DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Recenzje - polemiki
DOI article:Turnau, Irena: [Rezension von: Milena Zeminová, Barokní textilie ze sbírek Umĕleckoprůmyslového muzea v Praze]
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.48041#0305
IRENA TURNAU
Milena Zeminova, Barokni teztilie ze sbirek Umeleckoprum/ysloueho muzea v Praze, Praha
1974, s. 104, ryc. 105 w tym 2 barwne; — Jarmila Blaźkova, Barokni tapiserie ze sbirek CSR.
Katalog vystavy v Alśove Jihoćeskć galerii a v zamku Hluboka nad Vltavou, Ceske Budejo-
vice 1974, s. 94, ryc. 38.
Oba katalogi najważniejszych wystaw wzorzystych
tkanin w Czechach z 1974 r. udostępniają dość znacz-
ną część jednej z najbogatszych kolekcji w Europie
środkowej. Pierwsza wystawa ukazała tylko różno-
rodne tkaniny [barokowe ze zbiorów Muzeum Rzemio-
sła Artystycznego w Pradze, a część tapiserii pocho-
dzi także z tych samych magazynów. Właśnie dlatego
łączne omówienie obu wydawnictw wydaje się wła-
ściwe pomimo pewnych różnic w ich ujęciu.
Rozwój gospodarczy ‘Czech w XVII i XVIII w.
wpłynął pomyślnie na duży i urozmaicony import za-
równo tkanin odzieżowych jak i dekoracyjnych
z Włoch, Francji, a także z objętej panowaniem Hab-
sburgów Hiszpanii. Ogromnej kolekcji tkanin wzo-
rzystych i haftów z X—XVIII w. zachowanych w cze-
skich zbiorach kościelnych poświęcono już obszerny
katalog1. Na uwagę zasługują także wyjątkowo bo-
gate zbiory dzianin z XIV—XVIII w. znajdujących
się w różnych muzeach praskich2. Należy pamiętać
zarazem, że Czechy w lokresie od XVI do, XVIII w.
są jednym z najpoważniejszych centrów produkcji
włókienniczej w środkowej Europie. Przetwarzano
głównie miejscowe surowce i produkcja płócienni cza
odgrywała znaczną rolę na szerokich rynkach zbytu
europejskich i pozaeuropejskich. Produkcja sukienni-
cza zaspokajała miejscowe rynki zbytu. Podobne zna-
czenie miało wyjątkowo wcześnie zmechanizowane
dziewiarstwo, produkcja tkanin jedwabnych, baweł-
nianych i hafciarstwo. Tak więc omawiane w katalo-
gach wystaw importy występowały obok wyrobów
miejscowych.
Milena Zeminova poprzedza swój -katalog 104 pa-
ramentów kościelnych -obszernym wstępem ‘ukazują-
cym rozwój ornamentu barokowego w latach 1620—
—'1780. Przedstawia ona -głównie rozwój włoskich,
francuskich, niemieckich i czeskich wzorzystych je-
dwabnych tkanin odzieżowych, które zachowały się
w kościelnych skarbcach i zakrystiach. Autorka in-
teresuje się także handlem tymi wyrobami, przedsta-
wiając na podstawie obfitej literatury i materiałów
archiwalnych rozwój produkcji tkanin jedwabnych w
Prusach i Austrii. Przytacza ona nawet interesujące
dane na temat mocy produkcyjnej największych ma-
nufaktur. Rozwój czeskiej produkcji tkanin jedwab-
nych i bawełnianych został więc przedstawiony na
szerokim tle porównawczym. Na uwagę zasługuje
i Zoroslava DROBNA, La rigueza del bordado eclesias-
tico en Checoslovaquia. Bohumir Lifka, El nino Jesus de
Praga, Praga 1949.
także omówiony przez autorkę rozwój hafciarstwa
wraz z zestawieniem informacji o 16 praskich haf-
ciarzach z XVII i 49 ■— z XVIII w. Mały słowniczek
objaśnia 29 terminów z zakresu techniki tkactwa wzo-
rzystego i nazw paramentów kościelnych. Zwięzły
wstęp do dobrze opracowanego katalogu zasługuje na
uwagę i naśladowanie w naszych wydawnictwach mu-
zealnych. Autorka zamieściła w nim bowiem staran-
nie dobrane informacje z historii europejskiej i cze-
skiej produkcji wzorzystych tkanin i haftów i na tym
szerokim tle porównawczym szczegółowe dane kata-
logowe zyskują na znaczeniu dla mniej przygotowa-
nego czytelnika. Wśród skatalogowanych paramentów
kościelnych najczęściej spotyka się szaty kapłańskie
używane w czasie wykonywania czynności liturgicz-
nych jak ornaty, dalmatyki czy infuły. Ukazano je-
dnak także suknie kobiece z początku XVIII w.,
w które ubierano wyobrażenia Panny Marii i św. An-
ny z praskich kościołów. Staranny opis katalogowy
i czytelne ilustracje sprawiają, że katalog ten ma
duże znaczenie dla studiów nad podobnymi tkani-
nami barokowymi z muzeów polskich.
Katalog drugiej wystawy opracowany przez Jar-
milę Blażkovą ukazuje 60 tapiserii. Zostały one wy-
brane ze zbiorów muzealnych całej Czechosłowacji
z XVII i XVIH w. Należą do wyrobów manufaktur
flandryjskich i francuskich. Tapiserie flandryjskie
rozpowszechniły się w Czechach już w XVI w. za
panowania Ferdynanda I, który utrzymał bliski kon-
takt z Niderlandami. Jednakże zabytki te, wyliczane
w wielu pałacowych inwentarzach, zachowały się w
niewielkiej liczbie. Dlatego- też autorka prezentuje
znacznie bogatszy zbiór tapiserii barokowych zakupy-
wanych najczęściej w Brukseli, w manufakturze Go-
belinów w Paryżu oraz w Beauvais. Obszerne opisy
katalogowe ukazują tapiserie o tematyce mitologicz-
nej i biblijnej. Niektóre z nich były tkane -na zamó-
wienie magnatów czeskich i z ich herbami. Wśród
skompletowanych serii tematycznych warto wymienić
osiem wyobrażeń -przysłów tkanych w latach 1644—
—47 w pracowni Baldouina van Beveren i Jana Car-
dys według kartonów Jordaensa. Wiele z reproduko-
wanych tapiserii ukazuje .interesująco przedstawione
wyposażenia wnętrz mieszkalnych, ubiorów miesz-
czańskich czy prac rolniczych i ogrodniczych. Kata-
log ten może mieć duże znaczenie porównawcze przy
opracowywaniu polskich tapiserii barokowych.
2 I. TURNAU, Zabytki dziewiarskie w muzeach Pragi,
„Kwart. Hist. Kult. Mat.” XIII, 1965, nr 4, s. 793—794.
293
Milena Zeminova, Barokni teztilie ze sbirek Umeleckoprum/ysloueho muzea v Praze, Praha
1974, s. 104, ryc. 105 w tym 2 barwne; — Jarmila Blaźkova, Barokni tapiserie ze sbirek CSR.
Katalog vystavy v Alśove Jihoćeskć galerii a v zamku Hluboka nad Vltavou, Ceske Budejo-
vice 1974, s. 94, ryc. 38.
Oba katalogi najważniejszych wystaw wzorzystych
tkanin w Czechach z 1974 r. udostępniają dość znacz-
ną część jednej z najbogatszych kolekcji w Europie
środkowej. Pierwsza wystawa ukazała tylko różno-
rodne tkaniny [barokowe ze zbiorów Muzeum Rzemio-
sła Artystycznego w Pradze, a część tapiserii pocho-
dzi także z tych samych magazynów. Właśnie dlatego
łączne omówienie obu wydawnictw wydaje się wła-
ściwe pomimo pewnych różnic w ich ujęciu.
Rozwój gospodarczy ‘Czech w XVII i XVIII w.
wpłynął pomyślnie na duży i urozmaicony import za-
równo tkanin odzieżowych jak i dekoracyjnych
z Włoch, Francji, a także z objętej panowaniem Hab-
sburgów Hiszpanii. Ogromnej kolekcji tkanin wzo-
rzystych i haftów z X—XVIII w. zachowanych w cze-
skich zbiorach kościelnych poświęcono już obszerny
katalog1. Na uwagę zasługują także wyjątkowo bo-
gate zbiory dzianin z XIV—XVIII w. znajdujących
się w różnych muzeach praskich2. Należy pamiętać
zarazem, że Czechy w lokresie od XVI do, XVIII w.
są jednym z najpoważniejszych centrów produkcji
włókienniczej w środkowej Europie. Przetwarzano
głównie miejscowe surowce i produkcja płócienni cza
odgrywała znaczną rolę na szerokich rynkach zbytu
europejskich i pozaeuropejskich. Produkcja sukienni-
cza zaspokajała miejscowe rynki zbytu. Podobne zna-
czenie miało wyjątkowo wcześnie zmechanizowane
dziewiarstwo, produkcja tkanin jedwabnych, baweł-
nianych i hafciarstwo. Tak więc omawiane w katalo-
gach wystaw importy występowały obok wyrobów
miejscowych.
Milena Zeminova poprzedza swój -katalog 104 pa-
ramentów kościelnych -obszernym wstępem ‘ukazują-
cym rozwój ornamentu barokowego w latach 1620—
—'1780. Przedstawia ona -głównie rozwój włoskich,
francuskich, niemieckich i czeskich wzorzystych je-
dwabnych tkanin odzieżowych, które zachowały się
w kościelnych skarbcach i zakrystiach. Autorka in-
teresuje się także handlem tymi wyrobami, przedsta-
wiając na podstawie obfitej literatury i materiałów
archiwalnych rozwój produkcji tkanin jedwabnych w
Prusach i Austrii. Przytacza ona nawet interesujące
dane na temat mocy produkcyjnej największych ma-
nufaktur. Rozwój czeskiej produkcji tkanin jedwab-
nych i bawełnianych został więc przedstawiony na
szerokim tle porównawczym. Na uwagę zasługuje
i Zoroslava DROBNA, La rigueza del bordado eclesias-
tico en Checoslovaquia. Bohumir Lifka, El nino Jesus de
Praga, Praga 1949.
także omówiony przez autorkę rozwój hafciarstwa
wraz z zestawieniem informacji o 16 praskich haf-
ciarzach z XVII i 49 ■— z XVIII w. Mały słowniczek
objaśnia 29 terminów z zakresu techniki tkactwa wzo-
rzystego i nazw paramentów kościelnych. Zwięzły
wstęp do dobrze opracowanego katalogu zasługuje na
uwagę i naśladowanie w naszych wydawnictwach mu-
zealnych. Autorka zamieściła w nim bowiem staran-
nie dobrane informacje z historii europejskiej i cze-
skiej produkcji wzorzystych tkanin i haftów i na tym
szerokim tle porównawczym szczegółowe dane kata-
logowe zyskują na znaczeniu dla mniej przygotowa-
nego czytelnika. Wśród skatalogowanych paramentów
kościelnych najczęściej spotyka się szaty kapłańskie
używane w czasie wykonywania czynności liturgicz-
nych jak ornaty, dalmatyki czy infuły. Ukazano je-
dnak także suknie kobiece z początku XVIII w.,
w które ubierano wyobrażenia Panny Marii i św. An-
ny z praskich kościołów. Staranny opis katalogowy
i czytelne ilustracje sprawiają, że katalog ten ma
duże znaczenie dla studiów nad podobnymi tkani-
nami barokowymi z muzeów polskich.
Katalog drugiej wystawy opracowany przez Jar-
milę Blażkovą ukazuje 60 tapiserii. Zostały one wy-
brane ze zbiorów muzealnych całej Czechosłowacji
z XVII i XVIH w. Należą do wyrobów manufaktur
flandryjskich i francuskich. Tapiserie flandryjskie
rozpowszechniły się w Czechach już w XVI w. za
panowania Ferdynanda I, który utrzymał bliski kon-
takt z Niderlandami. Jednakże zabytki te, wyliczane
w wielu pałacowych inwentarzach, zachowały się w
niewielkiej liczbie. Dlatego- też autorka prezentuje
znacznie bogatszy zbiór tapiserii barokowych zakupy-
wanych najczęściej w Brukseli, w manufakturze Go-
belinów w Paryżu oraz w Beauvais. Obszerne opisy
katalogowe ukazują tapiserie o tematyce mitologicz-
nej i biblijnej. Niektóre z nich były tkane -na zamó-
wienie magnatów czeskich i z ich herbami. Wśród
skompletowanych serii tematycznych warto wymienić
osiem wyobrażeń -przysłów tkanych w latach 1644—
—47 w pracowni Baldouina van Beveren i Jana Car-
dys według kartonów Jordaensa. Wiele z reproduko-
wanych tapiserii ukazuje .interesująco przedstawione
wyposażenia wnętrz mieszkalnych, ubiorów miesz-
czańskich czy prac rolniczych i ogrodniczych. Kata-
log ten może mieć duże znaczenie porównawcze przy
opracowywaniu polskich tapiserii barokowych.
2 I. TURNAU, Zabytki dziewiarskie w muzeach Pragi,
„Kwart. Hist. Kult. Mat.” XIII, 1965, nr 4, s. 793—794.
293