Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (37.1975)

WSPOMNIENIE POŚMIERTNE

syjskiej, europejskiego malarstwa wedutowego XVIII
w., którego był najlepszym znawcą nie tylko w Pol-
sce, ale i za granicą. Bibliografia Jego prac nauko-
wych obejmuje sto kilkadziesiąt publikacji wydanych
w kraju i za granicą, w tym kilkanaście książek.
Przez całe życie związany studiami, pracą naukową,
zawodową i kulturalno-oświatową z Warszawą, po-
święcił jej wiele publikacji.
Jego głównym dziełem jest fundamentalna mono-
grafia Bernarda Bellotta Canaletta, kompendium wie-
dzy o tym artyście i jego dziele, wydana w dwóch
wielkich tomach w RFN, Anglii, we Włoszech i Sta-
nach Zjednoczonych w latach 1972—73, obejmująca
800 stron druku i około 1000 ilustracji. Studiom nad
Bellottem poświęcił wiele lat życia, a osiągnięte wyni-
ki są dowodem i rezultatem benedyktyńskiej wprost
pracy i imponującej wiedzy o tym artyście i jego epo-
ce. Na podstawie tej pracy uzyskał w 1971 r. stopień
doktora habilitowanego'. Praca miała za granicą pię-
kne recenzje, wśród nich „Sunday Times” uznał ją
za najważniejszą publikację z zakresu historii sztuki,
jaką wydano w ogóle w 1972 r. Niezależnie od niej
opublikował o Canaletcie kilkanaście artykułów w
czasopismach krajowych i zagranicznych oraz polskie
i obce katalogi wystaw. Publikacje te i wystawy mo-
nograficzne przyczyniły się nie tylko do popularyza-
cji warszawskich dzieł Canaletta, ale i do wzrostu
naszego majątku narodowego, gdyż dzięki nim w zna-
cznej części obrazy Canaletta mają obecnie wartość
kilkadziesiąt razy większą na rynku europejskim niż
przed kilkunastu laty.
Z innych prac Stefana Kozakiewicza niezwykle
przydatne są wydane w serii Źródeł do dziejów sztuki
polskiej ■— Warszawskie wystawy sztuk pięknych w
latach 1819—1845 i Warszawska cyganeria malarska
(z A. Ryszkiewiczem) oraz Malarstwo warszawskie
lat 1815—1850 {drukowane częściowo w ,,Biuletynie
Historii Sztuki”), na podstawie której otrzymał w
1960 r. stopień doktora.
W druku są trzy duże, bogato ilustrowane książki:
Sztuka renesansu w Polsce (wespół z żoną Heleną),
wydawaną przez Arkady w języku polskim, angiels-
kim, niemieckim i rosyjskim, Malarstwo polskie. Oś-
wiecenie — klasycyzm — romantyzm w wydaniu Au-
rigi i Album Canaletta (dokończony przez żonę) w
wydaniu Arkad.
*
Niezwykle skrupulatny i sumienny, miał Stefan
Kozakiewicz wybitny zmysł do prac o charakterze
leksykonograficznym, był też świetnym redaktorem
książek, to też z Jego ogromnej wiedzy i doświadczenia
w tej dziedzinie korzystały różne instytucje wydaw-
nicze poświęcone kulturze i sztuce w Polsce i za gra-
nicą. Świadczą o tym takie pozycje jak Słownik Ter-
minologiczny Sztuk Pięknych, którego był redaktorem
i różne encyklopedie i słowniki wydawane przez PWN
i inne wydawnictwa polskie i włoskie, do których sam
opracowywał hasła i był konsultantem artykułów op-
racowanych przez innych autorów. Z wydawnictw
Muzeum Narodowego zasługują zwłaszcza na uwagę
Jego prace redakcyjne nad Katalogiem Galerii Ma-
larstwa Polskiego (I wydanie w 1962 i II w druku),
a przede wszystkim Katalog portretów osobistości
polskich w pałacu w Wilanowie, opracowany niezwy-
kle precyzyjnie i wszechstronnie.
Bardzo uzdolniony do języków przyswajał je sobie
niezwykle szybko. Książki, katalogi i artykuły przez-
naczone do wydania za granicą pisał wprost po nie-
miecku (np. monografię Bellotta) i po włosku, zajmo-

wał się również tłumaczeniami książek z historii sztu-
ki z języków obcych na polski (Lavedan). Interesując
się poezją, próbował swych sił w tłumaczeniu wierszy
Horacego i Baudelaire^a.
*
Był komisarzem wielu wystaw w kraju i za gra-
nicą. Brał poważny udział w organizacji takich wys-
taw, jak wielka wystawa jubileuszowa sztuki war-
szawskiej w Muzeum Narodowym w Warszawie w
1962 r. w stulecie powstania Muzeum, oraz w serii wy-
staw Canaletta w Wenecji, Londynie, Liverpoolu,
Yorku i Rotterdamie, w Dreźnie, Warszawie, Wiedniu
i Essen, a także w organizacji wystawy „Warszawa
od czasów Canaletta — rozkwit, zniszczenie, odbudo-
wa” w Kolonii i Hamburgu w r. 1973 i „Sztuka
w Polsce” w Zurychu. Przy pracy nad tą właśnie wys-
tawą oraz nad przygotowywaniem wystawy do Rzymu
i Mediolanu zaskoczyła Go śmierć. Jego udział w opra-
cowaniu katalogów tych ekspozycji był w sensie au-
torskim i redakcyjnym dominujący.
*
Ceniony przez uczonych również poza Polską, utrzy-
mywał szerokie i przyjacielskie kontakty z historykami
sztuki zwłaszcza włoskimi, niemieckimi i angielskimi.
Był zapraszany na międzynarodowe sympozja i kon-
ferencje, m. in. na międzynarodowy kongres historii
sztuki w Wenecji w r. 1955, konferencje naukowe
m. in. w Wenecji w 1957 i 1963, w Varennie w 1958,
w Vicenzy 1959, w Padwie 1963, w Londynie 1957,
w Pradze 1958 i 1971, w Moskwie 1961, w Upsali 1962,
w Essen 1962,w Dreźnie 1964. Miał również wykłady
w Centro Interna zionale di Stu di di Architettura di
Andrea Palladio w Vicenzy w r. 1960. Znany ze swych
studiów nad Bellottem był zapraszany do Anglii,
Włoch i RFN jako ekspert weneckiego malarstwa
wedutowego. Początki ciężkiej choroby serca ograni-
czyły możliwości uczestniczenia w tego rodzaju konfe-
rencjach i spotkaniach w następnych latach. W r. 1956
został akademikiem honorowym Akademii di Belle
Arti w Wenecji, a w 1974 członkiem Akademii Lite-
ratury polskiej i słowiańskiej im. Adama Mickiewicza
przy Uniwersytecie w Bolonii.
*
Był pedagogiem z urodzenia. Lubił wykładać
i umiał nawiązać bliski kontakt ze słuchaczami. Z za-
miłowaniem prowadził wykłady i seminaria uniwersy-
teckie .(wiele zawdzięczają Mu studenci), lubił też
popularno-naukowe prelekcje. Chętnie wykorzystywa-
ło Jego wiedzę i umiejętności krasomówcze nie tylko
Muzeum Narodowe i inne muzea warszawskie, ale i
Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, angażując Go
do odczytów organizowanych w cyklach dla młodzie-
ży i nauczycieli, Miejskie Domy Kultury, PTTK i inne
instytucie i organizacje, jak np. Towarzystwo Przy-
jaźni Polsko-Radzieckiej i kluby Ruchu w Warszawie
i w wielu miastach polskich. W sumie w latach 1945—
—74 wygłosił ponad 300 odczytów. .Prowadził rów-
nież pogadanki o sztuce dla szerokiej publiczności w
czasie pobytów za granicą: na zaproszenie Towarzyst-
wa Przyjaźni Polsko-Włoskiej w Wenecji, w ZSRR,
NRD, RFN, Austrii.
Brał również chętnie udział w imprezach, ąuizach
i konkursach, sam je organizował i opracowywał i
często bywał zapraszany do jury jako ekspert (np.
w Wielkiej Grze i in.).
Współpracował z Telewizją Warszawską (kilkadzie-
siąt wystąpień, m. in. prowadził pierwszy cykl wykła-
dów popularnych z zakresu sztuki przed piętnastu la-
ty), z filmem (konsultacje scenariuszy i opracowywa-

60