraz finezyjnej faktury, która
z biegiem czasu, jak wiadomo, miała osiągnąć „ak-
samitną” wręcz jakość. Przykład Wizyty u dzierżaw-
cy ogniskował i wyrażał główną ideę wystawy: w jak
najpełniejszy sposób zestawić dzieła Brueghlów,
dać możliwość porównania i podsumowania
dziedzictwa synów oraz - stawiając nowe pytania
choćby częściowo zweryfikować wiedzę o związ-
kach artystycznych tej rodziny, tak ważnej dla ma-
larstwa flamandzkiego, oraz o tym, co w jej
twórczości wypływa z tradycji, co zaś stanowi ele-
ment postępu (por. podtytuł wystawy: Tradition
und Fortschriti).
Zanim synowie zaczęli czerpać z bogactwa sztu-
ki ojca i ją w taki lub inny sposób kontynuować,
przeminął okres jednego pokolenia. W momencie
bowiem śmierci Pietera Bruegla Starszego (1569)
jego synowie byli maleńkimi dziećmi: Pieter
Breughel Młodszy (1564-1637/38) miał lat pięć, Jan
Brueghel Młodszy (1568-1625) -jeden rok. Ponie-
waż popularność Bruegla Starszego w jego epoce
osiągnęła niebywałe rozmiary, bliższe lub odleglej-
sze naśladownictwa zaczęły się mnożyć wśród ró-
wieśników artysty rychło po jego śmierci. Zwłaszcza
te, malowane przez Martena van Cleve i Pietera Bal-
tena, stanowią ogniwo łączące twórczość ojca
z działalnością synów, którzy na arenę sztuki wkro-
czyli ponad dwadzieścia lat później. Również tylko
w Wiedniu oglądać można było reprezentatywny,
choć niewielki zestaw obrazów Martena van Cleve,
który, wyszedłszy z powierzchownego doświadcze-
nia sztuki Pietera Bruegla Starszego, spójne, typowe
kompozycje genialnego artysty transponował w nar-
racyjne anegdoty z życia wiejskiego. W jego obra-
zach przede wszystkim uderza nieodparte pragnienie