DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Lileyko, Jerzy: Władysławowski Pokój Marmurowy na Zamku Królewskim w Warszawie i jego twórcy - Giovanni Battista Gisleni i Peter Danckers de Rij
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0036
JERZY LILEYKO
II. 18. G. B. Gisleni, projekt epitafium. Szkicownik
drezdeński. (Fot. IS PAN)
Gisleniego. Wydaje się, że podobny portret wyko-
nano po śmierci Zygmunta III, a jego powtórzeniem
jest niewielki portrecik ze zbiorów lwowskiego Osso-
lineum67.
Ośmioboczne wizerunki z Pokoju Marmurowego
nie pozostają więc w bezpośrednim związku z kró-
lewskim ceremoniałem pogrzebowym. Galeria przod-
ków i koligatów Władysława IV, zawieszona na mar-
murowej okładzinie ściennej, spełniała jednak po-
dobną funkcję memorialną jak szlacheckie epitafia.
Można przypuszczać, że portretom Jagiellońskiej fa-
milii świadomie nadano ośmioboczny kształt tak żywo
przypominający szlacheckie konterfekty trumienne.
Wzajemne związki i oddziaływania, jakie istnieją po-
między realizacją królewskiego zamysłu w Pokoju
Marmurowym a szlacheckim portretem trumiennym,
zasługują na dokładniejsze zbadanie. Już teraz można
jednak zaryzykować twierdzenie, że w Pokoju Mar-
murowym zaszło jedyne w swoim rodzaju połączenie
67 olej na blasze miedzianej; wym. 31 X 39,9 cm; Pań-
stwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, nr inw. dep. 354. — Por.
M. GĘBAROWICZ, Portret XVI—XVIII w. we Lwowie, Wro-
cław 1969, s. 4, il. 20.
U. 19. G. B. Gisleni, projekty epitafiów. Szkicownik
drezdeński. (Fot. IS PAN)
i przystosowanie królewskich aspiracji dynastycznych
do gustów i obyczajów sarmackich.
Program dynastyczny ukazany w galerii przod-
ków Władysława IV, uzupełniały kartusze herbowe,
pozostające w związku — jak przypuszczamy — z oso-
bą fundatora Pokoju. Wiemy na pewno, że dwa kar-
tusze herbowe znajdowały się na ścianie wschodniej.
Dwa następne zdobiły najpewniej ścianę południową.
Jeden umieszczony był nad paleniskiem kominka, czy
też spiżowego pieca. Na kartuszach tych mogły znaj-
dować się herby — Polski, Litwy, Szwecji, Wielkiego
Księstwa Moskiewskiego i Snopek rodziny Wazów.
Taki zestaw znaków herbowych, umieszczonych tak-
że w pięciu kartuszach, występuje na haftowanej
tkaninie, domniemanej części królewskiego baldachi-
mu63. Herb Szwecji wskazywał na pretensje Włady-
sława IV do dziedzicznego tronu szwedzkiego, a herb
moskiewski był już tylko wspomnieniem iluzji prze-
68 Aplikacja na jedwabiu,
20 X 111 cm; Muz. Naród, w
haft srebrny i złoty; wym.
Warszawie nr inw. 231951.
28
II. 18. G. B. Gisleni, projekt epitafium. Szkicownik
drezdeński. (Fot. IS PAN)
Gisleniego. Wydaje się, że podobny portret wyko-
nano po śmierci Zygmunta III, a jego powtórzeniem
jest niewielki portrecik ze zbiorów lwowskiego Osso-
lineum67.
Ośmioboczne wizerunki z Pokoju Marmurowego
nie pozostają więc w bezpośrednim związku z kró-
lewskim ceremoniałem pogrzebowym. Galeria przod-
ków i koligatów Władysława IV, zawieszona na mar-
murowej okładzinie ściennej, spełniała jednak po-
dobną funkcję memorialną jak szlacheckie epitafia.
Można przypuszczać, że portretom Jagiellońskiej fa-
milii świadomie nadano ośmioboczny kształt tak żywo
przypominający szlacheckie konterfekty trumienne.
Wzajemne związki i oddziaływania, jakie istnieją po-
między realizacją królewskiego zamysłu w Pokoju
Marmurowym a szlacheckim portretem trumiennym,
zasługują na dokładniejsze zbadanie. Już teraz można
jednak zaryzykować twierdzenie, że w Pokoju Mar-
murowym zaszło jedyne w swoim rodzaju połączenie
67 olej na blasze miedzianej; wym. 31 X 39,9 cm; Pań-
stwowe Zbiory Sztuki na Wawelu, nr inw. dep. 354. — Por.
M. GĘBAROWICZ, Portret XVI—XVIII w. we Lwowie, Wro-
cław 1969, s. 4, il. 20.
U. 19. G. B. Gisleni, projekty epitafiów. Szkicownik
drezdeński. (Fot. IS PAN)
i przystosowanie królewskich aspiracji dynastycznych
do gustów i obyczajów sarmackich.
Program dynastyczny ukazany w galerii przod-
ków Władysława IV, uzupełniały kartusze herbowe,
pozostające w związku — jak przypuszczamy — z oso-
bą fundatora Pokoju. Wiemy na pewno, że dwa kar-
tusze herbowe znajdowały się na ścianie wschodniej.
Dwa następne zdobiły najpewniej ścianę południową.
Jeden umieszczony był nad paleniskiem kominka, czy
też spiżowego pieca. Na kartuszach tych mogły znaj-
dować się herby — Polski, Litwy, Szwecji, Wielkiego
Księstwa Moskiewskiego i Snopek rodziny Wazów.
Taki zestaw znaków herbowych, umieszczonych tak-
że w pięciu kartuszach, występuje na haftowanej
tkaninie, domniemanej części królewskiego baldachi-
mu63. Herb Szwecji wskazywał na pretensje Włady-
sława IV do dziedzicznego tronu szwedzkiego, a herb
moskiewski był już tylko wspomnieniem iluzji prze-
68 Aplikacja na jedwabiu,
20 X 111 cm; Muz. Naród, w
haft srebrny i złoty; wym.
Warszawie nr inw. 231951.
28