Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (37.1975)

L1JA SKALSKA


II. 14. Konstanty Wróblewski, Pejzaż górski, 1398,
Państwowe Muzeum Rosyjskie w Leningradzie

Na Wystawach Wiosennych prym wiedli młodzi
artyści, głównie „kuindżiści”; wystawiał tu też osiad-
ły w Petersburgu i cieszący się tam sławą „pierwsze-
go impresjonisty w Rosji” Jan Ciągliński, którego

U. 15. Eligiusz Niewiadomski, Cisza leśna, 1896, Ga-
leria Obrazów w Taganrogu


prac nie przyjmowano na dawne wystawy akademic-
kie. Obok prac czołowych artystów rosyjskich eks-
ponowane tu były również wybitne dzieła malarzy
polskich. Właśnie na Wystawach Wiosennych wysta-
wiane były po raz pierwszy takie obrazy jak Ziemia 66
i Ballada67 (il. 16) Ferdynanda Ruszczyca, jak Cisza
wsi Kazimierza Stabrowskiego (il. 17), nagrodzona
medalem srebrnym na Międzynarodowej Wystawie w
Paryżu68 w r. 1900 czy też dwa inne jego pejzaże
— Biała noc w Petersburgu69 i Zmierzch w Łazien-
kach 70, z których jeden został nabyty przez Nową
Pinakotekę w Monachium, a drugi przez Galerię Sztu-
ki Współczesnej w Wenecji, gdzie znajdują się one
dotychczas. Ramy niniejszego artykułu nie pozwalają
prześledzić licznych recenzji z tych wystaw, które
były szeroko dyskutowane w prasie rosyjskiej; często
można spotkać tu opinie i wzmianki, poświęcone ar-
tystom-Polakom. Sprawy te zresztą zasługują na osob-
ne opracowanie. Warto zasygnalizować, że udział Po-
laków w życiu artystycznym Rosji na przełomie XIX
i XX w. nie ograniczał się jedynie do uczestnictwa w
wystawach. Konstanty Wróblewski na przykład tuż
po ukończeniu studiów rozwinął aktywną działalność
pedagogiczną, podobnie jak starszy od niego wiekiem
Jan Ciągliński. Kazimierz Stabrowski próbował swych
sił jako krytyk, występując m.in. z programowym ar-
tykułem O starym i nowym w sztuce rosyjskiej, opu-
blikowanym na łamach dziennika „Nowoje Wrie-
mia” 71, z kótrym polemizował S. Diagilew na łamach
pisma „Mir Iskusstwa”72. Ramy tego artykułu nie
pozwalają też na głębszą analizę prac przebywających
w Rosji artystów polskich, wykonanych po ukończe-
niu Akademii, niekiedy bardzo „rosyjskich”, jak na
przykład Wiosna Ruszczyca czy Biała noc w Finlandii
Stabrowskiego (il. 18).
Awangardowa rola Wystaw Wiosennych zaczęła
maleć w miarę spotęgowania działalności wystawien-
niczej pisma „Mir Iskusstwa”, gdzie zaczęli ekspono-
wać swe prace najwybitniejsi uczestnicy akademickich
Wiosennych Wystaw, z Polaków — Ruszczyć i Ciąg-
liński. Jednocześnie rozluźniają się więzi z Petersbur-
giem najdłużej związanych z nim artystów, należą-
cych do omawianej w niniejszym artykule grupy.
W Rosji pozostaje na długie lata jedynie Konstanty
Wróblewski, który dopiero w 1924 r. opuści ją, prze-
nosząc się na stałe do Warszawy. W r. 1903 wyjeżdża
z Petersburga Kazimierz Stabrowski. Spędzi on w
tym mieście później jeszcze trzy lata w okresie pierw-
szej wojny światowej, które będą ważnym, a zarazem
jednym z dramatyczniejszych epizodów jego bio-
grafii artystycznej. W Petersburgu (Piotrogrodzie)

66 Wiesienniaja Wystawka Impieratorskoj Akadiemii Chu-
dożestw, Katalog wystawki impieratorskoj Akadiemii Chu-
dożestw 1899 g., [b.d.m.], s. 2, nr 55, il.
67 Katalog wystawki Impieratorskoj Akadiemii Chudo-
żestw 1900 goda, [b.d.m.], s. 2, nr 65.
68 Wiesienniaja Wystawka ... 1899 g., o.c., s. 2, nr 40,
il.
69 Katalog Wiesienniej Wystawki 1901 g. w żalach Im-
pieratorskoj Akadiemii Chudożestw, [b.d.m.], s. 6, nr 49,
il.
70 Katalog Wiesienniej Wystawki 1902 g. w żalach Im-
pieratorskoj Akadiemii Chudożestw, [b.d.m.], nr 180.
71 „Nowoje Wriemia” 1900, 25.IV.
72 „Mir Iskusstwa” 1900, nr 7—8, Chudoźestwiennaja Chro-
nika, s. 147.

362