DOI article:
Pasieczny, Robert: [Rezension von: William Craft Brumfield, The origins of modernism in Russian architecture]
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48915#0259
254
Omówienia
2. Szkin, Cerkiew Św. Ducha,
1794-1800
2. Shkin, Orthodox Church
of the Holy Spirit, 1794-1800
ceglanego” (przy czym niekoniecznie musiała to być
czerwona cegła) z czysto modernistyczną ornamentyką,
detalem i kompozycją bryły.
Wpływ na architekturę Moskwy tego czasu miały nie
tylko Wiedeń i tradycja poszukiwania stylu narodowego.
Szczególnie w architekturze willowej zaznaczają się
wpływy architektury amerykańskiej - „domestic style”,
połączonej zgrabnie z tym, co prezentował w późnym
okresie angielski ruchXrtiy and Crafts. Oczywiście poja-
wiają się przy okazji reminiscencje stylu szwajcarskiego,
czy zabawne naśladownictwa francuskich zamków epoki
renesansu, bądź wariacje na temat architektury Środ-
kowego Wschodu. Architektura modernistyczna Moskwy
nie majednorodnego oblicza. Przez długi czas próbowano
wykreować własny styl - ale jak się wydaje -bez-
skutecznie, choć przy okazji powstawały dzieła wspaniałe.
Inaczej rzecz ma się z architekturą modernistyczną
Petersburga. Tutaj, niemal wszechwładnie, panuje pół-
nocny modernizm, którego korzenie tkwią, przede
wszystkim, w architekturze Finlandii. Niestety nie dowia-
duj emy się skąd ta skłonność architektów petersburskich
do tego stylu. Wszak był on dobrze znany i w Moskwie,
gdzie jednak, w gruncie rzeczy, nie zaistniał. Dalsze prze-
miany oraz poszukiwania modernizmu zachodziły w
obrębie tej północnej stylistyki i, jak słusznie zauważa
autor, kierują się zdecydowanie ku klasycyzmowi. Omó-
wienie tego zagadnienia zaczyna Brumfield od
modernistycznych dokonań Fiodora Lidwala, prezentu-
jąc najbardziej charakterystyczne dla tego stylu budowle
i dochodzi do twórczości Nikołaja Wasiljewa i Mariana
Lalewicza, który w Petersburgu pozostawił wiele budo-
wli m.in. dom handlowy Mertensa, przezjednych bada-
czy uważany za apogeum modernizmu, przez innych
zaś za przejaw neoklasycyzmu. Wszystko to dotyczy
jednak zwartej zabudowy miejskiej, o dużych gaba-
rytach, gdzie północny modernizm był najbardziej
stosowny. Pisząc o zabudowie willowej czy daczach,
Brumfield wyławia obiekty, skądinąd wspaniałe, nawią-
zujące do architektury wiedeńskiej lub stylu ruskiego,
zaznaczając, że i tutaj wpływy fińskie są nader widoczne.
Pewne zamieszanie wprowadza prezentacja kilku dzieł,
przynajmniej dla mnie mających niewiele wspólnego z
modernizmem - m.in. dom firmy „Singer”, dom Jelisie-
jewa przy Newskim Prospekcie 56. Oczywiście powstały
one w omawianym tu przedziale czasowym, ale ich
architektura tak jest odmienna od prezentowanej, że
mimo, iż wiążąsię z tymi obiektami ważne zagadnienia
natury inżynierskiej, to chyba niepotrzebnie zaciemniają
klarowny obraz petersburskiego modernizmu.
Pod koniec obu rozdziałów pojawiają się frag-
menty tekstu poświęcone architekturze sakralnej,
przede wszystkim prawosławnej. Tutaj też można mieć
wątpliwości, czy prezentacja tej architektury ma w tym
kontekście sens. Rzadko bowiem zdarzało się, by cer-
kwie projektowano w stylu modernistycznym. Jednak
biorąc pod uwagę pierwszy rozdział i fakt, że problem
transformacji stylu ruskiego przewija się tu często, to
krótkie omówienie i tego zagadnienia może być
uzasadnione. W interesującym nas okresie obserwu-
jemy dwa wyraźne kierunki poszukiwania nowego
oblicza dla architektury cerkiewnej. Pierwszy odwołuje
się do XIV- i XV-wiecznej architektury Nowogrodu
i Pskowa, drugi nawiązuje do XVI-wiecznych cerkwi
z terenu Rusi Moskiewskiej. Trudno byłoby jednak
wskazać, która z tych tendencji przynależna jest
Moskwie, a która Petersburgowi (Brumfield architek-
turę nawiązującą do Nowgorodu i Pskowa prezentuje
w rozdziale dotyczącym Moskwy, a tę odnoszącą się
do państwa moskiewskiego, w rozdziale o Petersburgu).
W architekturze sakralnej (prawosławnej) obserwujemy
zwrot ku cerkwiom Nowgorodu i Pskowa. Modernizm
moskiewski to jakby ciągłe poszukiwanie. Jednak
patrząc na dokonania architektoniczne Moskwy mamy
wrażenie, że z tych poszukiwań nic nie wynika.
Omówienia
2. Szkin, Cerkiew Św. Ducha,
1794-1800
2. Shkin, Orthodox Church
of the Holy Spirit, 1794-1800
ceglanego” (przy czym niekoniecznie musiała to być
czerwona cegła) z czysto modernistyczną ornamentyką,
detalem i kompozycją bryły.
Wpływ na architekturę Moskwy tego czasu miały nie
tylko Wiedeń i tradycja poszukiwania stylu narodowego.
Szczególnie w architekturze willowej zaznaczają się
wpływy architektury amerykańskiej - „domestic style”,
połączonej zgrabnie z tym, co prezentował w późnym
okresie angielski ruchXrtiy and Crafts. Oczywiście poja-
wiają się przy okazji reminiscencje stylu szwajcarskiego,
czy zabawne naśladownictwa francuskich zamków epoki
renesansu, bądź wariacje na temat architektury Środ-
kowego Wschodu. Architektura modernistyczna Moskwy
nie majednorodnego oblicza. Przez długi czas próbowano
wykreować własny styl - ale jak się wydaje -bez-
skutecznie, choć przy okazji powstawały dzieła wspaniałe.
Inaczej rzecz ma się z architekturą modernistyczną
Petersburga. Tutaj, niemal wszechwładnie, panuje pół-
nocny modernizm, którego korzenie tkwią, przede
wszystkim, w architekturze Finlandii. Niestety nie dowia-
duj emy się skąd ta skłonność architektów petersburskich
do tego stylu. Wszak był on dobrze znany i w Moskwie,
gdzie jednak, w gruncie rzeczy, nie zaistniał. Dalsze prze-
miany oraz poszukiwania modernizmu zachodziły w
obrębie tej północnej stylistyki i, jak słusznie zauważa
autor, kierują się zdecydowanie ku klasycyzmowi. Omó-
wienie tego zagadnienia zaczyna Brumfield od
modernistycznych dokonań Fiodora Lidwala, prezentu-
jąc najbardziej charakterystyczne dla tego stylu budowle
i dochodzi do twórczości Nikołaja Wasiljewa i Mariana
Lalewicza, który w Petersburgu pozostawił wiele budo-
wli m.in. dom handlowy Mertensa, przezjednych bada-
czy uważany za apogeum modernizmu, przez innych
zaś za przejaw neoklasycyzmu. Wszystko to dotyczy
jednak zwartej zabudowy miejskiej, o dużych gaba-
rytach, gdzie północny modernizm był najbardziej
stosowny. Pisząc o zabudowie willowej czy daczach,
Brumfield wyławia obiekty, skądinąd wspaniałe, nawią-
zujące do architektury wiedeńskiej lub stylu ruskiego,
zaznaczając, że i tutaj wpływy fińskie są nader widoczne.
Pewne zamieszanie wprowadza prezentacja kilku dzieł,
przynajmniej dla mnie mających niewiele wspólnego z
modernizmem - m.in. dom firmy „Singer”, dom Jelisie-
jewa przy Newskim Prospekcie 56. Oczywiście powstały
one w omawianym tu przedziale czasowym, ale ich
architektura tak jest odmienna od prezentowanej, że
mimo, iż wiążąsię z tymi obiektami ważne zagadnienia
natury inżynierskiej, to chyba niepotrzebnie zaciemniają
klarowny obraz petersburskiego modernizmu.
Pod koniec obu rozdziałów pojawiają się frag-
menty tekstu poświęcone architekturze sakralnej,
przede wszystkim prawosławnej. Tutaj też można mieć
wątpliwości, czy prezentacja tej architektury ma w tym
kontekście sens. Rzadko bowiem zdarzało się, by cer-
kwie projektowano w stylu modernistycznym. Jednak
biorąc pod uwagę pierwszy rozdział i fakt, że problem
transformacji stylu ruskiego przewija się tu często, to
krótkie omówienie i tego zagadnienia może być
uzasadnione. W interesującym nas okresie obserwu-
jemy dwa wyraźne kierunki poszukiwania nowego
oblicza dla architektury cerkiewnej. Pierwszy odwołuje
się do XIV- i XV-wiecznej architektury Nowogrodu
i Pskowa, drugi nawiązuje do XVI-wiecznych cerkwi
z terenu Rusi Moskiewskiej. Trudno byłoby jednak
wskazać, która z tych tendencji przynależna jest
Moskwie, a która Petersburgowi (Brumfield architek-
turę nawiązującą do Nowgorodu i Pskowa prezentuje
w rozdziale dotyczącym Moskwy, a tę odnoszącą się
do państwa moskiewskiego, w rozdziale o Petersburgu).
W architekturze sakralnej (prawosławnej) obserwujemy
zwrot ku cerkwiom Nowgorodu i Pskowa. Modernizm
moskiewski to jakby ciągłe poszukiwanie. Jednak
patrząc na dokonania architektoniczne Moskwy mamy
wrażenie, że z tych poszukiwań nic nie wynika.