DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Petrus, Jerzy T.: Miniaturowa galeria portretów rodziny Zygmunta III
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0163
MINIATUROWA GALERIA PORTRETÓW RODZINY ZYGMUNTA III
sać można dbałemu o splendor rodu i mającemu
skłonność do reklamy Władysławowi IV, wydającemu
za mąż jedyną siostrę.
Wśród tych portretów brak jednak kameralnych
podobizn osób najbliższych Annie Katarzynie Kon-
stancji —- portretów jakich nie mogło zabraknąć w
bogatej wyprawie przywiązanej do rodziny królewny.
W kolekcji miniatur Bayerisches Naticnalmuseum
znajduje się igrupa portrecików, której powstanie
z dużym prawdopodobieństwem można wiązać z me-
cenatem Zygmunta III oraz wyprawą jego córki. Na
zbiór ten składa się pięć niewielkich, owalnych wize-
runków: króla Zygmunta III i Anny Austriaczki, An-
ny Marii oraz królewicza Władysława Zygmunta. Je-
dynie para miniatur Zygmunta III i Anny Austriacz-
ki doczekała się publikacji5. Wszystkie wzmiankowa-
ne isą w katalogu miniatur muzeum monachijskiego 6;
nie wzbudziły jednak poza wspomnianym wyjątkiem
zainteresowania polskich badaczy. Zespół te nie jest
jednolity —- cztery portreciki powstałe najprawdopo-
dobniej w tym samym czasie tworzą zwartą grupę;
jeden zaś pochodzi z późniejszego okresu.
Zespół otwierają wizerunki pary królewskiej Zyg-
munta III i Anny Austriaczki7 (il. 1). Kompozycja
zwróconych ku sobie portrecików jest identyczna: całą
powierzchnię owalu wypełnia głowa i niewielki wy-
cinek ramion na gładkim, bardzo ciemnym tle. Król
ma na sobie ciemny kubrak ozdobiony pasami złote-
go haftu, okryty na ramionach — jak można się do-
myślać z powodu ściemnienia — czarnym płaszczem.
Pod szyją podniesiona ku górze biała rukowana kreza,
obszyta szeroką koronką; na głowie częściowo widocz-
ny czarny, zapewne gładki kapelusz, otoczony opaską
z klejontów, z kitą z białych piór. Cechą charaktery-
styczną pociągłej twarzy Zygmunta III jest duży,
mięsisty nos oraz brunatny zarost — dość długa, do-
łem równo przycięta broda i sumiaste wąsy o długich,
cienkich zakończeniach. Odpowiada to w pełni wie-
lokrotnie cytowanym opisom osoby króla z r. 1595
i z r. 1604, które wspominają: ...twarz ściągła, czoło
wysokie, nos kształtny, lecz trochę za duży, orzecho-
wa, z szwedzka przystrzyżona bródka8 oraz [...] bro-
da jasna, wąs przydługi, ku górze zakręcony...9.
Królowa przedstawiona została w czarnej sukni
gęsto zdobionej klejnotami, wśród których przeważają
wielkie perły o gruszkowa tym kształcie, z krezą po-
dobną jak na portrecie króla, drobniej marszczoną.
Jasne zaczesane do góry włosy obrywa bogaty, dwu-
łuczny czepek naszyty perełkami i drogimi kamienia-
mi.
Oba portreciki reprezentują typ przedstawień zna-
nych z innych podobizn pary królewskiej, zarówno
II. 6. Marcin Kober, Anna Austriaczka, Monachium,
Bayerische Staatsgemdldesammlungen. (Fot. Bay.
Staatsgemdldesammlungen)
malowanych, jak sztychowanych, którego wypracowa-
nie, jak się wydaje, łączyć należy z twórczością Mar-
cina Kobera10. Janina Ruszczycówna publikując obie
miniatury doszła do wniosku, iż datować je należy
5 RUSZCZYCÓWNA, Portrety Zygmunta III, o.c., s.
184—186, 189, il. 24 na S. 186.
6 H. BUCHHEIT, Katalog der Miniaturbilder im Bayeri-
schen Natlonalmuseum. Katalog des Bayerischen National-
museums 12, Miinchen 1911, s. 9—10.
7 Bayerisches Natlonalmuseum: portret króla nr inw.
R. 1462, ol. blacha mosiężna, wym.: 4,5 X 3,3 cm (owal); —
portret królowej nr inw. R. 1459, ol. blacha cynowa, wym.:
4,4 X 3,9 cm (owal). Obie miniatury są ściemniałe, z drob-
nymi ubytkami farby szczególnie w portrecie królowej;
pochodzą z galerii w Dusseldorfie — por. BUCHHEIT, o.c.,
poz. 24 i 35. W w. XVII, za czasów Filipa Wilhelma, Dussel-
dorf stanowił główną rezydencję i siedzibę dworu neu-
burskiego.
8 J. P. MUCANTE, Diariusz legacji kardynała Gaetano
w r. 1596 [w:] J. U. NIEMCEWICZ, Zbiór pamiętników Hi-
storycznych o dawnej Polszczę II, Warszawa 1822, s. 163.
9 Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 100; rkps,
k. 75—75v: Relatione del Regno di Polonia cominciata
1’anno passato et per varie legittime occupationi non finita
se non ąuesto di 20 di Luglio del 1604 in Cracovia fatta
daU’(all) Emmo Sigre Cardinale Valenti, cyt. [w:] S. BOD-
NIAK, Polska w relacji włoskiej z r. 1604, „Pamiętnik Bi-
blioteki Kórnickiej” II, Kórnik 1930, s. 42.
10 PETRUS, Dziecięce portrety, o.c., s. 121—127.
153
sać można dbałemu o splendor rodu i mającemu
skłonność do reklamy Władysławowi IV, wydającemu
za mąż jedyną siostrę.
Wśród tych portretów brak jednak kameralnych
podobizn osób najbliższych Annie Katarzynie Kon-
stancji —- portretów jakich nie mogło zabraknąć w
bogatej wyprawie przywiązanej do rodziny królewny.
W kolekcji miniatur Bayerisches Naticnalmuseum
znajduje się igrupa portrecików, której powstanie
z dużym prawdopodobieństwem można wiązać z me-
cenatem Zygmunta III oraz wyprawą jego córki. Na
zbiór ten składa się pięć niewielkich, owalnych wize-
runków: króla Zygmunta III i Anny Austriaczki, An-
ny Marii oraz królewicza Władysława Zygmunta. Je-
dynie para miniatur Zygmunta III i Anny Austriacz-
ki doczekała się publikacji5. Wszystkie wzmiankowa-
ne isą w katalogu miniatur muzeum monachijskiego 6;
nie wzbudziły jednak poza wspomnianym wyjątkiem
zainteresowania polskich badaczy. Zespół te nie jest
jednolity —- cztery portreciki powstałe najprawdopo-
dobniej w tym samym czasie tworzą zwartą grupę;
jeden zaś pochodzi z późniejszego okresu.
Zespół otwierają wizerunki pary królewskiej Zyg-
munta III i Anny Austriaczki7 (il. 1). Kompozycja
zwróconych ku sobie portrecików jest identyczna: całą
powierzchnię owalu wypełnia głowa i niewielki wy-
cinek ramion na gładkim, bardzo ciemnym tle. Król
ma na sobie ciemny kubrak ozdobiony pasami złote-
go haftu, okryty na ramionach — jak można się do-
myślać z powodu ściemnienia — czarnym płaszczem.
Pod szyją podniesiona ku górze biała rukowana kreza,
obszyta szeroką koronką; na głowie częściowo widocz-
ny czarny, zapewne gładki kapelusz, otoczony opaską
z klejontów, z kitą z białych piór. Cechą charaktery-
styczną pociągłej twarzy Zygmunta III jest duży,
mięsisty nos oraz brunatny zarost — dość długa, do-
łem równo przycięta broda i sumiaste wąsy o długich,
cienkich zakończeniach. Odpowiada to w pełni wie-
lokrotnie cytowanym opisom osoby króla z r. 1595
i z r. 1604, które wspominają: ...twarz ściągła, czoło
wysokie, nos kształtny, lecz trochę za duży, orzecho-
wa, z szwedzka przystrzyżona bródka8 oraz [...] bro-
da jasna, wąs przydługi, ku górze zakręcony...9.
Królowa przedstawiona została w czarnej sukni
gęsto zdobionej klejnotami, wśród których przeważają
wielkie perły o gruszkowa tym kształcie, z krezą po-
dobną jak na portrecie króla, drobniej marszczoną.
Jasne zaczesane do góry włosy obrywa bogaty, dwu-
łuczny czepek naszyty perełkami i drogimi kamienia-
mi.
Oba portreciki reprezentują typ przedstawień zna-
nych z innych podobizn pary królewskiej, zarówno
II. 6. Marcin Kober, Anna Austriaczka, Monachium,
Bayerische Staatsgemdldesammlungen. (Fot. Bay.
Staatsgemdldesammlungen)
malowanych, jak sztychowanych, którego wypracowa-
nie, jak się wydaje, łączyć należy z twórczością Mar-
cina Kobera10. Janina Ruszczycówna publikując obie
miniatury doszła do wniosku, iż datować je należy
5 RUSZCZYCÓWNA, Portrety Zygmunta III, o.c., s.
184—186, 189, il. 24 na S. 186.
6 H. BUCHHEIT, Katalog der Miniaturbilder im Bayeri-
schen Natlonalmuseum. Katalog des Bayerischen National-
museums 12, Miinchen 1911, s. 9—10.
7 Bayerisches Natlonalmuseum: portret króla nr inw.
R. 1462, ol. blacha mosiężna, wym.: 4,5 X 3,3 cm (owal); —
portret królowej nr inw. R. 1459, ol. blacha cynowa, wym.:
4,4 X 3,9 cm (owal). Obie miniatury są ściemniałe, z drob-
nymi ubytkami farby szczególnie w portrecie królowej;
pochodzą z galerii w Dusseldorfie — por. BUCHHEIT, o.c.,
poz. 24 i 35. W w. XVII, za czasów Filipa Wilhelma, Dussel-
dorf stanowił główną rezydencję i siedzibę dworu neu-
burskiego.
8 J. P. MUCANTE, Diariusz legacji kardynała Gaetano
w r. 1596 [w:] J. U. NIEMCEWICZ, Zbiór pamiętników Hi-
storycznych o dawnej Polszczę II, Warszawa 1822, s. 163.
9 Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, sygn. 100; rkps,
k. 75—75v: Relatione del Regno di Polonia cominciata
1’anno passato et per varie legittime occupationi non finita
se non ąuesto di 20 di Luglio del 1604 in Cracovia fatta
daU’(all) Emmo Sigre Cardinale Valenti, cyt. [w:] S. BOD-
NIAK, Polska w relacji włoskiej z r. 1604, „Pamiętnik Bi-
blioteki Kórnickiej” II, Kórnik 1930, s. 42.
10 PETRUS, Dziecięce portrety, o.c., s. 121—127.
153