DOI Artikel:
Mossakowski, Stanisław: Tematyka mitologiczna dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48233#0130
STANISŁAW MOSSAKOWSKI
mu świętych patronów królestwa i króla, a po dru-
giej Herkulesa zabijającego hydrę12.
Jedyną zatem słuszną drogą interpretacji mitolo-
gicznych przedstawień kaplicy jest — zapoczątkowa-
ne przez Jana Białostockiego — szukanie związków
między rozmaitymi wątkami treściowymi dekoracji,
niezależnie od tego czy przemawiają one językiem
pojęć chrześcijańskich czy też sięgają do świata wy-
obrażeń pogańskiej starożytności13 *.
Szczególnie godna uwagi jest interpretacja Biało-
stockiego dotycząca reliefów w skrajnych polach po-
nad belkowaniem ściany mieszczącej nagrobek. Je-
den z nich przedstawia nereidę na kolanach trytona,
w otoczeniu jej towarzyszki, dwóch nagich mężczyzn
przechodzących w sploty roślinne, grającego na pisz-
czałce Pana (?) oraz amora z lukiem i kołczanem
pełnym strzał. Chociaż kompozycja głównej grupy
została przejęta z Raffaellowskiego fresku w Villa
Farnesina, a jedynie amor —- jak to wykazał Kali-
nowski — stanowi kontaminację dwóch antycznych
motywów formalnych (Olympusa i Amora Lizypa)
sens całości nawiązuje tutaj najprawdopodobniej do
bóstw morskich zdobiących licznie zachowane sarko-
fagi antyczne15 *. Pogodny nastrój sceny z aluzjami
do harmonii (muzyka) i miłości (amor) zdaje się po-
twierdzać wysunięte przez Białostockiego przypusz-
czenie, że mamy do czynienia z renesansowym wy-
obrażeniem idei starożytnego raju18, tym bardziej iż
po stronie przeciwnej na tej samej ścianie widnieje
— rozpoznana już przez Kalinowskiego — personifi-
kacja Obfitości, w formie znanej włoskiej sztuce re-
nesansowej, jako kobieta z koźlimi nogami satyra
trzymająca na głowie kosz owoców17. Jedno nie ule-
ga wątpliwości, że eschatologiczny charaktei' bóstw
morskich na antycznych reliefach sarkofagowych był
dla włoskich artystów doby renesansu oczywisty,
skoro spotykamy je w dekoracji ówczesnych nagrob-
ków 18, a np. na obrazie Giovanniego Buonconsiglio,
z czasu około r. 1497, ozdabiają one obramienie po-
ił. 1. Alegoria obfitości. Fragment dekoracji Kaplicy
Zygmuntowskiej. (Fot. E. Rachwał)
niżej sceny Opłakiwania, sugerując w ten sposób
grób Chrystusa 19.
Skoro tak, to być może właśnie do eschatologicz-
nych treści kaplicy świadomie miały nawiązywać pod
wrzględem ideowym także takie motywy starożytnej
12 Zob. A. BOCHNAK, Mecenat Zygmunta Starego w
zakresie rzemiosła artystycznego, „Studia do dziejów Wa-
welu” II, 1961, s. 151—152 i fig. 8—9. Relację o wydobyciu
tego przedmiotu z trumny króla przez Tadeusza Czackiego
publikuje J. GOŁĄB, Pogrzeb króla Zygmunta Starego,
odb. ze Sprawozdania Szkolnego c.k. II Szkoły Realnej
w Krakowie za r. 1916, s. 42—43.
18 J. BIAŁOSTOCKI, Nereidy w Kaplicy Zygmuntow-
skiej [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa 1969, s. 88—97;
— tenże, The Art oj the Renaissance in Eastern Europę.
Hungary. Bohemia. Poland, London 1976, s. 40—43.
1-1 L. KALINOWSKI, Motywy antyczne w dekoracji
Kaplicy Zygmuntowskiej, „Folia Historiae Artium” XII,
1976, s. 87—88.
15 Zob. KALINOWSKI, Treści Kaplicy, o.c., il. 91—92
do tekstu na s. 104; — BIAŁOSTOCKI, Nereidy, o.c., il.
1—2 do tekstu na s. 84—86; — H. KOZAKIEWICZOWA,
Relazioni artistiche tra Roma e Cracouia nella prima me-
ta del '500, Wrocław 1972, il. 6 a—b do tekstu na s. 11;
— BIAŁOSTOCKI, The Art oj the Renaissance, o.c., il.
115—116 i 119 do tekstu na s. 42.
10 BIAŁOSTOCKI, Nereidy, o.c., s. 90 i The Art of
the Renaissance, o.c., s. 41.
17 KALINOWSKI, Treści Kaplicy, o.c., s. 102.
18 Do dzieł przytoczonych przez KALINOWSKIEGO
(Treści Kaplicy, s. 105) i BIAŁOSTOCKIEGO (Nereidy, s.
84—87) dodać wypada nagrobek biskupa Battisty Baga-
rolo (zm. 1519), pierwotnie w kościele S. Maria della Pace
w Mediolanie, obecnie w Castello Sforzesco, dzieło Andrea
Fusiniego, artysty który był czynny m. in. przy dekora-
cji Librerii Piccolomini w Sienie (ok. 1485).
19 Zbiory Museo Civico w Vicenzy. Zob. W. von BO-
DĘ, Die Kunst der Fruhrenaissance in Italien (Propylaen
Kunstgeschichte, t. 8), Berlin 1923, il. na s. 584 do tekstu
na s. 613 oraz F. BARBIERI, R. CEVESE i L. MAGAGNA-
TO, Guida di Vicenza, Yicenza 1956, tabl. 36 do s. 175.
120
mu świętych patronów królestwa i króla, a po dru-
giej Herkulesa zabijającego hydrę12.
Jedyną zatem słuszną drogą interpretacji mitolo-
gicznych przedstawień kaplicy jest — zapoczątkowa-
ne przez Jana Białostockiego — szukanie związków
między rozmaitymi wątkami treściowymi dekoracji,
niezależnie od tego czy przemawiają one językiem
pojęć chrześcijańskich czy też sięgają do świata wy-
obrażeń pogańskiej starożytności13 *.
Szczególnie godna uwagi jest interpretacja Biało-
stockiego dotycząca reliefów w skrajnych polach po-
nad belkowaniem ściany mieszczącej nagrobek. Je-
den z nich przedstawia nereidę na kolanach trytona,
w otoczeniu jej towarzyszki, dwóch nagich mężczyzn
przechodzących w sploty roślinne, grającego na pisz-
czałce Pana (?) oraz amora z lukiem i kołczanem
pełnym strzał. Chociaż kompozycja głównej grupy
została przejęta z Raffaellowskiego fresku w Villa
Farnesina, a jedynie amor —- jak to wykazał Kali-
nowski — stanowi kontaminację dwóch antycznych
motywów formalnych (Olympusa i Amora Lizypa)
sens całości nawiązuje tutaj najprawdopodobniej do
bóstw morskich zdobiących licznie zachowane sarko-
fagi antyczne15 *. Pogodny nastrój sceny z aluzjami
do harmonii (muzyka) i miłości (amor) zdaje się po-
twierdzać wysunięte przez Białostockiego przypusz-
czenie, że mamy do czynienia z renesansowym wy-
obrażeniem idei starożytnego raju18, tym bardziej iż
po stronie przeciwnej na tej samej ścianie widnieje
— rozpoznana już przez Kalinowskiego — personifi-
kacja Obfitości, w formie znanej włoskiej sztuce re-
nesansowej, jako kobieta z koźlimi nogami satyra
trzymająca na głowie kosz owoców17. Jedno nie ule-
ga wątpliwości, że eschatologiczny charaktei' bóstw
morskich na antycznych reliefach sarkofagowych był
dla włoskich artystów doby renesansu oczywisty,
skoro spotykamy je w dekoracji ówczesnych nagrob-
ków 18, a np. na obrazie Giovanniego Buonconsiglio,
z czasu około r. 1497, ozdabiają one obramienie po-
ił. 1. Alegoria obfitości. Fragment dekoracji Kaplicy
Zygmuntowskiej. (Fot. E. Rachwał)
niżej sceny Opłakiwania, sugerując w ten sposób
grób Chrystusa 19.
Skoro tak, to być może właśnie do eschatologicz-
nych treści kaplicy świadomie miały nawiązywać pod
wrzględem ideowym także takie motywy starożytnej
12 Zob. A. BOCHNAK, Mecenat Zygmunta Starego w
zakresie rzemiosła artystycznego, „Studia do dziejów Wa-
welu” II, 1961, s. 151—152 i fig. 8—9. Relację o wydobyciu
tego przedmiotu z trumny króla przez Tadeusza Czackiego
publikuje J. GOŁĄB, Pogrzeb króla Zygmunta Starego,
odb. ze Sprawozdania Szkolnego c.k. II Szkoły Realnej
w Krakowie za r. 1916, s. 42—43.
18 J. BIAŁOSTOCKI, Nereidy w Kaplicy Zygmuntow-
skiej [w:] Treści dzieła sztuki, Warszawa 1969, s. 88—97;
— tenże, The Art oj the Renaissance in Eastern Europę.
Hungary. Bohemia. Poland, London 1976, s. 40—43.
1-1 L. KALINOWSKI, Motywy antyczne w dekoracji
Kaplicy Zygmuntowskiej, „Folia Historiae Artium” XII,
1976, s. 87—88.
15 Zob. KALINOWSKI, Treści Kaplicy, o.c., il. 91—92
do tekstu na s. 104; — BIAŁOSTOCKI, Nereidy, o.c., il.
1—2 do tekstu na s. 84—86; — H. KOZAKIEWICZOWA,
Relazioni artistiche tra Roma e Cracouia nella prima me-
ta del '500, Wrocław 1972, il. 6 a—b do tekstu na s. 11;
— BIAŁOSTOCKI, The Art oj the Renaissance, o.c., il.
115—116 i 119 do tekstu na s. 42.
10 BIAŁOSTOCKI, Nereidy, o.c., s. 90 i The Art of
the Renaissance, o.c., s. 41.
17 KALINOWSKI, Treści Kaplicy, o.c., s. 102.
18 Do dzieł przytoczonych przez KALINOWSKIEGO
(Treści Kaplicy, s. 105) i BIAŁOSTOCKIEGO (Nereidy, s.
84—87) dodać wypada nagrobek biskupa Battisty Baga-
rolo (zm. 1519), pierwotnie w kościele S. Maria della Pace
w Mediolanie, obecnie w Castello Sforzesco, dzieło Andrea
Fusiniego, artysty który był czynny m. in. przy dekora-
cji Librerii Piccolomini w Sienie (ok. 1485).
19 Zbiory Museo Civico w Vicenzy. Zob. W. von BO-
DĘ, Die Kunst der Fruhrenaissance in Italien (Propylaen
Kunstgeschichte, t. 8), Berlin 1923, il. na s. 584 do tekstu
na s. 613 oraz F. BARBIERI, R. CEVESE i L. MAGAGNA-
TO, Guida di Vicenza, Yicenza 1956, tabl. 36 do s. 175.
120