DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Balicka-Witakowska, Ewa: Miniatury piętnastowiecznego psałterza etiopskiego (studium ikonografiazne)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0102
EWA BALICKA
II. 2. Pokłon Trzech Magów. Miniatura w Psałterzu
etiopskim. Paryż, Bibliotheąue Nationale, Fond
Ethiop. 105
U. 3. Boże Narodzenie. Miniatura w Psałterzu etiop-
skim. Paryż, Bibliotheąue Nationale, Fond Ethiop.
105
Godzinek — Konstantyna. Modlitwy do Marii wpro-
wadza scena apokaliptyczna a przerywane są one mi-
niaturami Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Marii
cr antki.
Jak się wydaj e, wymienione wyżej miniatury nie
były wszystkimi, które pierwotnie zdobiły rękopis.
Na kartach 6v, 9v, llv, znajdują się ślady po ilu-
minacjach. Uszkodzenie ich jest jednak tak znaczne,
że nie wiadomo co przedstawiały. Z ich umiejsco-
wienia wśród innych miniatur można się domyślać,
że ukazywały sceny z życia Chrystusa — może Ofia-
rowanie w świątyni, któryś z cudów Jezusa (Wskrze-
szenie Łazarza?), Złożenie do grobu. Oprócz tego kar-
ty 3v, '4ir, 13r, 19r, 39r, 5'lr, l58r, 74r, 79r, 89r, 156r, 160r,
są puste. Być może były to miejsca zostawione celo-
wo na miniatury, które później nie zostały wyko-
nane.
W pracy niniejszej podjęte zostały dwa zagadnie-
nia: po pierwsze, porównanie naszego rękopisu z naj-
13 A. SPRINGER, Die Psalter-Illustrationen im fruhen
Mittelalter mit besonderer Riicksicht auf den Utrecht
Psalter. Ein Beitrag zur Geschichte der Miniaturmalerei,
Leipzig 1880; — J. J. TIKKANEN, Die Psalterillustration
im Mittelalter, Helsingfors 1895.
ważniejszymi psałterzami średniowiecznymi z róż-
nych kręgów artystycznych, reprezentującymi ten sam,
co on typ ilustracji psałterzowej, po drugie ikonogra-
fia poszczególnych miniatur naszego psałterza, wy-
odrębnienie w nich cech ikonograficznych, które po-
chodzą ze źródeł zewnętrznych w stosunku do sztuki
etiopskiej i tych, które wydają się być związane wy-
łącznie z tradycją rodzimą.
Typologia psałterzy nastręcza wiele trudności i do
dziś nie została ustalona. Wydaje się, że u schyłku
antyku wyodrębniły się dwa typy ilustracji psałte-
rzowej 13. W pierwszym nie była ona związana z tre-
ścią księgi i nie obrazowała wprost jej tekstu. Ilumi-
nacje nie towarzyszyły określonym psalmom, lecz mo-
gły występować w różnych miejscach rękopisu. Psał-
terz o ilustracji nie związanej z tekstem występował
zarówno w sztuce wschodniej, jak i zachodniej, ale
jak się wydaje, początkowy takiej redakcji należy szu-
kać w Bizancjum w okresie przedikonoklastycznym I4.
Pełna rekonstrukcja najwcześniejszych psałterzy tego
14 H. L. KESSLER, The Psalter [w:] Illuminated Greek
Manuscripts from American Collections. An Ezhibition in
Honor of Kurt Weitzmann, Princeton 1973, s. 32.
92
II. 2. Pokłon Trzech Magów. Miniatura w Psałterzu
etiopskim. Paryż, Bibliotheąue Nationale, Fond
Ethiop. 105
U. 3. Boże Narodzenie. Miniatura w Psałterzu etiop-
skim. Paryż, Bibliotheąue Nationale, Fond Ethiop.
105
Godzinek — Konstantyna. Modlitwy do Marii wpro-
wadza scena apokaliptyczna a przerywane są one mi-
niaturami Matki Boskiej z Dzieciątkiem i Marii
cr antki.
Jak się wydaj e, wymienione wyżej miniatury nie
były wszystkimi, które pierwotnie zdobiły rękopis.
Na kartach 6v, 9v, llv, znajdują się ślady po ilu-
minacjach. Uszkodzenie ich jest jednak tak znaczne,
że nie wiadomo co przedstawiały. Z ich umiejsco-
wienia wśród innych miniatur można się domyślać,
że ukazywały sceny z życia Chrystusa — może Ofia-
rowanie w świątyni, któryś z cudów Jezusa (Wskrze-
szenie Łazarza?), Złożenie do grobu. Oprócz tego kar-
ty 3v, '4ir, 13r, 19r, 39r, 5'lr, l58r, 74r, 79r, 89r, 156r, 160r,
są puste. Być może były to miejsca zostawione celo-
wo na miniatury, które później nie zostały wyko-
nane.
W pracy niniejszej podjęte zostały dwa zagadnie-
nia: po pierwsze, porównanie naszego rękopisu z naj-
13 A. SPRINGER, Die Psalter-Illustrationen im fruhen
Mittelalter mit besonderer Riicksicht auf den Utrecht
Psalter. Ein Beitrag zur Geschichte der Miniaturmalerei,
Leipzig 1880; — J. J. TIKKANEN, Die Psalterillustration
im Mittelalter, Helsingfors 1895.
ważniejszymi psałterzami średniowiecznymi z róż-
nych kręgów artystycznych, reprezentującymi ten sam,
co on typ ilustracji psałterzowej, po drugie ikonogra-
fia poszczególnych miniatur naszego psałterza, wy-
odrębnienie w nich cech ikonograficznych, które po-
chodzą ze źródeł zewnętrznych w stosunku do sztuki
etiopskiej i tych, które wydają się być związane wy-
łącznie z tradycją rodzimą.
Typologia psałterzy nastręcza wiele trudności i do
dziś nie została ustalona. Wydaje się, że u schyłku
antyku wyodrębniły się dwa typy ilustracji psałte-
rzowej 13. W pierwszym nie była ona związana z tre-
ścią księgi i nie obrazowała wprost jej tekstu. Ilumi-
nacje nie towarzyszyły określonym psalmom, lecz mo-
gły występować w różnych miejscach rękopisu. Psał-
terz o ilustracji nie związanej z tekstem występował
zarówno w sztuce wschodniej, jak i zachodniej, ale
jak się wydaje, początkowy takiej redakcji należy szu-
kać w Bizancjum w okresie przedikonoklastycznym I4.
Pełna rekonstrukcja najwcześniejszych psałterzy tego
14 H. L. KESSLER, The Psalter [w:] Illuminated Greek
Manuscripts from American Collections. An Ezhibition in
Honor of Kurt Weitzmann, Princeton 1973, s. 32.
92