DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Petrus, Jerzy T.: Miniaturowa galeria portretów rodziny Zygmunta III
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0160
JERZY T. PETRUS
MINIATUROWA GALERIA PORTRETÓW RODZINY ZYGMUNTA III*
Panu Profesorowi Jerzemu Szabłowskiemu
Do najzasobniejszych w polonika zbiorów zagra-
nicznych należą bez wątpienia muzea monachijskie.
Nic więc dziwnego, iż od dawna na kolekcje niemiec-
kie zwrócili uwagę polscy badacze, którzy odszukali
w nich i opublikowali szereg obiektów interesujących
dla polskiej historii i kultury \ Znana jest droga jaką
większość tych dzieł trafiła do zbiorów Bayerische
Staatsgemaldesammlungen i Bayerisch.es National-
museum. Ich znaczenie historyczne podnosi królewska
proweniencja —■ możliwość związania z posagami pol-
skich królewien, Anny Katarzyny Konstancji Wa-
zówny, od r. 1642 żony Filipa Wilhelma Neuburskie-
go, późniejszego elektora Palatynatu Reńskiego oraz
* Artykuł niniejszy powstał na marginesie kwerendy
przeprowadzonej w związku z organizowaną przez Państwo-
we Zbiory Sztuki na Wawelu i Muzeum Narodowe w Kra-
kowie oraz Statens Historiska Museum w Sztokholmie wy-
stawą „Sztuka dworu Wazów w Polsce”. Za zwrócenie mi
uwagi na miniatury królewicza Władysława winienem
wdzięczność śp. doc. drowi Stefanowi Kozakiewiczowi; wia-
domość o miniaturze Anny Katarzyny Konstancji zawdzię-
czam uprzejmości dr Janiny Ruszczycówny. Dyrekcji
Bayerisches Nationalmuseum w Monachium dziękuję ser-
decznie za łaskawie udzielone informacje, wykonanie zdjęć
oraz wyrażenie zgody na ich publikację. Praca referowana
była na posiedzeniu Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddz.
PAN w Krakowie w dniu 8 maja 1975 r.
i O polonikach w obecnych zbiorach monachijskich pi-
sali m.in.: A. LESSER, O kilku pracach P.P. Rubensa,
„Kłosy” XXVII, 1879, nr 699, s. 324; — A. PRZEZDZIECKI,
Schleissheim pałac elektorów bawarskich pod Monachium,
„Czas” 1881, nr 246; — W. BARTYNOWSKI, Notatka z No-
rymbergi, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” II,
1896, szp. 228—230; — F. KOPERA, Portrety członków rodzin
królewskich panujących w Polsce w Germańskim Muzeum
Norymbergi, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne”
III, 1898, szp. 369—374; — tenże, Portrety Stefana Batorego
w Galerii Pitti i kardynała Jerzego Radziwiłła w Galerii
Corsini we Florencji, tudzież Zygmunta III i Konstancji
jego żony w Plnakotece Monachijskiej, „Sprawozd. KHS” VII,
1906, szp. CXXVII—CXXIX; — tenże, Dzieje malarstwa
w Polsce II, Kraków 1926, passim; — M. SOKOŁOWSKI,
Z powodu portretów polskich we Florencji tudzież Zygmun-
ta III i Konstancji jego żony w Pinakotece monachijskiej,
Teresy Kunegundy Sobieskiej, poślubionej w r. 1695
Maksymilianowi II Emanuelowi Wittelsbachowi, elek-
torowi bawarskiemu. Przy rozważaniach nad pocho-
dzeniem wielu dzieł ze wspomnianych zbiorów nie bez
znaczenia są również koligacje książąt niemieckich z
Jagiellonami — na co zwrócono ostatnio uwagę2 —
oraz polskimi rodzinami magnackimi, jak Radziwiłło-
wie czy Lubomirscy.
Anna Katarzyna Konstancja, córka Zygmunta III
i Konstancji Austriaczki, opuszczając Polskę otrzy-
mała w posagu 243.333 talarów oraz, jak można przy-
puszczać, niezwykle bogatą wyprawę obejmującą cen-
ny zbiór klejnotów, tkanin, naczyń i obrazów, wśród
„Sprawozd. KHS” VII, 1903, szp. CXXIX—CXXX; — X., Z za-
zabytków przeszłości, „Tyg. 111.” 1909, nr 16, s. 316, il.; —
J. BOŁOZ-ANTONIEWICZ, Obrazy własnoręczne Zygmun-
ta III, „Sprawozd. KHS” VIII, 1912, szp. CCCCXXXXII; —
tenże, Obraz Zygmunta III, „Sprawozd. KHS” VIII, 1912,
szp. CCCCI; — J. MYCIELSKI, Portrety polskie XVI—XIX w.,
Lwów [19111], passim; — tenże, O stosunkach łączących
Zygmunta III z dworem neuburskim, „Prace KHS” I, 1919,
s. VI; — J. KIESZKOWSKI, Wczasy naszych ojców, „Wy-
stawa amatorów’’ w Wiedniu w lutym i marcu 1913 roku,
Kraków 1913, s. 5—8; — A. CZOŁOWSKI, Ikonografia wojen-
na Jana III, „Przegląd Hist.-Wojsk.” II, 1930, S. 200—237; —
K. PIOTROWICZ, Polonica w Niemczech, „Nauka Polska”
VIII, 1934, passim; — M. GĘBAROWICZ, Nieznany portret
króla Zygmunta III [w:] Ksląga pamiątkowa ku czci Leona
Pinińskiego I, Lwów 1936, s. 305—311; — W. TOMKIEWICZ,
Malarstwo dworskie w dobie Władysława IV, „Biul. Hist.
Szt.” XII, 1950, nr 1—4, s. 145—200; — tenże, Z dziejów
polskiego mecenatu artystycznego w wieku XVII, Wrocław
1952, passim; — tenże, O niektórych polonicach w zbio-
rach bawarskich [w:] Muzeum i Twórca. Studia z historii
sztuki i kultury ku czci prof. dr Stanisława Lorentza,
Warszawa 1960, s. 493—504; — S. HERBST, Fragmenty ikono-
grafii Zygmunta III [w:] Sztuka i historia. Księga pamiąt-
kowa ku czci profesora Michała Walickiego, Warszawa 1966,
s. 114—117; — J. RUSZCZYCOWNA, Portrety Zygmunta III
i jego rodziny, „Roczn. Muz. Naród, w Warszawie” XHI/1,
1969, s. 151—264; — M. GĘBAROWICZ, Dzieła złotnictwa
polskiego pochodzenia w skarbcu zamku królewskiego w
Monachium, „Studia do Dziejów Wawelu” IV (w druku).
2 J. RUSZCZYCOWNA, Nieznane portrety ostatnich Ja-
giellonów, „Roczn. Muz. Naród, w Warszawie” XX (w druku).
150
MINIATUROWA GALERIA PORTRETÓW RODZINY ZYGMUNTA III*
Panu Profesorowi Jerzemu Szabłowskiemu
Do najzasobniejszych w polonika zbiorów zagra-
nicznych należą bez wątpienia muzea monachijskie.
Nic więc dziwnego, iż od dawna na kolekcje niemiec-
kie zwrócili uwagę polscy badacze, którzy odszukali
w nich i opublikowali szereg obiektów interesujących
dla polskiej historii i kultury \ Znana jest droga jaką
większość tych dzieł trafiła do zbiorów Bayerische
Staatsgemaldesammlungen i Bayerisch.es National-
museum. Ich znaczenie historyczne podnosi królewska
proweniencja —■ możliwość związania z posagami pol-
skich królewien, Anny Katarzyny Konstancji Wa-
zówny, od r. 1642 żony Filipa Wilhelma Neuburskie-
go, późniejszego elektora Palatynatu Reńskiego oraz
* Artykuł niniejszy powstał na marginesie kwerendy
przeprowadzonej w związku z organizowaną przez Państwo-
we Zbiory Sztuki na Wawelu i Muzeum Narodowe w Kra-
kowie oraz Statens Historiska Museum w Sztokholmie wy-
stawą „Sztuka dworu Wazów w Polsce”. Za zwrócenie mi
uwagi na miniatury królewicza Władysława winienem
wdzięczność śp. doc. drowi Stefanowi Kozakiewiczowi; wia-
domość o miniaturze Anny Katarzyny Konstancji zawdzię-
czam uprzejmości dr Janiny Ruszczycówny. Dyrekcji
Bayerisches Nationalmuseum w Monachium dziękuję ser-
decznie za łaskawie udzielone informacje, wykonanie zdjęć
oraz wyrażenie zgody na ich publikację. Praca referowana
była na posiedzeniu Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddz.
PAN w Krakowie w dniu 8 maja 1975 r.
i O polonikach w obecnych zbiorach monachijskich pi-
sali m.in.: A. LESSER, O kilku pracach P.P. Rubensa,
„Kłosy” XXVII, 1879, nr 699, s. 324; — A. PRZEZDZIECKI,
Schleissheim pałac elektorów bawarskich pod Monachium,
„Czas” 1881, nr 246; — W. BARTYNOWSKI, Notatka z No-
rymbergi, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” II,
1896, szp. 228—230; — F. KOPERA, Portrety członków rodzin
królewskich panujących w Polsce w Germańskim Muzeum
Norymbergi, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne”
III, 1898, szp. 369—374; — tenże, Portrety Stefana Batorego
w Galerii Pitti i kardynała Jerzego Radziwiłła w Galerii
Corsini we Florencji, tudzież Zygmunta III i Konstancji
jego żony w Plnakotece Monachijskiej, „Sprawozd. KHS” VII,
1906, szp. CXXVII—CXXIX; — tenże, Dzieje malarstwa
w Polsce II, Kraków 1926, passim; — M. SOKOŁOWSKI,
Z powodu portretów polskich we Florencji tudzież Zygmun-
ta III i Konstancji jego żony w Pinakotece monachijskiej,
Teresy Kunegundy Sobieskiej, poślubionej w r. 1695
Maksymilianowi II Emanuelowi Wittelsbachowi, elek-
torowi bawarskiemu. Przy rozważaniach nad pocho-
dzeniem wielu dzieł ze wspomnianych zbiorów nie bez
znaczenia są również koligacje książąt niemieckich z
Jagiellonami — na co zwrócono ostatnio uwagę2 —
oraz polskimi rodzinami magnackimi, jak Radziwiłło-
wie czy Lubomirscy.
Anna Katarzyna Konstancja, córka Zygmunta III
i Konstancji Austriaczki, opuszczając Polskę otrzy-
mała w posagu 243.333 talarów oraz, jak można przy-
puszczać, niezwykle bogatą wyprawę obejmującą cen-
ny zbiór klejnotów, tkanin, naczyń i obrazów, wśród
„Sprawozd. KHS” VII, 1903, szp. CXXIX—CXXX; — X., Z za-
zabytków przeszłości, „Tyg. 111.” 1909, nr 16, s. 316, il.; —
J. BOŁOZ-ANTONIEWICZ, Obrazy własnoręczne Zygmun-
ta III, „Sprawozd. KHS” VIII, 1912, szp. CCCCXXXXII; —
tenże, Obraz Zygmunta III, „Sprawozd. KHS” VIII, 1912,
szp. CCCCI; — J. MYCIELSKI, Portrety polskie XVI—XIX w.,
Lwów [19111], passim; — tenże, O stosunkach łączących
Zygmunta III z dworem neuburskim, „Prace KHS” I, 1919,
s. VI; — J. KIESZKOWSKI, Wczasy naszych ojców, „Wy-
stawa amatorów’’ w Wiedniu w lutym i marcu 1913 roku,
Kraków 1913, s. 5—8; — A. CZOŁOWSKI, Ikonografia wojen-
na Jana III, „Przegląd Hist.-Wojsk.” II, 1930, S. 200—237; —
K. PIOTROWICZ, Polonica w Niemczech, „Nauka Polska”
VIII, 1934, passim; — M. GĘBAROWICZ, Nieznany portret
króla Zygmunta III [w:] Ksląga pamiątkowa ku czci Leona
Pinińskiego I, Lwów 1936, s. 305—311; — W. TOMKIEWICZ,
Malarstwo dworskie w dobie Władysława IV, „Biul. Hist.
Szt.” XII, 1950, nr 1—4, s. 145—200; — tenże, Z dziejów
polskiego mecenatu artystycznego w wieku XVII, Wrocław
1952, passim; — tenże, O niektórych polonicach w zbio-
rach bawarskich [w:] Muzeum i Twórca. Studia z historii
sztuki i kultury ku czci prof. dr Stanisława Lorentza,
Warszawa 1960, s. 493—504; — S. HERBST, Fragmenty ikono-
grafii Zygmunta III [w:] Sztuka i historia. Księga pamiąt-
kowa ku czci profesora Michała Walickiego, Warszawa 1966,
s. 114—117; — J. RUSZCZYCOWNA, Portrety Zygmunta III
i jego rodziny, „Roczn. Muz. Naród, w Warszawie” XHI/1,
1969, s. 151—264; — M. GĘBAROWICZ, Dzieła złotnictwa
polskiego pochodzenia w skarbcu zamku królewskiego w
Monachium, „Studia do Dziejów Wawelu” IV (w druku).
2 J. RUSZCZYCOWNA, Nieznane portrety ostatnich Ja-
giellonów, „Roczn. Muz. Naród, w Warszawie” XX (w druku).
150