DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Skalska-Miecik, Lija: Polscy uczniowie petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0366
LIJA SKALSKA
U. 1. Kazimierz Stabrowski, Mężczyzna ciągnący
linę, 1890, Muzeum Akademii Sztuk Pięknych
w Leningradzie
diować w Akademii w okresie jej stale pogłębiającego
się kryzysu, który szczególnie ostro zarysował się pod
koniec lat osiemdziesiątych i na początku dziewięć-
dziesiątych ubiegłego stulecia. Panował tu przestarza-
ły system nauczania, którego zasady ustalał statut
z r. 1859 5. Każdy nowo przyjęty uczeń musiał tu co
najmniej dwa lata rysować z odlewów gipsowych (po-
czątkowo głów, później figur) i dopiero po ukończeniu
tego pierwszego etapu nauki mógł przystąpić do ry-
sunkowych, a następnie malarskich studiów z żywego
modela. Rysowanie z gipsów (przynajmniej przez rok)
obowiązywało również tych studentów, którzy mieli
za sobą dość solidne przygotowanie, wyniesione ze
średnich szkół artystycznych — omijały ich jedynie
zajęcia w klasie głów gipsowych. Atutem takiej nauki,
będącym zawsze przedmiotem dumy Akademii, było
dobre opanowanie przez jej uczniów warsztatu arty-
stycznego, ale w omawianym okresie nawet w tej
dziedzinie zaobserwować można było pewien regres.
Dawno już zauważono — pisał I. Kramskoj — że wy-
stawiane [w Akademii] rysunki i szkice z biegiem lat
stają się coraz gorsze6. Jedną z istotnych przyczyn
tego —- obok martwoty samego systemu nauczania —
był poziom kadry profesorskiej, wśród której na prze-
łomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych prze-
ważali artyści o miernych zdolnościach zarówno twór-
czych, jak i pedagogicznych. Jedynym utalentowanym
pedagogiem był P. Czistiakow, nauczający w klasie
studiów z natury w latach 1872—93. Pozostali profeso-
rowie — B. Wenig, I. Keller (Kohler), W. P. Wieriesz-
czagin, B. Willewalde, troskliwie pielęgnujący w swej
sztuce tradycje akademickie, nie zapewnili sobie
znaczniejszej pozycji ani w dziejach Akademii, ani
w historii sztuki rosyjskiej. Tak więc nieczuła na
świeże nowsze tendencje artystyczne, trzymająca się
sztywnych biurokratycznych zasad i surowych rygo-
rów zarówno w systemie nauczania, jak i we wszel-
kich poczynaniach wobec uczniów, Cesarska Akade-
mia Sztuk Pięknych uchodziła wówczas za symbol
i ostoję konserwatyzmu, będąc przedmiotem ostrej
krytyki postępowej myśli rosyjskiej.
Z wyżej wspomnianej grupy Polaków najwcześniej
pojawia się w Akademii Kazimierz Stabrowski (ur.
21.XI.1869 w Kruplanach guberni grodzieńskiej). Roz-
poczyna on studia na jesieni 1887 r., w r. 1888 figuruje
jako uczeń klasy rysunków z figur gipsowych, w
1889 — jako uczeń klasy studiów z natury 7. W r. 1890
Stabrowski sprostał tu postawionemu zadaniu, które
malarskich studiów z żywego modela za pracę, przed-
stawiającą Mężczyznę ciągnącego linę8 (il. 1), znaj -
dującą się w zbiorach Muzeum Akademii Sztuk Pięk-
nych w Leningradzie. Pozostawienie tego obrazu jako
wzorowego w muzeum akademickim świadczy, że
Strabowski sprostał tu postawionemu zadaniu, które
polegało przede wszystkim na werystycznie dokład-
nym odtworzeniu nagiej postaci ludzkiej i miało wy-
kazać gruntowną znajomość anatomii. Naturalistycz-
nemu ujęciu modela podporządkowana jest gama
barwna, która dowodzi, że kolorystyczne zaaranżowa-
nie całości w studiach tego typu uważane było za
mniej ważną kwestię.
Piąty rok swych studiów w Akademii (1892) rozpo-
czyna Stabrowski pod znakiem przygotowań do pracy
nad obrazem 'konkursowym, będącym końcowym eta-
pem nauki9. W tym roku odbywa on podróż do Pa-
lestyny 10, którą podjemuje w zamiarze wymalowania
5 Pełny tekst statutu znajduje się w: S. KONDAKOW,
Jubilejnyj Sprawocznik Impieratorskoj Akadlemii Chudo-
iestw, t. I, [b.d.m.], s. 188—197.
6 Cyt. wg A. ZOTOW, Akadlemija Chudożestw SSSR,
Moskwa 1960, s. 63.
7 CGIA, fond 789, opis’ 11, jedinica chranienija 101, k.
1, 19, 21.
8 Ol. pł. 134 X 80, sygn. po rosyjsku: K. Stabrowskij
I 1890. Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Leningradzie,
nr inw. Ż-691; — KONDAKOW, Spisok..., O.C., s. 188.
9 Do pracy nad obrazem konkursowym, dającym mo-
żność ubiegać się o medal złoty, mieli prawo przystąpić
uczniowie trzeciego, najwyższego kursu Akademii po uprzed-
nim otrzymaniu wielkiego medalu srebrnego. Ilość przy-
znawanych małych medali złotych nie była limitowana.
Natomiast wielki medal złoty mógł być tylko jeden na
każdym wydziale i tylko w tym wypadku, jeżeli praca
konkursowa wyróżniała się wybitnymi walorami artystycz-
nymi. Wielki medal złoty uprawniał do otrzymania hono-
rowego tytułu „kłassnyj chudożnik” I stopnia, por. KON-
DAKOW, Jubilejnyj Sprawocznik..., o.c., s. 194, 196.
to Podanie w tej sprawie składa 4 marca 1892 r., 12
marca otrzymuje zachowany w jego aktach paszport za-
graniczny, z którego wynika, że podróż trwała od 28 kwie-
tnia do 15 lipca 1892 r., CGIA, o.c., k. 35, 51—56.
352
U. 1. Kazimierz Stabrowski, Mężczyzna ciągnący
linę, 1890, Muzeum Akademii Sztuk Pięknych
w Leningradzie
diować w Akademii w okresie jej stale pogłębiającego
się kryzysu, który szczególnie ostro zarysował się pod
koniec lat osiemdziesiątych i na początku dziewięć-
dziesiątych ubiegłego stulecia. Panował tu przestarza-
ły system nauczania, którego zasady ustalał statut
z r. 1859 5. Każdy nowo przyjęty uczeń musiał tu co
najmniej dwa lata rysować z odlewów gipsowych (po-
czątkowo głów, później figur) i dopiero po ukończeniu
tego pierwszego etapu nauki mógł przystąpić do ry-
sunkowych, a następnie malarskich studiów z żywego
modela. Rysowanie z gipsów (przynajmniej przez rok)
obowiązywało również tych studentów, którzy mieli
za sobą dość solidne przygotowanie, wyniesione ze
średnich szkół artystycznych — omijały ich jedynie
zajęcia w klasie głów gipsowych. Atutem takiej nauki,
będącym zawsze przedmiotem dumy Akademii, było
dobre opanowanie przez jej uczniów warsztatu arty-
stycznego, ale w omawianym okresie nawet w tej
dziedzinie zaobserwować można było pewien regres.
Dawno już zauważono — pisał I. Kramskoj — że wy-
stawiane [w Akademii] rysunki i szkice z biegiem lat
stają się coraz gorsze6. Jedną z istotnych przyczyn
tego —- obok martwoty samego systemu nauczania —
był poziom kadry profesorskiej, wśród której na prze-
łomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych prze-
ważali artyści o miernych zdolnościach zarówno twór-
czych, jak i pedagogicznych. Jedynym utalentowanym
pedagogiem był P. Czistiakow, nauczający w klasie
studiów z natury w latach 1872—93. Pozostali profeso-
rowie — B. Wenig, I. Keller (Kohler), W. P. Wieriesz-
czagin, B. Willewalde, troskliwie pielęgnujący w swej
sztuce tradycje akademickie, nie zapewnili sobie
znaczniejszej pozycji ani w dziejach Akademii, ani
w historii sztuki rosyjskiej. Tak więc nieczuła na
świeże nowsze tendencje artystyczne, trzymająca się
sztywnych biurokratycznych zasad i surowych rygo-
rów zarówno w systemie nauczania, jak i we wszel-
kich poczynaniach wobec uczniów, Cesarska Akade-
mia Sztuk Pięknych uchodziła wówczas za symbol
i ostoję konserwatyzmu, będąc przedmiotem ostrej
krytyki postępowej myśli rosyjskiej.
Z wyżej wspomnianej grupy Polaków najwcześniej
pojawia się w Akademii Kazimierz Stabrowski (ur.
21.XI.1869 w Kruplanach guberni grodzieńskiej). Roz-
poczyna on studia na jesieni 1887 r., w r. 1888 figuruje
jako uczeń klasy rysunków z figur gipsowych, w
1889 — jako uczeń klasy studiów z natury 7. W r. 1890
Stabrowski sprostał tu postawionemu zadaniu, które
malarskich studiów z żywego modela za pracę, przed-
stawiającą Mężczyznę ciągnącego linę8 (il. 1), znaj -
dującą się w zbiorach Muzeum Akademii Sztuk Pięk-
nych w Leningradzie. Pozostawienie tego obrazu jako
wzorowego w muzeum akademickim świadczy, że
Strabowski sprostał tu postawionemu zadaniu, które
polegało przede wszystkim na werystycznie dokład-
nym odtworzeniu nagiej postaci ludzkiej i miało wy-
kazać gruntowną znajomość anatomii. Naturalistycz-
nemu ujęciu modela podporządkowana jest gama
barwna, która dowodzi, że kolorystyczne zaaranżowa-
nie całości w studiach tego typu uważane było za
mniej ważną kwestię.
Piąty rok swych studiów w Akademii (1892) rozpo-
czyna Stabrowski pod znakiem przygotowań do pracy
nad obrazem 'konkursowym, będącym końcowym eta-
pem nauki9. W tym roku odbywa on podróż do Pa-
lestyny 10, którą podjemuje w zamiarze wymalowania
5 Pełny tekst statutu znajduje się w: S. KONDAKOW,
Jubilejnyj Sprawocznik Impieratorskoj Akadlemii Chudo-
iestw, t. I, [b.d.m.], s. 188—197.
6 Cyt. wg A. ZOTOW, Akadlemija Chudożestw SSSR,
Moskwa 1960, s. 63.
7 CGIA, fond 789, opis’ 11, jedinica chranienija 101, k.
1, 19, 21.
8 Ol. pł. 134 X 80, sygn. po rosyjsku: K. Stabrowskij
I 1890. Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Leningradzie,
nr inw. Ż-691; — KONDAKOW, Spisok..., O.C., s. 188.
9 Do pracy nad obrazem konkursowym, dającym mo-
żność ubiegać się o medal złoty, mieli prawo przystąpić
uczniowie trzeciego, najwyższego kursu Akademii po uprzed-
nim otrzymaniu wielkiego medalu srebrnego. Ilość przy-
znawanych małych medali złotych nie była limitowana.
Natomiast wielki medal złoty mógł być tylko jeden na
każdym wydziale i tylko w tym wypadku, jeżeli praca
konkursowa wyróżniała się wybitnymi walorami artystycz-
nymi. Wielki medal złoty uprawniał do otrzymania hono-
rowego tytułu „kłassnyj chudożnik” I stopnia, por. KON-
DAKOW, Jubilejnyj Sprawocznik..., o.c., s. 194, 196.
to Podanie w tej sprawie składa 4 marca 1892 r., 12
marca otrzymuje zachowany w jego aktach paszport za-
graniczny, z którego wynika, że podróż trwała od 28 kwie-
tnia do 15 lipca 1892 r., CGIA, o.c., k. 35, 51—56.
352