Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (52.1990)

IN MEMORIAM

historykiem jednego regionu, Warmii, za to
zakres Jego penetracji naukowej — tak pro-
blemowy jak chronologiczny — obejmuje
wszystkie właściwie zagadnienia dawnych
warmińskich dziejów. Dorobek naukowy bis-
kupa Obłąka liczy około stu pozycji, w tym
prawie dwadzieścia takich, które można by
zakwalifikować do historii sztuki. Wiele publi-
kacji jak np. opracowania dawnych inwenta-
rzy, pozostaje na pograniczu zainteresowań
różnych dyscyplin historycznych, inne jesz-
cze — o charakterze popularnonaukowym —
traktują w większej części o dziejach kultu
i samych obiektów sakralnych.
Biskup Obłąk badał zagadnienia ważne,
węzłowe dla sztuki warmińskiej. Prześledzenie
Jego opublikowanego dorobku pozwala wyło-
nić kilka ciągów badawczych, wśród których
na czoło wysuwa się sylwetka i działalność
Ignacego Krasickiego. Opracowania autorstwa
Jana Obłąka przyczyniły się do zmiany jedno-
stronnego do tej pory postrzegania postaci
Krasickiego, przesunęły punkt widzenia
z „księcia poetów" i bywalca kilku dworów
na biskupa, rezydenta zamku lidzbarskiego
i orędownika spraw diecezji w najtrudniej-
szym okresie po zaborze Warmii przez kró-
lestwo pruskie. Surowe, niekoniunkturalne są-
dy Autora o Krasickim mają specjalną siłę
przekonywania, o wydźwięku — jakby para-
doksalnie — pozytywnym dla tej postaci. Kra-
sickiemu poświęcił biskup Obłąk jedną z pier-
wszych swych prac i pracę ostatnią. Tę ostat-
nią, Miscellanea Krasiciana, przedstawił Jan
Obłąk na uroczystym posiedzeniu olsztyńskie-
go oddziału Polskiego Towarzystwa Historycz-
nego w grudniu 1982 r., odbierając dyplom
honorowego członkostwa towarzystwa, do któ-
rego należał od roku 1955.
Fundamentalne znaczenie zachowują arty-
kuły na temat fundacji i mecenatu artystycz-

nego biskupów warmińskich w okresie nowo-
żytnym oraz publikacje inwentarzy. Na sesji
Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Gdań-
sku w 1976 r. biskup Jan Obłąk wygłosił re-
ferat o gotyckich tabernakulach ściennych w
diecezji warmińskiej, w którym zamieścił ka-
talog zachowanych obiektów oraz omówił ich
pierwotną funkcję na podstawie miejscowych
źródeł. Ważną rolę spełniły prace populary-
zatorskie biskupa Obłąka, książki o katedrze
fromborskiej oraz sanktuariach maryjnych
w Świętej Lipce i Gietrzwałdzie, o urozmai-
conej warstwie treściowej, bogato ilustrowane.
Były to pierwsze o tych kościołach, skierowa-
ne do szerokich rzesz czytelników, wydawnic-
twa w języku polskim.
Na podkreślenie zasługuje osobisty stosu-
nek biskupa Jana Obłąka do podejmowanych
zagadnień, nacechowany pasją badawczą i głę-
bokim zainteresowaniem dla przedmiotu ba-
dań, czego następstwem było poszerzanie za-
kresu penetracji naukowej. Specjalną atencję
miał On dla dzieł sztuki gotyckiej, których
pokaźną liczbę zabezpieczył w zbiorach kurii
bądź seminarium w Olsztynie, ratując przed
rozproszeniem lub zaginięciem. Już w latach
pięćdziesiątych najcenniejsze spośród tych za-
bytków poddano gruntownej konserwacji.
Pragnieniem biskupa Jana było stworzenie
muzeum diecezjalnego, które gromadziłoby
ocalone, a nie służące obecnie kultowi dzieła
sztuki sakralnej nie tylko katolickiej, szczęśli-
wym bowiem zrządzeniem losu w zbiorach
diecezjalnych znalazły się pojedyncze obiekty
z kościołów m.in. Tylży i Królewca. Niestety,
trudności, jakie stanęły przed rozbudową War-
mińskiego Seminarium Duchownego „Hosia-
num", udaremniły na czas nieokreślony sta-
rania o powołanie muzeum.
Historycy sztuki warmińskiej we wdzięcz-
nej pamięci zachowują osobę i dzieło Biskupa
Jana Obłąka.

14 — Biuletyn Historii Sztuki 1—2/1990