DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Lileyko, Jerzy: Władysławowski Pokój Marmurowy na Zamku Królewskim w Warszawie i jego twórcy - Giovanni Battista Gisleni i Peter Danckers de Rij
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0032
JERZY LILEYKO
U. 11. P. Danckers de Rij, portret Jana III Wazy.
Muzeum Sztuk Pięknych w Wilnie. (Fot. Dailes
Muzie'jus)
II. 12. P. Danckers de Rij, portret Zygmunta Augu-
sta- (?). Pałac w Nieborowie. (Fot. A. Pietrzak}
wej i kapelusz króla, zdają się w pełni potwierdzać
atrybucję Morelowskiego, także w odniesieniu do por-
tretu Jana III. Atrybucja ta została przyjęta, bez
zastrzeżeń, w wileńskim Muzeum Sztuk Pięknych53.
Uderzające jest także podobieństwo portretu Jana III
do zachowanego w Nieborowie portretu uchodzącego
za wizerunek Zygmunta Augusta (il. 12). Zbliżone
ujęcie postaci, ten sam oszczędny, utrzymany w cie-
płych tonacjach koloryt i wreszcie identyczny sposób
modelowania twarzy, zarostu oraz szczegółów stroju,
wskazuje na pędzel tego samego malarza.
Czas przyjazdu Danckersa do Polski nie jest zna-
ny. Przyjmuje się rok 163 5 54 lub 164 0 55. W każdym
razie w początku lat czterdziestych Danckers był już
na pewno w Polsce. Ad vivum mógł więc malować
tylko portrety Władysława IV, Cecylii Renaty i kró-
lewicza Zygmunta Kazimierza. Wizerunki królewicza
i Władysława IV nie są nam znane. Niemniej pośred-
nie przekazy pozwalają określić typ ikonograficzny
portretu króla.
53 Lietuuos Dalie XV—XIX a. Katalogus, Vilnius 1959, s.
19, poz. 45. Na portrecie Jana III czytelny jest numer 2170
wykonany czerwoną farbą. Ten sam numer widoczny jest
na portrecie Jana Kazimierza. Są to numery galerii Stani-
sława Augusta. WEGNER, Obrazy z Zamku, o.c., s. 758—
760 myli się twierdząc, że żaden z obrazów nieborowskich
nie posiada cyfry galerii królewskiej. Wymiary portretu
Jana III wynoszą 63 X 53 cm, por.: Lietuuos Dalie, o.c.
Wymiary portretów nieborowskich — 65 X 57 cm. Różnica
W Gabinecie Rycin Stanisława Augusta zachowały
się rysunkowe portrety Władysława Jagiełły i Wła-
dysława IV, wykonane przez Jana Szeymeclera56. Ry-
sunek przedstawiający Jagiełłę jest wiernym powtó-
rzeniem ośmiobocznego portretu nieborowskiego (il.
15). Można więc sądzić, że rysowany przez Szeymec-
lera wizerunek Władysława IV został także zainspi-
rowany portretem z Pokoju Marmurowego (il. 16).
Przypuszczenie to zdaje się potwierdzać rycina Hon-
diusa z 1646 r., wykonana według portretu Dancker-
sa, na której król jest przedstawiony w identycznej
pozie, ubiorze i uczesaniu jak na rysunku Szeymec-
lera (il. 17). Jeśli przyjąć to przypuszczenie, to bę-
dziemy mieli autorsko potwierdzone przez Dancker-
sa portrety: fundatora Pokoju — Władysława IV i
jego małżonki — Cecylii Renaty. Przytoczone już wza-
jemne związki formalne pomiędzy omawianymi obra-
zami pozwalają przyjąć, że cała seria Jagiellońskiej
familii wyszła spod pędzla tego malarza. Pewne, po-
wierzchowne zresztą tylko różnice wynikają stąd,
ta wynika stąd, że obraz wileński został zmierzony w świe-
tle ramy. Wymiaru portretu Cecylii Renaty nie udało mi
się uzyskać, nie podaje go też JODKOWSKI, Pamiątki pol-
skie, o.c.
54 TOMKIEWICZ, Malarstwo dworskie, o.c., s. 170.
55 Z. BATOWSKI [w:] Polski Słownik Biograficzny, o.c.,
s. 401.
58 Gabinet Rycin BUW, T. 879, nr 105 i 108. Rysunki
wykonane kredką na szaro-niebieskim papierze.
24
U. 11. P. Danckers de Rij, portret Jana III Wazy.
Muzeum Sztuk Pięknych w Wilnie. (Fot. Dailes
Muzie'jus)
II. 12. P. Danckers de Rij, portret Zygmunta Augu-
sta- (?). Pałac w Nieborowie. (Fot. A. Pietrzak}
wej i kapelusz króla, zdają się w pełni potwierdzać
atrybucję Morelowskiego, także w odniesieniu do por-
tretu Jana III. Atrybucja ta została przyjęta, bez
zastrzeżeń, w wileńskim Muzeum Sztuk Pięknych53.
Uderzające jest także podobieństwo portretu Jana III
do zachowanego w Nieborowie portretu uchodzącego
za wizerunek Zygmunta Augusta (il. 12). Zbliżone
ujęcie postaci, ten sam oszczędny, utrzymany w cie-
płych tonacjach koloryt i wreszcie identyczny sposób
modelowania twarzy, zarostu oraz szczegółów stroju,
wskazuje na pędzel tego samego malarza.
Czas przyjazdu Danckersa do Polski nie jest zna-
ny. Przyjmuje się rok 163 5 54 lub 164 0 55. W każdym
razie w początku lat czterdziestych Danckers był już
na pewno w Polsce. Ad vivum mógł więc malować
tylko portrety Władysława IV, Cecylii Renaty i kró-
lewicza Zygmunta Kazimierza. Wizerunki królewicza
i Władysława IV nie są nam znane. Niemniej pośred-
nie przekazy pozwalają określić typ ikonograficzny
portretu króla.
53 Lietuuos Dalie XV—XIX a. Katalogus, Vilnius 1959, s.
19, poz. 45. Na portrecie Jana III czytelny jest numer 2170
wykonany czerwoną farbą. Ten sam numer widoczny jest
na portrecie Jana Kazimierza. Są to numery galerii Stani-
sława Augusta. WEGNER, Obrazy z Zamku, o.c., s. 758—
760 myli się twierdząc, że żaden z obrazów nieborowskich
nie posiada cyfry galerii królewskiej. Wymiary portretu
Jana III wynoszą 63 X 53 cm, por.: Lietuuos Dalie, o.c.
Wymiary portretów nieborowskich — 65 X 57 cm. Różnica
W Gabinecie Rycin Stanisława Augusta zachowały
się rysunkowe portrety Władysława Jagiełły i Wła-
dysława IV, wykonane przez Jana Szeymeclera56. Ry-
sunek przedstawiający Jagiełłę jest wiernym powtó-
rzeniem ośmiobocznego portretu nieborowskiego (il.
15). Można więc sądzić, że rysowany przez Szeymec-
lera wizerunek Władysława IV został także zainspi-
rowany portretem z Pokoju Marmurowego (il. 16).
Przypuszczenie to zdaje się potwierdzać rycina Hon-
diusa z 1646 r., wykonana według portretu Dancker-
sa, na której król jest przedstawiony w identycznej
pozie, ubiorze i uczesaniu jak na rysunku Szeymec-
lera (il. 17). Jeśli przyjąć to przypuszczenie, to bę-
dziemy mieli autorsko potwierdzone przez Dancker-
sa portrety: fundatora Pokoju — Władysława IV i
jego małżonki — Cecylii Renaty. Przytoczone już wza-
jemne związki formalne pomiędzy omawianymi obra-
zami pozwalają przyjąć, że cała seria Jagiellońskiej
familii wyszła spod pędzla tego malarza. Pewne, po-
wierzchowne zresztą tylko różnice wynikają stąd,
ta wynika stąd, że obraz wileński został zmierzony w świe-
tle ramy. Wymiaru portretu Cecylii Renaty nie udało mi
się uzyskać, nie podaje go też JODKOWSKI, Pamiątki pol-
skie, o.c.
54 TOMKIEWICZ, Malarstwo dworskie, o.c., s. 170.
55 Z. BATOWSKI [w:] Polski Słownik Biograficzny, o.c.,
s. 401.
58 Gabinet Rycin BUW, T. 879, nr 105 i 108. Rysunki
wykonane kredką na szaro-niebieskim papierze.
24