DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Szlezynger, Piotr S.: Kaplica zamkowa Lubomirskich w Wiśniczu Nowym
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48734#0081
Biuletyn Historii Sztuki
R. LII, 1990, Nr 1—2
PL ISSN 0006—3967
PIOTR S. SZLEZYNGER
Kraków, Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków PK
KAPLICA ZAMKOWA LUBOMIRSKICH W WIŚNICZU NOWYM*
Stanisław Lubomirski (1583—1649), jeden
z najznakomitszych dygnitarzy Rzeczypospoli-
tej, gruntownie przekształcił zakupiony przez
ojca Sebastiana zamek Kmitów w Wiśniczu,
przystosowując go do potrzeb reprezentacji
i sprawowanych licznych godności. Program
przebudowy objął także wzniesienie kaplicy
zamkowej. Do ogromnych prac budowlanych
zaangażował znakomitego włoskiego architekta
Macieja Trapolę i wielu specjalistów-rzemieśl-
ników \ Z treści napisu fundacyjnego na por-
talu bramy w fortyfikacjach zamku wynika,
że zasadnicze prace trwały w latach 1615—
1621. Ta ostatnia data wydaje się nawiąza-
niem do udziału Lubomirskiego w wiktorii
chocimskiej, bowiem niektóre prace przy de-
koracji wnętrz ciągnęły się jeszcze w latach
dwudziestych XVII w.2
W wyniku zakrojonych na dużą skalę prac,
zamek stał się rezydencją pałacową, otoczoną
pięciobokiem fortyfikacji bastionowych. Śred-
niowieczny, regularny czworobok zamku, opię-
tego w narożach wieżami, otrzymał okazałą
kaplicę, wzniesioną przy jego wschodnim
skrzydle (il. 1). Kaplicę p.w. Zwiatowania Naj-
świętszej Panny Marii usytuowano „w miejsce
zburzonej"3. Już w roku 1619 Lubomirski upo-
sażył dwóch altarzystów do kaplicy sumą 90
florenów rocznie, z kwoty 1500 florenów, za-
bezpieczonej na dobrach ziemskich. W roku
1620 biskup krakowski Marcin Szyszkowski
potwierdził fundację1 kaplicy wspominając, że
została wciągnięta do akt grodu krakowskie-
go4. Opiekę duchowną nad dworem sprawowali
dwaj kapelani-bernardyni i księża misjonarze
przy kościele parafialnym w Wiśniczu5. Jesz-
cze w 1733 r. w archiwum zamkowym prze-
chowywano akt fundacji kaplicy6.
Jak zatem wynika z zapisów archiwalnych,
jej budowę można zamknąć datą 1620 r. Nie-
kiedy, bezpodstawnie odnosi się te dane do
nieistniejącej kaplicy w fortyfikacjach bastio-
nowych 7. Jerzy Łoziński datuje kaplicę na
lata 1621—36, natomiast Adam Miłobędzki na
czwartą dekadę XVII w.8
Kaplica jest wariantem budowli centralno-
-kopułowej. Składa się z nawy założonej na
planie prostokąta (6 X 8 m), nakrytej uwy-
smukloną kopułą z latarnią, przewyższającą
kalenicę dachu pałacu oraz półokrągłej absy-
dy o promieniu 3,5 m z półkopułą. Mury wy-
konano z łamanego lokalnego piaskowca, a na-
rożniki z ciosów 9.
Do głównego wejścia ujętego kamiennym
portalem, prowadzą dwubiegowe schody i ob-
szerny taras, okalający północny narożnik
zamku (il. 2). Budowla jest trójkondygnacyjna.
Pierwszą kondygnację stanowi trzon grania-
stosłupa, druga zawiera półkopułę absydy,
a zamknięta jest czworobokiem, na którym
wspiera się czasza kopuły z latarnią, tworząca
trzecią kondygnację.
73
R. LII, 1990, Nr 1—2
PL ISSN 0006—3967
PIOTR S. SZLEZYNGER
Kraków, Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków PK
KAPLICA ZAMKOWA LUBOMIRSKICH W WIŚNICZU NOWYM*
Stanisław Lubomirski (1583—1649), jeden
z najznakomitszych dygnitarzy Rzeczypospoli-
tej, gruntownie przekształcił zakupiony przez
ojca Sebastiana zamek Kmitów w Wiśniczu,
przystosowując go do potrzeb reprezentacji
i sprawowanych licznych godności. Program
przebudowy objął także wzniesienie kaplicy
zamkowej. Do ogromnych prac budowlanych
zaangażował znakomitego włoskiego architekta
Macieja Trapolę i wielu specjalistów-rzemieśl-
ników \ Z treści napisu fundacyjnego na por-
talu bramy w fortyfikacjach zamku wynika,
że zasadnicze prace trwały w latach 1615—
1621. Ta ostatnia data wydaje się nawiąza-
niem do udziału Lubomirskiego w wiktorii
chocimskiej, bowiem niektóre prace przy de-
koracji wnętrz ciągnęły się jeszcze w latach
dwudziestych XVII w.2
W wyniku zakrojonych na dużą skalę prac,
zamek stał się rezydencją pałacową, otoczoną
pięciobokiem fortyfikacji bastionowych. Śred-
niowieczny, regularny czworobok zamku, opię-
tego w narożach wieżami, otrzymał okazałą
kaplicę, wzniesioną przy jego wschodnim
skrzydle (il. 1). Kaplicę p.w. Zwiatowania Naj-
świętszej Panny Marii usytuowano „w miejsce
zburzonej"3. Już w roku 1619 Lubomirski upo-
sażył dwóch altarzystów do kaplicy sumą 90
florenów rocznie, z kwoty 1500 florenów, za-
bezpieczonej na dobrach ziemskich. W roku
1620 biskup krakowski Marcin Szyszkowski
potwierdził fundację1 kaplicy wspominając, że
została wciągnięta do akt grodu krakowskie-
go4. Opiekę duchowną nad dworem sprawowali
dwaj kapelani-bernardyni i księża misjonarze
przy kościele parafialnym w Wiśniczu5. Jesz-
cze w 1733 r. w archiwum zamkowym prze-
chowywano akt fundacji kaplicy6.
Jak zatem wynika z zapisów archiwalnych,
jej budowę można zamknąć datą 1620 r. Nie-
kiedy, bezpodstawnie odnosi się te dane do
nieistniejącej kaplicy w fortyfikacjach bastio-
nowych 7. Jerzy Łoziński datuje kaplicę na
lata 1621—36, natomiast Adam Miłobędzki na
czwartą dekadę XVII w.8
Kaplica jest wariantem budowli centralno-
-kopułowej. Składa się z nawy założonej na
planie prostokąta (6 X 8 m), nakrytej uwy-
smukloną kopułą z latarnią, przewyższającą
kalenicę dachu pałacu oraz półokrągłej absy-
dy o promieniu 3,5 m z półkopułą. Mury wy-
konano z łamanego lokalnego piaskowca, a na-
rożniki z ciosów 9.
Do głównego wejścia ujętego kamiennym
portalem, prowadzą dwubiegowe schody i ob-
szerny taras, okalający północny narożnik
zamku (il. 2). Budowla jest trójkondygnacyjna.
Pierwszą kondygnację stanowi trzon grania-
stosłupa, druga zawiera półkopułę absydy,
a zamknięta jest czworobokiem, na którym
wspiera się czasza kopuły z latarnią, tworząca
trzecią kondygnację.
73