DOI article:
Tondos, Barbara: Problemy stylu zakopiańskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48233#0483
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
II. 3. „Willa pod Jedlami”, elewacja południowa. (Fot.
B. Tondos)
II. 4. Willa Witkiewiczów „Na Antałówce” (obecnie
„Witkiewiczówka”), elewacja zachodnia. (Fot. B. Ton-
dos)
znał, że grube drewno jest mate-
riałem zbyt kosztownym i zapro-
ponował formę szalunku na ścia-
nach z gorszego drewna zbudowa-
nych: odeskowanie pionowe, nie
sięgające górnej granicy zrębu, u
góry półkoliście obcięte. Sugerował
także, że ...wymagania bezpieczeń-
stwa i trwałości zmuszają do bu-
dowania z cegły, betonu i żelaza.
Styl zakopiański został już do tych
materiałów zastosowany, nie tracąc
nic ze swego charakteru i piękna...
Niejeden styl historyczny, który
przetrwał wieki w połączeniu z nie-
spożytą trwałością murów, był pier-
wotnie budownictwem drewnia-
nym s.
Znane próby zastosowania reguł
stylu zakopiańskiego w architektu-
rze murowanej były nieliczne i ani
twórcy kierunku, ani ich następcy
nie nadawali im innego, niż ekspe-
rymentalne, znaczenia. Życie wy-
kazało, że materiałem, w którym
to budownictwo miało być realizo-
wane, było drewno.
Kształt budowli ,,zakopiańskiej”
— nie tyle jej bryłę, co układ —
określił Jan Gwalbert Pawlikow-
ski 9, który twierdził, że pierwotnie
rzut budynku był wprost asyme-
tryczny, później zaś zbliżony do
prostokątnego, z tym, że zawsze
część elewacji jest zryzalitowana,
że w różnych „występach” miesz-
czą się sionki i schody, zaś z tyłu
budynku znajdują się dodatkowe
skrzydła. W rzeczywistości najczę-
ściej spotyka się rzut w formie
węgielnicy, rzadziej — prostokątny.
Wydaje się, że można wyodrębnić
jedną cechę układu: wydzielenie
trójczłonowego głównego korpusu,
do którego przylega część budynku
odmiennie komponowana, przecho-
dząca w znajdujące się z tyłu
skrzydło. Wygląda to, jakby pro-
jektant wychodził od trójdzielnego
rzutu chałupy, który powiększył i
tocie budynków „stylowych”; sta-
rałam się również określić rodzaj
związków z ich chłopskim pierwo-
wzorem.
Zarówno Witkiewicz, jak i Pa-
wlikowski podkreślali wielokrotnie,
że „szczerość”, czyli jawność kon-
strukcji i sposób obróbki drewna,
sprzyjający powstawaniu kontra-
stów świetlnych na zrębie, są istot-
nymi cechami tego budownictwa.
W 1910 r. Witkiewicz jednak przy-
8 WITKIEWICZ, Styl zakopiański —
Ciesielstwo [w:] Pisma..., o.c., t. I, s.
344 i 345.
9 O lice ziemi..., o.c., s. 286 i n.
468
II. 3. „Willa pod Jedlami”, elewacja południowa. (Fot.
B. Tondos)
II. 4. Willa Witkiewiczów „Na Antałówce” (obecnie
„Witkiewiczówka”), elewacja zachodnia. (Fot. B. Ton-
dos)
znał, że grube drewno jest mate-
riałem zbyt kosztownym i zapro-
ponował formę szalunku na ścia-
nach z gorszego drewna zbudowa-
nych: odeskowanie pionowe, nie
sięgające górnej granicy zrębu, u
góry półkoliście obcięte. Sugerował
także, że ...wymagania bezpieczeń-
stwa i trwałości zmuszają do bu-
dowania z cegły, betonu i żelaza.
Styl zakopiański został już do tych
materiałów zastosowany, nie tracąc
nic ze swego charakteru i piękna...
Niejeden styl historyczny, który
przetrwał wieki w połączeniu z nie-
spożytą trwałością murów, był pier-
wotnie budownictwem drewnia-
nym s.
Znane próby zastosowania reguł
stylu zakopiańskiego w architektu-
rze murowanej były nieliczne i ani
twórcy kierunku, ani ich następcy
nie nadawali im innego, niż ekspe-
rymentalne, znaczenia. Życie wy-
kazało, że materiałem, w którym
to budownictwo miało być realizo-
wane, było drewno.
Kształt budowli ,,zakopiańskiej”
— nie tyle jej bryłę, co układ —
określił Jan Gwalbert Pawlikow-
ski 9, który twierdził, że pierwotnie
rzut budynku był wprost asyme-
tryczny, później zaś zbliżony do
prostokątnego, z tym, że zawsze
część elewacji jest zryzalitowana,
że w różnych „występach” miesz-
czą się sionki i schody, zaś z tyłu
budynku znajdują się dodatkowe
skrzydła. W rzeczywistości najczę-
ściej spotyka się rzut w formie
węgielnicy, rzadziej — prostokątny.
Wydaje się, że można wyodrębnić
jedną cechę układu: wydzielenie
trójczłonowego głównego korpusu,
do którego przylega część budynku
odmiennie komponowana, przecho-
dząca w znajdujące się z tyłu
skrzydło. Wygląda to, jakby pro-
jektant wychodził od trójdzielnego
rzutu chałupy, który powiększył i
tocie budynków „stylowych”; sta-
rałam się również określić rodzaj
związków z ich chłopskim pierwo-
wzorem.
Zarówno Witkiewicz, jak i Pa-
wlikowski podkreślali wielokrotnie,
że „szczerość”, czyli jawność kon-
strukcji i sposób obróbki drewna,
sprzyjający powstawaniu kontra-
stów świetlnych na zrębie, są istot-
nymi cechami tego budownictwa.
W 1910 r. Witkiewicz jednak przy-
8 WITKIEWICZ, Styl zakopiański —
Ciesielstwo [w:] Pisma..., o.c., t. I, s.
344 i 345.
9 O lice ziemi..., o.c., s. 286 i n.
468