DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Pałamarz, Piotr: Krucyfiks w kościele św. Barbary w Krakowie: przyczynek do dziejów małopolskiej rzeźby gotyckiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0151
KRUCYFIKS W KOŚCIELE ŚW. BARBARY W KRAKOWIE
II. 6. Luborzyca, kościół par. krucyjiks, około r. 1433.
(Fot. IS PAN)
II. 7. Zakliczyn, kościół par. krucyfiks, 1430—40.
(Fot. T. Chrzanowski)
zgodna z obowiązującą wówczas zasadą umieszczania
w środkowej części kościoła krucyfiksu triumfalnego.
Ponieważ architektoniczny układ wnętrza gotyckiego
kościoła św. Barbary uniemożliwiał zapewne wynie-
sienie ponad wejście do prezbiterium wizerunku Chry-
stusa na krzyżu, został on umieszczony w środkowej
części, być może na niewysokim postumencie drew-
nianym43. Tak więc można hipotetycznie stwierdzić,
że znajdujący się obecnie w głównym ołtarzu krucy-
fiks to pierwotny crux triumphalis (crux maior), któ-
ry z przyczyn obiektywnych nie mógł być zawieszo-
ny w powszechnie stosowanym miejscu 44.
Struktura figury Chrystusa, w porównaniu z ana-
logicznymi przedstawieniami z poprzedniego stulecia,
odznacza się stosunkowo małym rozczłonkowaniem (ił.
1). Kubizująca poistać, ściśle pokrywająca się z osią
43 W trakcie badań architektonicznych przeprowadzo-
nych w r. 1961 przez Katedrę Historii Architektury Pol-
skiej P.K. nie natrafiono na żadne ślady fundamentów
domniemanych filarów sklepiennych. Założone również po-
środku kościoła stanowisko badawcze, w celu wyjaśnienia
sposobu osadzenia omawianego krucyfiksu, nie dostarczyło
jakichkolwiek danych.
44 Przykładem podobnego ustawienia rzeźby Chrystusa
na krzyżu w środkowej części kościoła jest krucyfiks w
katedrze włocławskiej, umieszczony za ołtarzem w kierunku
nawy na początku w. XVII staraniem bpa Wawrzyńca
Gembickiego. Podczas restauracji katedry w r. 1896 kru-
cyfiks wraz z ołtarzem przeniesiony został do nawy pn.
W r. 1924 z inicjatywy ks. prałata Stanisława Gruchalskiego
przeniesiono go na pierwotne miejsce między nawą i prez-
biterium. Por. M. MORAWSKI, ' Monografia Włocławka.
Włocławek 1933, s. 224—225; — SCZANIECKI, Liturgia
mszalna..., o.c., s. 37 i 166—167; — Analogicznie usytuowany
był do r. 1595 ołtarz Sw. Krzyża z cudownym krucyfiksem
w kościele cystersów w Mogile. W tymże roku pierwszy
opat komendatoryjny, bp poznański Wawrzyniec Goślicki,
przeniósł ołtarz z krucyfiksem do pn. ramienia .transeptu.
Mogilski crUcifiams miraculosus, ustawiony w środkowej
części kościoła, pełnił pluralistyczną funkcję: krzyża ołta-
rzowego, krucyfiksu triumfalnego oraz wizerunku kulto-
wego; — S. KIEŁCZEWSKI, Historia Clarae Tumbae 1623—
1683, Archiwum Cystersów w Mogile (cyt. dalej: AC) rkps,
3352, p. 82; — K. HOSZOWSKI, Obraz życia i zasług Opa-
tów mogilskich, Kraków 1867, s. 61; — S. TOMKOWICZ.
Powiat krakowski [w:] Teka Grona Konserwatorów Galicji
Zachodniej II, Kraków 1906, s. 157; — A. CIESIELSKI,
Święte milczenie, AC, mps, b. sygn., s. 47.
141
II. 6. Luborzyca, kościół par. krucyjiks, około r. 1433.
(Fot. IS PAN)
II. 7. Zakliczyn, kościół par. krucyfiks, 1430—40.
(Fot. T. Chrzanowski)
zgodna z obowiązującą wówczas zasadą umieszczania
w środkowej części kościoła krucyfiksu triumfalnego.
Ponieważ architektoniczny układ wnętrza gotyckiego
kościoła św. Barbary uniemożliwiał zapewne wynie-
sienie ponad wejście do prezbiterium wizerunku Chry-
stusa na krzyżu, został on umieszczony w środkowej
części, być może na niewysokim postumencie drew-
nianym43. Tak więc można hipotetycznie stwierdzić,
że znajdujący się obecnie w głównym ołtarzu krucy-
fiks to pierwotny crux triumphalis (crux maior), któ-
ry z przyczyn obiektywnych nie mógł być zawieszo-
ny w powszechnie stosowanym miejscu 44.
Struktura figury Chrystusa, w porównaniu z ana-
logicznymi przedstawieniami z poprzedniego stulecia,
odznacza się stosunkowo małym rozczłonkowaniem (ił.
1). Kubizująca poistać, ściśle pokrywająca się z osią
43 W trakcie badań architektonicznych przeprowadzo-
nych w r. 1961 przez Katedrę Historii Architektury Pol-
skiej P.K. nie natrafiono na żadne ślady fundamentów
domniemanych filarów sklepiennych. Założone również po-
środku kościoła stanowisko badawcze, w celu wyjaśnienia
sposobu osadzenia omawianego krucyfiksu, nie dostarczyło
jakichkolwiek danych.
44 Przykładem podobnego ustawienia rzeźby Chrystusa
na krzyżu w środkowej części kościoła jest krucyfiks w
katedrze włocławskiej, umieszczony za ołtarzem w kierunku
nawy na początku w. XVII staraniem bpa Wawrzyńca
Gembickiego. Podczas restauracji katedry w r. 1896 kru-
cyfiks wraz z ołtarzem przeniesiony został do nawy pn.
W r. 1924 z inicjatywy ks. prałata Stanisława Gruchalskiego
przeniesiono go na pierwotne miejsce między nawą i prez-
biterium. Por. M. MORAWSKI, ' Monografia Włocławka.
Włocławek 1933, s. 224—225; — SCZANIECKI, Liturgia
mszalna..., o.c., s. 37 i 166—167; — Analogicznie usytuowany
był do r. 1595 ołtarz Sw. Krzyża z cudownym krucyfiksem
w kościele cystersów w Mogile. W tymże roku pierwszy
opat komendatoryjny, bp poznański Wawrzyniec Goślicki,
przeniósł ołtarz z krucyfiksem do pn. ramienia .transeptu.
Mogilski crUcifiams miraculosus, ustawiony w środkowej
części kościoła, pełnił pluralistyczną funkcję: krzyża ołta-
rzowego, krucyfiksu triumfalnego oraz wizerunku kulto-
wego; — S. KIEŁCZEWSKI, Historia Clarae Tumbae 1623—
1683, Archiwum Cystersów w Mogile (cyt. dalej: AC) rkps,
3352, p. 82; — K. HOSZOWSKI, Obraz życia i zasług Opa-
tów mogilskich, Kraków 1867, s. 61; — S. TOMKOWICZ.
Powiat krakowski [w:] Teka Grona Konserwatorów Galicji
Zachodniej II, Kraków 1906, s. 157; — A. CIESIELSKI,
Święte milczenie, AC, mps, b. sygn., s. 47.
141